1.2.3 Distributie: omroepsignaaltransmissie
Er bestaan verschillende methoden om televisieomroepsignalen te distribueren. Oorspronkelijk werden tv-signalen enkel op analoge wijze via de ether (=terrestrisch) verspreid (ontvangst via antenne). We geven een chronologisch overzicht.
Sinds de introductie van kabeltelevisie in de jaren 1960-70 is deze vorm van omroepsignaaltransmissie almaar populairder geworden, waardoor het vandaag in Vlaanderen de meest gebruikte technologie is om televisie te ontvangen. Technologische veranderingen hebben vervolgens voor nieuwe verschuivingen gezorgd.
Eerst werd satelliettelevisie geïntroduceerd. Maar het was de introductie van digitale terrestriële televisie en de daarop volgende analoge switch-off waardoor analoge terrestriële televisie volledig werd vervangen. In 2012 introduceerde Telenet met Teletenne een DVB-T-aanbod dat breder is dan enkel de -gratis- publieke omroep. Op 31 maart 2014 stopte Telenet echter met de dienst.
In 2005 werd door Belgacom (ondertussen Proximus) de mogelijkheid gecreëerd om via het telefoonnetwerk digitale televisie te ontvangen. En vandaag de dag maakt over-the-top (OTT) televisie een stevige opmars.
| INFOFRAGMENT 8: EUROPA NEEMT ONLINE TELEVISIEPLATFORMEN IN HET VIZIER |
| De Europese Commissie stelde in 2016 aanpassingen voor om de Europese Richtlijn Audiovisuele Mediadiensten te actualiseren. Rekening houdend met het gewijzigde kijkgedrag, wil de Commissie online videoplatforms onder het toepassingsgebied brengen. Het voorstel beoogt ook de onafhankelijkheid van mediaregulatoren te vergroten, de regels voor commerciële communicatie te versoepelen (bijvoorbeeld door het wegvallen van de uurlimiet voor reclame), Europese films te bevorderen en minderjarigen beter te beschermen. Het voorstel wordt nu besproken binnen de Raad van de EU en het Europees parlement. |
Een overzicht van de categorieën van omroepsignaaltransmissie kan de lezer terugvinden in onderstaande Tabel 19: Platformen voor omroepsignaaltransmissie.
|
Kabel |
Draadloos |
|||||||
|
Coax |
xDSL |
Terrestrieel |
satelliet |
OTT |
||||
|
vast en draagbaar |
mobiel |
Geconnecteerde tv Web-tv |
||||||
|
Analoog |
digitaal |
Digitaal (DVBC) |
digitaal |
Digitaal (DVBT) |
analoog |
Digitaal (DVBS) |
digitaal |
|
Tabel 19: Platformen voor omroepsignaaltransmissie
Het Mediadecreet maakt een onderscheid tussen netwerkoperatoren en dienstenverdelers. Onder netwerkoperator wordt de aanbieder van een elektronisch communicatienetwerk verstaan (het bouwen, exploiteren, leiden en beschikbaar stellen van het netwerk).
Onder dienstenverdeler wordt elke rechtspersoon begrepen die door middel van elektronische communicatienetwerken één of meer omroepdiensten levert aan het publiek. De omroeporganisatie die alleen de eigen omroepdiensten ter beschikking van het publiek stelt, is geen dienstenverdeler of communicatienetwerk.
Figuur 6: Waardeketen omroepsignaaltransmissiemarkt geeft de verschillende stadia weer die doorlopen worden om omroepdiensten tot bij de eindgebruiker te brengen en welke bedrijven betrokken zijn in de distributie van televisieomroepsignalen.
De omroepsignaaltransmissiemarkt wordt gekenmerkt door een sterke mate aan verticale integratie. Operatoren op de omroepmarkt zijn vaak actief in verschillende onderdelen van de waardeketen. De eigenaar van het netwerk is vaak ook verantwoordelijk voor de exploitatie ervan. Bovendien vervullen deze partijen dikwijls ook de rol van dienstenverdeler die content levert aan de eindgebruiker op de retailmarkt.[47]
Ten gevolge van de Marktanalysebesluiten van 1 juli 2011 van de Conferentie van Regulatoren voor de elektronische Communicatiesector (CRC), kan hier verandering in komen. De kabeloperatoren moeten immers aan elke speler die erom vraagt het volgende leveren:
• toegang tot een doorverkoopaanbod voor hun analoge televisieaanbod;
• toegang tot hun digitale televisieplatform;
• toegang tot een doorverkoopaanbod voor breedbandinternet.
Mobistar (nu Orange) was de eerste onderneming om hiervan gebruik te maken. Orange lanceerde zijn aanbod op 1 maart 2016 in Brussel (Etterbeek, Evere, Ganshoren, Jette, Koekelberg, Schaarbeek, Sint-Agatha-Berchem en Vorst), Leuven, Aalst, Bergen, Ottignies-Louvain-la-Neuve en Waver. In eerste instantie konden enkel bestaande klanten het pakket afnemen. De rest van België volgde later en op 1 juni 2016 kon 98% van de huishoudens intekenen op het aanbod, ook diegenen die nog geen klant waren bij Orange. Ondertussen stortte Orange het vereiste bedrag ook aan SFR (vroeger Numericable), opdat zij de implementatie zouden starten. Momenteel staat SFR België te koop. Er zijn nog geen officiële kandidaat-kopers.
Overeenkomstig het besluit dat genomen is over de markt voor breedbandinternet moest Belgacom (ondertussen Proximus) zijn netwerk openstellen voor een alternatief televisieaanbod.
Buiten dit verplichte aanbod bestaat ook de mogelijkheid van een onderhandeld wholesalecontract. Op die manier maakte Base Company als dienstenverdeler gebruik van het Belgacomnetwerk om zijn triple playaanbod Snow te verkopen. De dienst werd echter stopgezet op 30 juni 2015.
Door de opkomst van de settopboxen van de telecomoperatoren is het voor de consument mogelijk geworden om zijn favoriete programma’s na of voor de live-uitzending via “uitgesteld kijken” of preview te bekijken. Via uitgesteld kijken kunnen consumenten echter gemakkelijk advertenties overslaan waardoor het effectieve bereik van spots lager ligt en adverteerders niet het gewenste publiek via televisie bereiken. Naar aanleiding van discussies tussen de telecomoperatoren en omroepen die hun business model veranderd zien, werd een decreet over signaalintegriteit uitgevaardigd. Daarin worden een aantal afspraken tussen beide partijen geregeld. Zo werd vastgelegd dat televisiezenders eigenaar zijn van hun televisiesignaal en distributeurs dus toestemming moeten vragen om ingrepen op dat signaal - zoals uitgesteld kijken - mogelijk te maken. Zoals toegelicht in infofragment 5 spelen de dienstenverdelers nu ook een rol in gepersonaliseerde reclame.
Figuur 6: Waardeketen omroepsignaaltransmissiemarkt[48] - tekstuele beschrijving figuur 6
1.2.3.1 Omroepsignaaltransmissie via coaxkabel
Tot in 2008 kende Vlaanderen 8 erkende kabelverdelers, elk actief binnen een aparte geografische zone. Door zijn overnamepolitiek heeft Telenet gradueel de controle verworven over de kabeldistributie op het overgrote deel van het Vlaamse grondgebied.
Na de overname van UPC door Telenet in 2007 en het kabelakkoord (waarbij Telenet de activiteiten van Interkabel overnam) van 2008[49], blijven er in Vlaanderen slechts 3 kabelbedrijven actief. SFR (voorheen Numericable) biedt kabeltelevisie aan in Wemmel en Drogenbos en staat momenteel te koop. Nethys[50] bedient Voeren.[51] Alle andere Vlaamse gemeentes worden van kabel voorzien door Telenet.
Deze 3 kabelverdelers bieden zowel analoge kabel als interactieve digitale televisie via de coaxkabel aan.
|
Netwerkbeheerder |
Ondernemings-nummer |
Dienstenverdeler |
Ondernemings- nummer |
Benaming commercieel aanbod |
|
Nethys nv (intercommunale) |
465607720 |
Nethys nv (intercommunale) |
465607720 |
VOO |
|
Nethys nv (intercommunale) |
465607720 |
Orange Belgium nv |
456810810 |
Orange |
|
Coditel Brabant bvba |
403107452 |
Coditel Brabant bvba |
403107452 |
SFR |
|
Telenet bvba |
473416418 |
Telenet bvba |
473416418 |
Telenet |
|
Telenet bvba |
473416418 |
Orange Belgium nv |
456810810 |
Orange |
Tabel 20: Omroepsignaaltransmissie via coaxkabel
Nethys, Coditel Brabant en Telenet zijn zowel netwerkoperator als dienstenverdeler. Dit is ook het geval voor Telenet in Interkabelgebied, waar Interkabel de eigenaar van het netwerk bleef.
Mobistar lanceerde in het eerste kwartaal van 2016 een nieuw aanbod digitale tv. Het maakt daarvoor gebruik van de kabelinfrastructuur van Nethys en Telenet. De merknaam Mobistar werd vanaf 9 mei 2016 vervangen door Orange. Orange startte ook gesprekken op met Coditel Brabant om zijn infrastructuur te gebruiken om digitale televisie aan te bieden.
1.2.3.2 Omroepsignaaltransmissie via DSL
Sinds augustus 2005 kan in Vlaanderen via een DSL-kabel digitale televisie ontvangen worden.
Met Proximus TV brengt Proximus nv een uitgebreid aanbod van interactieve digitale televisiediensten tot bij de kijker. Via het Proximusnetwerk is ook Proximusdochter Scarlet actief. Tussen februari 2013 en juni 2015 was er ook Base Company nv met het Snow-aanbod.
|
Netwerkbeheerder |
Ondernemingsnummer |
Dienstenverdeler |
Ondernemingsnummer |
|
Proximus nv |
202239951 |
Proximus nv |
202239951 |
|
Proximus nv |
202239951 |
Scarlet Belgium nv |
447976484 |
Tabel 21: Omroepsignaaltransmissie via DSL
1.2.3.3 Omroepsignaaltransmissie via de ether (terrestrieel)
De zenders van de openbare omroep waren steeds de enige Vlaamse zenders die via een analoge antenne te bekijken waren. Sinds de afschakeling van het analoge terrestriële signaal in november 2008, kunnen ze enkel nog digitaal ontvangen worden.
Het zenderpark van de VRT werd in 2008 verzelfstandigd. De VRT heeft zijn aandelen in stappen verkocht aan Norkring België – een dochter van het Noorse Telenor – en aan de Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV).
In juni 2009 kende de Vlaamse Regulator voor de Media de licenties voor het aanbieden van een televisie- en radio-omroepnetwerk en het gebruik van de bijhorende digitale frequentiepakketten toe aan Norkring België.
In juli 2012 werd door Telenet het DVB-T-aanbod Teletenne gelanceerd maar op 31 maart 2014 stopte Telenet met de dienst.
|
Netwerkbeheerder |
Ondernemingsnummer |
Dienstenverdeler |
Ondernemingsnummer |
|
Norkring België nv |
808922491 |
Norkring België nv |
808922491 |
Tabel 22: Omroepsignaaltransmissie via de ether (terrestrieel) – vast
Een andere vorm van terrestriële televisie is terug te vinden in mobiele televisie waarbij televisiesignalen ontvangen kunnen worden via een gsm of smartphone. Op 15 september 2009 lanceerde Mobistar (nu Orange) een verbeterde versie waarbij mobiele televisie in HD-kwaliteit kon worden bekeken. In de zomer van 2013 werd dit aanbod echter stopgezet. Proximus biedt nog steeds de mogelijkheid om via gsm televisie te kijken.
|
Netwerkbeheerder |
Ondernemingsnummer |
Dienstenverdeler |
Ondernemingsnummer |
|
Proximus nv |
202239951 |
Proximus nv |
202239951 |
Tabel 23: Omroepsignaaltransmissie via de ether (terrestrieel) - mobiel
1.2.3.4 Omroepsignaaltransmissie via satelliet
Televisiesignalen kunnen ook via de satelliet verspreid worden. Deze vorm van omroepsignaaltransmissie is niet gebonden aan een vaste vorm van netwerk (coax/koper) en is dus mobieler in zijn toepassing. Een satellietverbinding wordt soms aangewend om tv te kunnen kijken op een tweede verblijf of op campings.
Analoge signalen van diverse omroepen worden doorgegeven door het Luxemburgse Astra. Naast buitenlandse zenders is het mogelijk om BVN (het Beste van Vlaanderen en Nederland, de publieke satellietzender voor Nederlandstaligen in het buitenland) en Limburg TV gratis te ontvangen.
Sinds 2006 kunnen ook digitale signalen ontvangen worden via de satelliet. Vanaf toen bood Airfield nv onder de naam TV Vlaanderen via Astra toegang tot een uitgebreid gamma van digitale omroepen. Dit digitale aanbod is echter niet interactief.
Op 22 december 2009 heeft Airfield zijn naam gewijzigd in Eviso. Op 1 oktober 2009 werd de exploitatie van TV Vlaanderen overgedragen aan de Luxemburgse M7 Group. Eviso staat enkel nog in voor de marketingactiviteiten.
Op 8 oktober 2010 ging Mobistar (nu Orange) van start met een aanbod voor omroepsignaaltransmissie via de satelliet. Dit werd echter teruggetrokken in de zomer van 2013.
De geringe opname van satelliet-tv door eindgebruikers maakt duidelijk dat dit televisieplatform eerder een nichepositie bekleedt in het televisielandschap.
|
Netwerk-beheerder |
Origine |
Dienstenverdeler |
Ondernemingsnummer |
Merknaam |
|
SES Astra |
Luxemburg |
M7 groep (Luxemburg), marketing via Eviso nv |
426496231 |
TV Vlaanderen |
Tabel 24: Omroepsignaaltransmissie via satelliet
1.2.3.5 Omroepsignaaltransmissie via OTT
Door het goed ontwikkelde breedbandnetwerk kunnen OTT-spelers in Vlaanderen succesvol zijn. Alle schakels in de keten (zie Figuur 4) kunnen nu content rechtstreeks aanbieden aan de eindgebruikers. Naast laptops en smartphones, kan de tv zelf ook OTT worden via smart tv’s of specifieke apparatuur (geconnecteerde apparaten).
Omroepsignaaltransmissie via het internet gebeurt doorgaans op twee manieren: via web-tv of geconnecteerde tv. Web-tv kan omschreven worden als televisieomroepdiensten die via het internet rechtstreeks worden aangeboden aan de eindgebruiker. Bekende voorbeelden zijn de verschillende websites van televisiezenders waarop programma’s te (her)bekijken zijn. Maar ook via platformen (bv. YouTube), sociale netwerken (bv. Facebook) en apps kan er tegenwoordig tv gekeken worden. Zo werd de eerste aflevering van het vijfde seizoen van televisiereeks Homeland integraal via Facebook uitgezonden.
Een belangrijke eigenschap van deze toepassingen is dat zij de traditionele dienstenverdelers (zoals de kabel- en IPTV-operatoren) omzeilen door rechtstreeks content aan te bieden aan de eindgebruiker. Dit houdt het gevaar in dat de traditionele dienstenverdelers verworden tot een domme pijp. Er valt echter nog flink wat geld mee te verdienen doordat er veel meer capaciteit nodig is voor streaming.
| INFOFRAGMENT 9: VLAAMSE ZENDERS MANIFESTEREN ZICH ONLINE |
|
Het aanbieden van integrale programma’s via website, app … zit in de lift. In januari 2017 lanceert de openbare omroep een eigen videospeler waarmee je alle programma’s online zult kunnen bekijken. Die zal waarschijnlijk VRT Nu heten. Bij VIER en VIJF, maar ook bij heel wat andere televisieomroepen, kun je de eigen programma’s herbekijken op de website. VTM loopt in Vlaanderen voorop met het online aanbieden van programma’s. Het zette in mei 2016 quasi al zijn programma’s online. Via de app en de website kan je alle programma’s live of licht uitgesteld bekijken. Het kijken is gratis, maar je moet er wel de reclame bijnemen. Als je live kijkt, zie je gewoon dezelfde spotjes als op televisie. Wie uitgesteld kijkt, krijgt kortere reclameblokken die je niet kan doorspoelen. Een deel van die spotjes wordt ook aangepast aan het profiel van de kijker.[52] |
Geconnecteerde televisie is een kruisbestuiving tussen internet en televisieomroepdiensten. Het zijn toepassingen die een combinatie vormen tussen de traditionele, lineaire omroepdiensten (geleverd door bv. kabel- of IPTV-operatoren) en andere media- en randapparatuur (bv. Google Chromecast, smart tv of gameconsole), via het breedbandinternet. Het gaat dus om een uitbreiding van de traditioneel lineaire omroepdiensten met interactieve toepassingen. Om van deze toepassingen gebruik te kunnen maken, dient de eindgebruiker geabonneerd te zijn op de traditionele, lineaire omroepdiensten van dezelfde operator. De operator behoudt dus controle over de inhoud die via de interactieve toepassingen geleverd worden.
Voorbeelden van zulke geconnecteerde-tv-toepassingen zijn Yelo Play (Telenet), TV Overal (Proximus) en Stievie, zie Tabel 25. Via Yelo Play van Telenet kunnen Telenetklanten live tv-kijken op smartphone, tablet of computer. TV Overal van Proximus is een gelijkaardige dienst voor Proximusklanten. Stievie werd in 2013 gelanceerd en bevat de zenders van de openbare omroep, SBS en Medialaan. Momenteel kunnen er wel geen nieuwe klanten intekenen. Dat kan wel bij Stievie FREE, de gratis versie met enkel Medialaanzenders, die eind 2015 werd gelanceerd. Stievie FREE is echter een vorm van web-tv.
|
Netwerk |
Dienstenverdeler |
Ondernemingsnummer |
Merknaam |
|
Internet |
Proximus nv |
202239951 |
Proximus TV Overal |
|
Internet |
Stievie nv |
536453550 |
Stievie |
|
Internet |
Telenet bvba |
473416418 |
Yelo Play |
Tabel 25: Omroepsignaaltransmissie OTT
| INFOFRAGMENT 10: INTERNATIONALE SPELERS TREDEN VIA ALTERNATIEVE PLATFORMEN TOE TOT DE VLAAMSE TV-MARKT |
|
Jonge tv-kijkers kiezen meer en meer voor alternatieve vormen van kijken. Via het internet boksen Vlaamse spelers dan ook op tegen grote internationale groepen als Facebook, YouTube en Apple. Zo zette Facebook de voorbije jaren fors in op video. Steeds klonk het dat het sociale netwerk vooral geschikt is voor korte filmpjes. Maar daar komt Facebook nu van terug. Via Facebook Live wordt iedereen dan weer zelf een televisieomroep. Onder andere beroemdheden maken hier gretig gebruik van. Maar ook Vlaamse mediamerken vinden de weg naar Facebook Live, bv. Sporza zendt er regelmatig exclusieve content uit. Ook Twitter betreedt het veld van de videostreaming. Niet enkel met zijn app Periscope, maar ook op zijn eigen tijdlijn. YouTube geraakt in Vlaanderen iets moeilijker van de grond. Bij onze noorderburen is het inmiddels een leefbare business, waarbij videomakers kanalen onderhouden die honderdduizenden abonnees of volgers hebben. YouTube lanceerde in de VS ook een betalend kanaal: Fullscreen. Een streamingdienst gericht op 13- tot 30-jarigen. Het is niet duidelijk of deze dienst ook naar Europa komt. En ook Apple richt zich op tv met Apple TV, een doosje dat via wifi verbinding maakt met je draadloos netwerk en langs die weg het internet naar je televisie brengt. Naast online videodiensten kan je ook apps installeren. Als alle zenders zo’n app hebben, zou je niet langer een abonnement op digitale tv moeten nemen. De VRT lanceerde vorig jaar twee nieuwe apps van respectievelijk Canvas en VRT Nieuws, die beschikbaar zijn in de AppStore van Apple TV. Deze apps laten gebruikers toe om enerzijds Canvasprogramma’s gratis op te vragen en anderzijds de meest recente uitzending van het journaal te herbekijken, zowel integraal als per reportage opgeknipt. |
[47] Een uitzondering hierop zijn onder meer satelliet- en DVB-T-omroepdiensten. De technische exploitatie van het omroepnetwerk wordt hier doorgaans verzorgd door een andere partij dan de dienstenverdeler, bv. SES/ASTRA (satelliet) en Norkring (DVB-T).
[48] Bewerking door VRM van CRC, “Beslissing van de CRC van 1 juli 2011 betreffende de analyse van de markt voor televisieomroep in het Nederlandse taalgebied”, http://www.vlaamseregulatormedia.be/sites/default/files/20110718_-_tele…, 1 juli 2011, p. 18.
[49] Eind 2008 sloten Telenet en de zuivere intercommunales, verenigd in Interkabel, een akkoord waardoor de uitbating van het kabelnetwerk van Interkabel in vier provincies in erfpacht werd gegeven aan Telenet. Daardoor kon Telenet in heel Vlaanderen een aanbod van internet, tv en telefonie aanbieden. Het kreeg er in een klap 800.000 abonnees bij.
[49] Belgacom, dat ook interesse had, vocht de deal echter aan voor de rechtbank. De Raad van State heeft op 27 mei 2014 de beslissingen vernietigd waarbij vier intercommunale verenigingen medio 2008 hun televisieactiviteiten en televisieabonnees alsook bijkomende rechten op hun kabelnetwerken hebben overgedragen aan Telenet.
[50] Op 20 juni 2014 werden een aantal wijzigingen in de Tecteogroep goedgekeurd. Voortaan heet de kabeldistributiepoot van de groep, het vroegere Tecteo, Nethys.
[51] Voorheen werd Voeren bediend door intercommunale Intermosane. Op 17 december 2009 fuseerden de CVBA NewICo en Tecteo (door opslorping van NewICo door Tecteo).
[52] De Morgen, “VTM zwiert alles online”, 20 mei 2016.