1.3.3. Distributie: Geschreven pers

De distributie van gedrukte media verschilt beduidend van die van andere mediavormen. Zo wordt bij radio, tv, internet en digitale versies van geschreven pers het mediaproduct elektronisch verspreid via een netwerk. Hierdoor ontvangt de eindgebruiker zijn mediaproduct via een ontvangsttoestel (bv. radiotoestel, tv-toestel, computer, tablet, smartphone). Ook dag- en weekbladen zijn tegenwoordig online te lezen, via computer, tablet of smartphone. Traditioneel is er echter een fysieke overdracht van elk gedrukt exemplaar.

Er is logistieke actie vereist om het gedrukte blad tot bij de lezer te brengen. De lezer kan zich via een abonnement engageren tot regelmatige aankoop of kan beslissen om een exemplaar van een krant of een tijdschrift aan te schaffen via losse verkoop.

In het geval van een abonnement brengt Bpost (zie onderstaand infofragment) of een dagbladhandelaar het dagblad of tijdschrift rechtstreeks tot bij de consument aan huis. In het andere geval kan de consument zijn krant of tijdschrift kopen in krantenwinkels, warenhuizen, tankstations etc. De distributie van de bladen van de uitgeverij naar deze verkooppunten is voor 90% van de Belgische markt in handen van AMP.

In Tabel 33 wordt een overzicht gegeven van de verdelers van dagbladen en periodieke bladen in Vlaanderen. In april 2015 kwam het nieuws dat de toekomst van Betapress nv in België onzeker is. De activiteiten van het bedrijf, ondanks nieuwe initiatieven, blijken niet voldoende winstgevend. Betapress is actief op zowel de Belgische als de Nederlandse markt.[35]

Tabel 33: Verdelers van dagbladen en periodieke bladen in Vlaanderen

Onderneming	Ondernemingsnummer
AMP nv	403482188
Betapress nv	435810607
Bpost nv	214596464
Deltamedia nv	424368565

Infofragment 6 Verdeling dagbladen en tijdschriften door Bpost

Om de verspreiding van de pers en toegang tot informatie aan alle burgers op het hele Belgische grondgebied te garanderen en ook om de persvrijheid (art. 25 van de Grondwet) en de vrije meningsuiting (art. 19 van de Grondwet) te vrijwaren, besliste de Belgische Staat om Bpost met de verdeling van dagbladen te belasten.[36] De huidige overeenkomst tussen de Belgische Staat en Bpost is reeds de 5de beheersovereenkomst en geldt voor de periode 2013 - 2015. Bpost ontvangt een jaarlijkse vergoeding van 270 miljoen euro om kranten en magazines in het hele land vóór 7u30 te bezorgen. Samen met de goedkeuring van de 5de beheersovereenkomst door de Europese Commissie in mei 2013 heeft de Belgische Staat toegezegd om een concurrerende, transparante en non-discriminatoire aanbesteding uit te schrijven voor de bezorging van kranten en tijdschriften in België en dit uiterlijk tegen 1 januari 2016.[37] Tot 11 juni 2014 konden geïnteresseerden hun kandidatuur indienen bij het BIPT tot het bekomen van een dienstenconcessie voor de bedeling van erkende kranten (perceel 1) en de bedeling van erkende tijdschriften (perceel 2). Naast Bpost stelden ook AMP en Belgische Distributiedienst zich kandidaat. De kandidaten hadden tot 18 mei 2015 de tijd om een offerte in te dienen. Uiteindelijk diende enkel Bpost een offerte in. Op 16 oktober 2015 kende de federale ministerraad het nieuwe krantencontract toe aan Bpost. Het nieuwe contract treedt in werking op 1 januari 2016 voor een periode van 5 jaar.

Een aantal dagbladhandelaars behoren tot de groep Lagardère Services Travel Retail Benelux. Deze retailketen telt ongeveer 250 winkels in de Benelux, waarvan 240 uitgebaat door zelfstandige ondernemers. De winkels dragen de merknamen Press Shop, One Minute, Relay of Hubiz. One Minute en Hubiz zijn eerder convenience stores waar ook voeding en drank verkocht wordt. Press Shop en Relay zijn de echte dagbladwinkels en zijn terug te vinden in luchthavens, trein- en metrostations enerzijds (Relay) en winkelstraten, shopping centra en ziekenhuizen (Press Shop).

Jaarlijks voelen veel zelfstandige krantenwinkels zich gedwongen om te stoppen met hun activiteiten. Volgens cijfers van de FOD Economie was in 2013 het aantal zelfstandige krantenwinkels gedaald tot zo'n 3.042 winkels in België. In 2005 waren dit er nog 3.900.[38] AMP, die een quasi monopolie heeft in de distributie van de geschreven pers, spreekt in 2013 van 3.031 krantenwinkels en in 2014 van 2.850.[39]

Redenen die aangehaald worden zijn de verminderde losse verkoop van kranten en tijdschriften en van loterij- en tabaksproducten. Daarnaast klagen veel krantenwinkels over de hoge transportkosten die AMP factureert aan de winkels alsook haar strikte terugnamevoorwaarden.[40]

Infofragment 7 AMP

AMP heeft een zeer grote machtspositie in de distributie van de geschreven pers. In 2013 passeerde ongeveer 90% van de kranten en tijdschriften langs haar netwerk. Eind 2013 berichtte Wall Street Journal dat Lagardère, de moedermaatschappij van AMP, haar niet-Franse distributieactiviteiten in de etalage zou zetten, waaronder dus AMP in België. In maart 2015 werd dit bericht opnieuw bevestigd.[41] Naast de dagbladdistributeur AMP verkoopt Lagardère ook alle krantenwinkels van Press Shop (ongeveer 160). Op het moment van redactie was er nog geen overnemer bekend.

VFP, de Vlaamse Federatie van Persverkopers, is de voornaamste beroepsorganisatie van de sector. Perstablo is de Vereniging voor Pers-, Tabak- en Lottoverkopers. Ten slotte is er ook nog het forum perswinkel.be, een gezamenlijk initiatief van enkele zelfstandige dagbladhandelaars.

Tegenwoordig bestaan er ook online mogelijkheden tot het verspreiden van geschreven pers. Dit kan enerzijds gebeuren via de website en anderzijds via apps voor tablet en smartphone. Ook online kan een lezer kiezen voor ofwel een abonnement ofwel losse verkoop. Sommige mediahuizen hebben de verkoop van de abonnementen of losse verkoop gecentreerd op één of meerdere platformen. Sanoma Media Belgium nv heeft bijvoorbeeld zowel de website magstore.be om een abonnement aan te vragen als de app 'Magstore' waarmee verschillende magazines via de tablet gelezen kunnen worden. Roularta Media Group nv stimuleert zijn geschreven persproducten via abonnementen.be. Het heeft geen centrale app, maar de apps van de magazines Knack, Trends, Sport/Voetbal magazine en Krant van West-Vlaanderen kunnen apart gedownload worden. Twipe beheert de apps van de kranten van Het Mediahuis alsook Metro en Humo. In 2015 werden nieuwe apps gelanceerd voor onder andere De Standaard, Flair en Joepie. Verschillende kranten en tijdschriften sturen ook nieuwsupdates via mail.

Gratis bladen kunnen verspreid worden op verschillende wijzen. Sommige bladen worden verdeeld in displays die opgesteld staan in het straatbeeld, in winkels of in treinstations. Vooral via die laatste mogelijkheid is Metro erin geslaagd een aanzienlijk publiek te bereiken. Metro kan ook online gelezen worden en via de app.

Andere gratis bladen worden via huis-aan-huis-bedeling verdeeld. In Tabel 34 vindt de lezer de belangrijkste verdelers van gratis pers in Vlaanderen terug.

Tabel 34: Verdelers van gratis pers in Vlaanderen

Onderneming	Ondernemingsnummer
AMP nv	403482188
Belgische Distributiedienst nv (BD)	403522770
Deltamedia nv	424368565
Eurokrant gcv	810115195
Vlaamse Post nv	846768527

[35] den Engelsman, Mandy, "Toekomst Betapress België onzeker", 17 april 2015, http://www.boekblad.nl/toekomst-betapress-belgie-onzeker.249565.lynkx

[36] Dit krachtens artikel 141, § 1, D, van de Wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven.

[37] European Commission, IP/13/390 "Staatssteun: Commissie geeft groen licht voor openbare-dienstcompensatie voor Belgische bpost", http://europa.eu/rapid/press-release_IP-13-390_nl.htm, 2 mei 2013

[38] Shungu, Mahungu en Herinckx, Christophe, "Problemen in de Geschreven Pers. Over de kleinhandel in kranten en tijdschriften.", Trefpunt Economie, nr.4, 2014, p22-34.

[39] Informatie verkregen via de Vlaamse Federatie van Persverkopers

[40] Lemmens, Karsten,"900 krantenwinkels minder in acht jaar", De Standaard, 18 juli 2014.

[41] Sephiha, Michael en Serrure, Ben, "Te koop: Grootmacht in wereld van kranten en magazines", De Tijd, 4 maart 2015.