3.1.4 Internet

3.1.4.1 Verticale, horizontale en crossmediale integratie

In veel gevallen behoren de inhoudsleverancier van een website en de websitebeheerder tot hetzelfde bedrijf of dezelfde groep. Websitebeheerders exploiteren soms meerdere titels. De VRM kan op basis hiervan echter niet concluderen dat er een grote mate van horizontale concentratie in de schakel contentcreatie is. Er is immers een zeer grote verscheidenheid aan website-aanbieders.

Reclameregies zijn soms verticaal geïntegreerd bij de websites die tot de Vlaamse mediasector kunnen gerekend worden, zoals gedefinieerd in het eerste hoofdstuk van dit rapport.

In hoofdstuk 1 werd de scope van het rapport beperkt tot “de op het Vlaamse publiek gerichte informatie die beschikbaar gesteld wordt via de website moet ofwel het equivalent zijn van een klassiek mediaproduct, aangeboden worden door een onderneming die reeds op andere wijze actief is in de Vlaamse mediasector ofwel moet de inhoud vergelijkbaar zijn met die van een ‘klassiek’ mediaproduct”.

Daardoor kunnen veel websitebeheerders die hier besproken worden automatisch tot een mediagroep gerekend worden. Bijna alle grote merken en bedrijven uit radio, tv en geschreven pers hebben een eigen website en activiteiten op sociale media. Op die manier zijn een website en/of een aanwezigheid op de sociale media de elementen die het vaakst voorkomen in een crossmediale mix. De organisatie van het mediabedrijf kan er zo op gericht zijn dat dezelfde content via verschillende platformen verspreid wordt.

In de andere richting kan ook crossmedialiteit ontstaan. Zo bracht het voormalige Charlie Magazine, van oorsprong een internetmagazine, enkele keren per jaar een gedrukt blad uit. Zoals in hoofdstuk 1 werd vermeld, stopte Charlie Magazine in 2019.

Apache kondigt aan dat het in december 2020 haar eerste papieren Apache Magazine zal uitbrengen. Momenteel zijn er hier al 1325 abonnees voor. De campagne voor dit magazine moet nog starten waardoor het aantal abonnees hoogstwaarschijnlijk zal toenemen.

3.1.4.2 Analyse op basis van financiële gegevens

Zoals in hoofdstuk 1 beschreven zijn internetdienstenverdeling, netwerkbeheer en internettoegangslevering vaak verschillende activiteiten van één en dezelfde firma. Tabel 102 geeft een overzicht van de financiële gegevens van de tien grootste onder hen (en aangesloten bij ISPA). Enkele van deze ondernemingen bieden daarnaast ook nog andere (telecom)diensten aan.

Ondernemingsnaam	Eigen vermogen	Activa	Omzet	Bedrijfsopbrengsten	Bedrijfswinst (-verlies)	Winst (verlies) van het boekjaar vóór belasting	Werknemers
	10/15	20/58	70	70/76A	9901	9903	9087
Telenet Group nv	4.335.735.783	10.177.101.796	500.677.054	730.483.989	184.925.797	778.047.038	485,9
Proximus nv	1.674.500.685	7.774.984.757	3.886.699.793	4.318.780.745	-76.787.886	431.549.602	11.298,2
Nethys nv (VOO)	1.215.466.152	1.374.012.398	4.131.837	69.762.550	- 1.177.400	-127.362.144	21,7
Orange Belgium nv	523.238.230	1.390.116.362	1.252.679.849	1.296.274.836	37.562.280	32.989.028	1.445,2
Combell nv	179.095.746	639.436.862	25.548.757	26.547.061	-4.427.489	2.832.575	80,7
Microsoft nv	33.835.176	309.721.356	306.634.069	307.236.108	27.809.442	27.832.257	365,8
Scarlet Belgium nv	26.299.775	57.309.079	135.800.182	137.543.966	13.558.608	13.526.964	75,6
Interxion Belgium nv	20.475.461	30.755.421	26.115.222	26.129.609	10.968.988	11.178.124	16,6
Cegeka Groep nv	16.268.187	114.072.457	88.840.397	90.110.705	8.300.037	15.501.129	388,7
Portima cv	11.088.983	18.226.687	28.779.942	30.660.723	1.462.752	1.417.449	101,5

Tabel 102: Financiële gegevens 2019 grootste 10 internetdienstenverdelers, netwerkbeheerders en internettoegangsleveranciers[402]

3.1.4.3 Analyse op basis van populariteitscijfers

Volgens de cijfers van Statistiek Vlaanderen, heeft 92% van de Vlamingen tussen 16 en 74 jaar een internetaansluiting in huis, 86% van deze mensen maakte (bijna) dagelijks gebruik van het internet.[403] Het Digimeterrapport over 2019 spreekt dan weer over 98% van de Vlamingen die toegang heeft tot het internet in hun huishouden.[404]

Er wordt steeds meer online video geconsumeerd, vooral door de jongste generatie, maar ook meer en meer door de oudere generatie. In het onderzoek van Digimeter gaf 93% van de 16- tot 24-jarigen aan maandelijks online video te bekijken via YouTube en 91% via sociale media. Daarnaast gaven 59% en 49% van de 65-plussers aan maandelijks online video’s te consumeren via respectievelijk nieuwswebsites of sociale media. [405]

Radio wordt niet zo vaak online beluisterd. Volgens het Digimeterrapport is het aandeel van de digitale toestellen computer, smartphone en tablet zelfs gedaald ten opzichte van vorig jaar. Enkel DAB+ groeit. Daarenboven zien we een daling in elke leeftijdsgroep wat betreft het maandelijks luisteren naar radio met behulp van een FM-radiotoestel. In de leeftijdsgroep 16-24 jaar halveert dit cijfer bijna. Op basis van de cijfergegevens kunnen we opmaken dat voornamelijk personen jonger dan 35 jaar minder naar de radio luisteren, zowel online als FM.[406]

Het nieuws online volgen, blijft populair en gebeurt vaak via de smartphone. 67% en 38% van de Vlamingen had in de voorbije maand een nieuwswebsite en -app bezocht. Ook het zoeken van nieuws via een zoekmachine of sociale media is gestegen met 24 of 12 procentpunten ten opzichte van vorig jaar.[407]

Verder heeft 91% van de Vlamingen volgens het Digimeterrapport ten minste één sociaal netwerk gebruikt in de laatste maand. Daarnaast gebruikt ook 57% van de Vlamingen dagelijks minstens vier sociale netwerken.[408]

De meest gebruikte (volgens het Digimeterrapport) sociale netwerksites in Vlaanderen zijn in Figuur 70 opgesomd.

We zien duidelijk dat Facebook de lijst blijft aanvoeren, al was er vorig jaar sprake van een daling in het aantal gebruikers. Zo daalde het aantal Belgen dat actief is op Facebook tussen februari 2019 en augustus 2019 met 7,3% tot een totaal van 6,8 miljoen gebruikers. [409]

De populaire app TikTok staat voor het eerst in het digimeterrapport. Zo’n 4% van de Vlamingen tussen 16 en 24 jaar gebruikt deze app dagelijks, 7% doet dit wekelijks. De onderzoekers wijzen er in het Digimeterrapport echter op dat de grootste populariteit van TikTok voornamelijk bij de jongere leeftijdscategorieën (-16-jarigen) zit. Deze worden niet in de digimeter bevraagd. [410]

Snapchat en Whatsapp ontbreken in deze lijst. Deze apps worden eerder als een berichtendienst beschouwd, in plaats van als een sociaal netwerk. Toch maken ook traditionele media soms gebruik van deze platformen om nieuws te verspreiden. Volgens het Digimeterrapport gebruikt 44% van de Vlamingen dagelijks Whatsapp. Snapchat steeg daarnaast opnieuw in populariteit. Zo gebruikte 8% van de Vlamingen dagelijks de app tegenover 7% in 2018. Opmerkelijker hierbij is de stijging met 9% in het dagelijks gebruik binnen de leeftijdscategorie 16–24 jaar tot 48%. Bij de leeftijdscategorieën boven de 45 jaar blijft het dagelijks gebruik schommelen tussen de 0 en 1%.

Figuur 70: Maandelijks gebruik sociale netwerken - tekstuele beschrijving Figuur 70
Bron: VRM op basis van Digimeter

Ten slotte bekijken we alle mediamerken samen. We bestuderen de populariteit van alle Vlaamse mediawebsites en sociale media-accounts, over de mediavormen heen.

In Figuur 71 wordt de populariteit van de mediawebsites gevisualiseerd. Het is duidelijk te zien dat vooral nieuwssites veel bezocht worden. De twee populairste nieuwswebsites zijn hln.be en nieuwsblad.be. Alle krantenwebsites komen in de top 10 voor. De overige plaatsen in de top 10 worden ingenomen door VRT NWS, immoweb en Sporza.

Figuur 71: Online populariteit – websites top 10 - tekstuele beschrijving Figuur 71
Bron: VRM op basis van CIM, cijfers juni 2020

Een aantal sites opereren zelfstandig van andere mediavormen. De populariteit van deze sites wordt in Figuur 72 belicht. Het aantal websitebezoeken valt af te lezen van de secundaire as (rechteras), de populariteit op de sociale media op de primaire as (linkeras).

De websites van sport.be, showbizzsite.be en tagmag.news worden gemonitord door het CIM. De VRM informeerde bij de overige websites naar hun bezoekcijfers van juni 2020. We kregen cijfers van Dewereldmorgen, Apache, Doorbraak, Sceptr, Cycling.be, Running.be, Sport.be, Flows.be, Showbizzsite.be, Voetbalprimeur.be, Euroreizen.be en reisroutes.be.

De website voetbalprimeur.be steekt qua populariteit ver uit boven de andere sites en nadert het aantal websitebezoeken van het online videoplatform van de Vlaamse openbare omroep vrtnu.be, respectievelijk 2,8 miljoen en 3 miljoen, maar tegelijk blijkt de website een hoog bouncepercentage te hebben. Dit percentage houdt in hoeveel surfers meerdere acties uitvoeren nadat ze op de website zijn beland. Een hoog bouncepercentage wil dus concreet zeggen dat de surfers naar jouw website komen, één pagina bezoeken en nadien weer vertrekken. De tweede populairste onafhankelijke website is Tagmag.news. Verder dienen we bij de nieuwswebsite van Apache wel de kanttekening te maken dat het geen gratis website is, maar gebruik maakt van een abonnementenmodel. In 2020 had het ca. 5.200 abonnees, wat meer is dan het aantal digitale abonnees van eender welk Vlaams tijdschrift. Om een beeld te geven t.a.v. de kranten: bij de kranten hebben Gazet van Antwerpen 9.025 en Het Belang van Limburg 9.497 digitale abonnees. In december 2020 zal Apache haar eerste driemaandelijkse papieren magazine, Apache Magazine, uitbrengen.

Zoals hierboven reeds meerdere keren is aangehaald, kan er geen vergelijking gemaakt worden tussen de internetcijfers van dit jaar en vorig jaar aangezien dit jaar de globale cijfers van de maand juni 2020 worden gebruikt in plaats van het gemiddeld aantal websitebezoeken per dag voor de eerste drie weken van juni. Het is namelijk niet meer mogelijk om deze laatste cijfers via het CIM op te vragen.

Op sociale media zijn deze sites relatief populair. Tagmag, Voetbalnieuws, Voetbal24 en Newsmonkey hebben respectievelijk meer dan 310.000, ca. 200.000, meer dan 150.000 en meer dan 150.000 sociale mediavolgers. Tagmag werkt hiervoor samen met influencers, waarvan de bekendste Jamie-Lee Six is. De top drie van sterkste groeiers op sociale media zijn Sceptr, Doorbraak en Beursduivel.

Figuur 72: Online populariteit websites die niet gelieerd zijn aan andere media - tekstuele beschrijving Figuur 72
Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek bij betrokken sites, cijfers juni 2020

In Figuur 73 worden de marktaandelen per mediabedrijf, gebaseerd op websitebezoeken weergegeven.^[411]

DPG Media haalt het hoogste aantal websitebezoeken en staat nipt op de eerste plaats. Haar populairste website is hln.be. Mediahuis staat op de tweede plaats. De populairste website hier is de website van de krant Het Nieuwsblad. Eind mei 2019 voegden Mediahuis en DPG Media hun jobadvertentieplatformen samen in de website jobat.be onder de joint venture The House of Recruitment Solutions. Mediahuis bezit 51 procent van de aandelen van de joint venture tegenover 49 procent voor DPG Media. [412] Deze percentages werden gehanteerd om het aantal websitebezoeken van jobat.be te verdelen over beide ondernemingen. Tot slot volgen VRT en Roularta op ruime afstand op plaats drie en vier.

Figuur 73: Marktaandelen mediagroepen internet - tekstuele beschrijving Figuur 73
Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek, cijfers juni 2020

Voor de websites werden eveneens concentratiemaatstaven berekend. Dezelfde websites die voor Figuur 73 werden gebruikt, zijn meegenomen. De concentratie is in 2020 opnieuw licht gestegen. De HHI waarde op basis van de groepen was sinds 2015 de 0,25-grens (wat duidt op een sterke concentratie) gepasseerd. De voorbije twee jaren daalde de waarde terug naar een punt net boven de 0,25-grens. Dit jaar steeg de index opnieuw tot boven 0,26. Dat komt door onderlinge verschuivingen binnen de mediagroepen, waarbij Mediahuis wat marktaandeel verliest en andere mediagroepen marktaandeel winnen. De websitebezoeken van de vier grootste mediagroepen bereiken samen een marktaandeel van 92,17%. Geen enkele maatstaf kende een daling dit jaar.

De concentratie op basis van de websites blijft laag (0,1252), al stijgt het wel ten opzichte van vorig jaar. De vrij hoge C4 is een gevolg van het feit dat de websites van Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad enorm hoge bezoekersaantallen hebben in vergelijking met de overige websites.

Deze concentratiemaatstaven zijn natuurlijk relatief: de surfer kan veel meer websites raadplegen dan enkel de websites van de mediagroepen die hier worden besproken.

Tabel 103: Concentratie-indexen Vlaamse mediawebsites volgens websites op basis van bezoeken 2012-2020

	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
C4	48,40%	52,98%	46,36%	55,30%	58,22%	59,07%	53,62%	55,11%	58,37%
HHI	0,0836	0,0921	0,0768	0,1154	0,1289	0,1284	0,1020	0,1159	0,1252

Tabel 104: Concentratie-indexen Vlaamse mediawebsites volgens groep op basis van bezoeken 2012-2020

	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
C4	71,45%	79,27%	81,38%	88,15%	85,13%	88,47%	86,8%	90,69%	92,17%
HHI	0,1430	0,1992	0,2011	0,2571	0,2679	0,2763	0,2578	0,2549	0,2613

Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek

Figuur 74: Evolutie concentratie Vlaamse mediawebsites - tekstuele beschrijving Figuur 74
Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek

Als we de definitie van “de op het Vlaamse publiek gerichte informatie die beschikbaar gesteld wordt via de website moet ofwel het equivalent zijn van een klassiek mediaproduct, aangeboden worden door een onderneming die reeds op andere wijze actief is in de Vlaamse mediasector ofwel moet de inhoud vergelijkbaar zijn met die van een ‘klassiek’ mediaproduct” loslaten, kunnen we via Alexa.com de populariteit van alle websites zien, weliswaar voor heel België.

Alexa baseert zijn ranking op een combinatie van unieke bezoeken per dag en paginaopvragingen. In de cijfers voor 2020 komen drie nieuwssites (hln.be, vrt.be en nieuwsblad.be) en vier sociale netwerken (YouTube, Reddit, Facebook en Twitch) voor. De top 4 bestaat dit jaar opnieuw uit Google.com, Youtube.com, Google.be en Reddit.com. Ten opzichte van vorig jaar verdwijnen Telenet.be, aliexpress.com, vk.com, Kuleuven.be en rtbf.be uit de top twintig. Hln.be stijgt van plaats 10 naar plaats 6, haar hoogste score. Netflix daalt van plaats 8 naar plaats 11., wat toch opmerkelijk is in een periode waarin massaal gebingewatched werd. Het is tot slot evenzeer opmerkelijk dat vijf van de twintig populairste websites pornografisch zijn. Twee websites staan zelfs in de top tien.

Ranking	11/08/2015	23/08/2016	29/08/2017	21/08/2018	27/08/2019	21/08/2020
1	google.be	google.be	google.be	google.be	Google.com	Google.com
2	facebook.com	facebook.com	youtube.com	youtube.com	Youtube.com	Youtube.com
3	google.com	youtube.com	google.com	google.com	Google.be	Google.be
4	youtube.com	google.com	facebook.com	facebook.com	Reddit.com	Reddit.com
5	live.com	live.com	wikipedia.org	Wikipedia.org	Live.com	Facebook.com
6	yahoo.com	yahoo.com	live.com	live.com	Wikipedia.org	Hln.be
7	wikipedia.org	wikipedia.org	reddit.com	reddit.com	Facebook.com	Live.com
8	amazon.com	msn.com	hln.be	Instagram.com	Netflix.com	Wikipedia.org
9	twitter.com	hln.be	yahoo.com	twitter.com	Livejasmin.com	Livejasmin.com
10	amazon.fr	nieuwsblad.be	twitter.com	hln.be	Hln.be	Yahoo.com
11	linkedin.com	bing.com	nieuwsblad.be	yahoo.com	Yahoo.com	Netflix.com
12	bing.com	telenet.be	livejasmin.com	2dehands.be	Twitch.tv	Bongacams.com
13	2ememain.be	kapaza.be	instagram.com	nieuwsblad.be	Telenet.be	Twitch.tv
14	hln.be	bnpparibasfortis.be	2dehands.be	pornhub.com	Aliexpress.com	2dehands.be
15	msn.com	twitter.com	linkedin.com	amazon.fr	Pornhub.com	Vrt.be
16	nieuwsblad.be	amazon.fr	amazon.fr	livejasmin.com	Nieuwsblad.be	Microsoftonline.com
17	dhnet.be	2ememain.be	pornhub.com	Netflix.com	2dehands.be	Nieuwsblad.be
18	kapaza.be	2dehands.be	netflix.com	twitch.tv	Vk.com	Pornhub.com
19	rtbf.be	immoweb.be	twitch.tv	xhamster.com	Kuleuven.be	Chaturbate.com
20	aliexpress.com	belfius.be	telenet.be	2ememain.be	Rtbf.be	Belgium.be

Tabel 105: Online populariteit websites België augustus 2015-2020
Bron: VRM op basis van Alexa.com

Ten slotte beschouwen we de populariteit van alle mediamerken samen op sociale media. Figuur 75 toont de top 10 mediamerken op de sociale media. VTM kwam de voorbije jaren de top 3 binnen en positioneert zich dit jaar op de eerste plaats, onder meer door een grote volgerschare op YouTube. Verder schuift VRT NWS op naar de vierde plaats, ten koste van het nieuwsblad.be. De website zakt van de vierde plaats naar de zevende plaats.

Een eerste vaststelling is dat de mediamerken die nieuws centraal stellen, het populairste zijn. Zo staan er drie websites van kranten in de top 10, naast het sportnieuwsmerk van de VRT (Sporza), VRT NWS en VTM Nieuws. Een tweede vaststelling is dat de radiomerken opnieuw goed vertegenwoordigd zijn met Studio Brussel en Qmusic. Studio Brussel staat zelfs op de tweede plaats.

Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad hebben opvallend veel volgers op Facebook, maar zijn wel wat minder populair op de andere sociale media. Studio Brussel en VTM daarentegen trekken op verschillende kanalen veel volgers aan. Onderzoek van PUB, een Belgisch mediatijdschrift, in samenwerking met het Oostenrijkse Storyclash, een sociale media monitoringbedrijf, bevestigt opnieuw de sterkte van Het Laatste Nieuws op de sociale media. Ze publiceren een sociale media ranking op basis van het aantal interacties op sociale media (Facebook, Instagram en YouTube). Aan Nederlandstalige zijde bestaat de top 5 uit Het Laatste Nieuws, Het Nieuwsblad, Sporza, Eén en Metro België. [413]

Door berichten te posten op Facebook en Twitter proberen de Vlaamse media bezoekers naar de eigen site te lokken. Extra aanwezigheid op sociale netwerken kan zorgen voor extra websitebezoeken en op die manier extra advertentie-inkomsten. Het valt op dat dezelfde merken hoog scoren op vlak van websitebezoeken als op vlak van populariteit op sociale media. Voor radiomerken geldt het omgekeerde: Studio Brussel en Qmusic scoren heel hoog op sociale media, maar dit vertaalt zich niet in hoge websitebezoeken.

Figuur 75: Online populariteit – sociale media top 10 - tekstuele beschrijving Figuur 75
Bron: VRM op basis van eigen onderzoek bij de betrokken sociale netwerken, cijfers augustus 2020

3.1.4.4 Apps/Mobiel Internet

In dit laatste onderdeel geven we enkele cijfers met betrekking tot het gebruik van mobiel internet en apps.

Het gebruik van mobiele breedband blijft stijgen in België, maar loopt achter op de rest van de EU. De penetratiegraad van mobiel breedband in België bedroeg eind 2019 87,5%. Deze sterke stijging ten opzichte van vorig jaar is toe te schrijven aan de toevoeging van data voor twee MVNO’s, met name Lycamobile en DPG Media. [414]

Figuur 76 toont de marktaandelen van de verschillende mobiele netwerken en MVNO’s voor 2019, gebaseerd op het aantal actieve SIM-kaarten. Het aantal actieve datasimkaarten groeiden in 2019 met 15%. Dit is volgens het BIPT deels toe te schrijven aan het feit dat een aantal nieuwe respondenten statistieken aanleverden met twee MVNO’s (Lycamobile en DPG Media). DPG Media biedt via Mobile Vikings nv mobiele diensten aan residentiële klanten onder de merken Mobile Vikings en JIM Mobile. Daarnaast doet Orange de markt verder groeien aldus het BIPT. Het marktaandeel van Orange groeide in 2019 met 0,5%. Telenet en Proximus verloren daarentegen respectievelijk -0,1% en -0,5% van hun marktaandeel.

Figuur 76: Marktaandelen mobiele operatoren in termen van actieve simkaarten in België - tekstuele beschrijving Figuur 76
Bron: BIPT (2020), Situatie van de elektronische communicatiesector 2019, https://www.bipt.be/operatoren/publication/situatie-van-de-elektronische-communicatiesector-2019.

Ten slotte geven we een overzicht van de meest populaire apps in Vlaanderen. De installaties op Google Play worden hier als basis genomen. De App Store van Apple geeft immers geen gegevens vrij omtrent het aantal installaties. We geven de apps weer die zich in de drie hoogste categorieën bevinden.

Naam applicatie	Groep	Aantal installaties augustus 2020
hln.be	DPG Media	1.000.000-5.000.000
VTM GO	DPG Media	1.000.000-5.000.000
Yelo Play	Telenet	1.000.000-5.000.000
My Orange BE	Orange Belgium	1.000.000-5.000.000
Het Nieuwsblad Nieuws	Mediahuis	500.000-1.000.000
Proximus Pickx	Proximus	500.000-1.000.000
VRT NWS	VRT	500.000-1.000.000
Telenet	Telenet	500.000-1.000.000
Triiing	Telenet	500.000-1.000.000
België FM: Radio online + Radio België	AppMind - Radio FM, Radio Online, Music and News	100.000-500.000
De Morgen: nieuws & duiding	DPG Media	100.000-500.000
Het Laatste Nieuws	DPG Media	100.000-500.000
Humo’s tv-gids	DPG Media	100.000-500.000
Qmusic	DPG Media	100.000-500.000
De Standaard - Krant & dS Avond	Mediahuis	100.000-500.000
dS Nieuws	Mediahuis	100.000-500.000
Gva.be mobile	Mediahuis	100.000-500.000
HBvL - Het Belang van Limburg	Mediahuis	100.000-500.000
Het Nieuwsblad krant	Mediahuis	100.000-500.000
Ketnet	VRT	100.000-500.000
Ketnet Junior	VRT	100.000-500.000
MNM	VRT	100.000-500.000
VRT Radio 2	VRT	100.000-500.000
Sporza	VRT	100.000-500.000
Sporza voetbal	VRT	100.000-500.000
Studio Brussel	VRT	100.000-500.000
Orange TV BE	Orange Belgium	100.000-500.000
Radio Belgie: Radio FM gratis,Radio App,Dab radio	Radioworld FM	100.000-500.000
Stievie TV Kijken	Stievie	100.000-500.000
Studio 100 GO, fun voor kids	Wanagogo	100.000-500.000

Tabel 106: Aantal installaties populairste applicaties via Google Play
Bron: VRM op basis van Google Play

[402] Normaal staat Verizon Belgium Luxembourg nv ook in deze top tien, maar op het moment van redactie was er nog geen jaarrekening over 2019 beschikbaar.
[403] De Marez, L., & Vandendriessche, K., Imec Digimeter 2019, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2019”.
[404]. De Marez, L., & Vandendriessche, K., Imec Digimeter 2019, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2019”.
[405] VRT NWS, Belghmidi, L., “Belgen steeds minder actief op Facebook: “Privacyschandalen hebben de mensen aan het denken gezet”, 17 augustus 2019.
[406] De Marez, L., & Vandendriessche, K., Imec Digimeter 2019, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2019”.
[407] Statistiek Vlaanderen, “Internetgebruik naar gebruiksfrequentie”, https://www.statistiekvlaanderen.be/nl/internetgebruik-naar-gebruiksfre….
[408] De Marez, L., & Vandendriessche, K., Imec Digimeter 2019, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2019”.
[409] De Marez, L., & Vandendriessche, K., Imec Digimeter 2019, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2019”.
[410] De Marez, L., & Vandendriessche, K., Imec Digimeter 2019, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2019”.
[411] De websites die meegenomen zijn, zijn deze uit Tabel 38 en Tabel 39 van hoofdstuk 1. Volgende websites zijn echter niet meegeteld, gezien we geen gegevens hebben: actiefwonen.be, ambiance.be, bahamontes.be, caz.be, cinemember.be, clickx.be, Culy.be, dagallemaal.be, dalton.be, dezondag.be, dobbit.be, eclipstv.be, elle.be, Eostrace.be, evenaar.tv, famme.be, fiftyandmemagazine.be, fiscoloog.be (met subsites Fiscoloog Internationaal, Balans, TRV-RPS, Fiscoloog Boeken en Fiscoloog Seminars) , flanderstoday.eu, for-girls-only.be, gezond.be, gostarters.be, GPinside.com, iedereenwetenschapper.be, innovatie.vrt.be, jani.be, jetmagazine.be, kerkenleven.be, langzullenwelezen.be, lamaisonvictor.com, lumiereseries.com, Made In websites (per provincie + Kempen en Mechelen) , manners.be, marieclaire.be, menttv.be, metrotime.be, mijnenergie.be, mo.be, motoren-toerisme.be, netweters.be, nsmbl.be, plattelandstv.be, openvrt.be, playsports.be, pnws.be, Proximus.be (met als subsite Pickx) , proximus-sports.be, Psychologies.be, radioplus.be, rektoverso.be, sandbox.vrt.be, shedeals.be, shoot.be, smartbiz.be, snap.telenet.be, stadsradioleuven.be, stadsradiovlaanderen.be, steps.be, sterck-magazine.be, stievie.be, storesquare.be, story.be, Studio100.com, techpulse.be, telenettv.be, teveblad.be, thebulletin.be, topradio.be, tvfamilie.be, Uncut.be, universcine.be, vacature.com, bnl.radio, villas-decoration.com, vitaya.be, vlaamsparlement.tv, vroom.be, vrtnxt.be, vrtstartup.org vrttaal.net, vtmkids.be, vtmnieuws.be, yeloplay.be, zestv.be, Express.be, Cycling.be, Running.be, Flows.be, Beursduivel.be, Voetbal24.be, Voetbalprimeur.be, Voetbalnieuws.be, Belgianfans.be en rekening.be.
[412] De Standaard, Dendooven, P., “Rivalen Jobat en Vacature omarmen elkaar op jobmarkt”, 29 mei 2019.
[413] PUB, “HLN volhardt aan top social media ranking”, https://pub.be/nl/hln-volhardt-aan-top-social-media-ranking/, 24 februari 2020.
[414] BIPT, “Status van de elektronische communicatie- en televisiemarkt in 2019”, https://www.bipt.be/file/cc73d96153bbd5448a56f19d925d05b1379c7f21/9b70d…, 30 juni 2020.