Mediaconcentratie in Vlaanderen 2023

Rapport Mediaconcentratie in Vlaanderen 2023:

Vlaamse mediabedrijven zoeken naar groei in het buitenland om de krimpende marges in eigen land te counteren

De Vlaamse Regulator voor de Media, de onafhankelijke toezichthouder voor de Vlaamse audiovisuele media, publiceert vandaag (16/11/2023) het rapport 'Mediaconcentratie in Vlaanderen 2023".

De algemene conclusie van het rapport is dat:

Als we de Vlaamse mediagroepen overkoepelend bekijken zien we, ondanks de stijging in omzet, de marges dalen. De rendabiliteit loopt terug door de oplopende kosteninflatie. Nadat de grootste mediabedrijven de impact van de coronapandemie hebben verwerkt, vooral dankzij hun diversificatiestrategie, worden ze nu geconfronteerd met de inflatiecrisis.
De Vlaamse mediabedrijven richten zich in hun zoektocht naar groei voornamelijk op het (nabije) buitenland. Zo zijn de Vlaamse kranten en magazine-uitgevers reeds enige tijd actief in het buitenland of op de Franstalige markt in België. DPG Media en Mediahuis zijn zelfs de twee grootste uitgevers in Nederland. Ze bereiken samen bijna 95% van de Nederlandse markt voor gedrukte kranten. Roularta Media Group is dan weer de op één na grootste uitgever van magazinemerken in Nederland. Het afgelopen jaar hebben Mediahuis en DPG Media door overnames en de Nederlandse FM-frequentieveilingen een sterkere positie ingenomen in de Nederlandse radiomarkt.
De Vlaamse jongeren effenen het pad voor nieuwe vormen van mediaconsumptie. Volgens de Digimeter-studie blijft de gemiddelde Vlaming het medium radio steeds meer beluisteren, behalve de 18- tot 24-jarigen. De jongeren laten zich meer verleiden door streamingsdiensten. Ook op het vlak van televisie zien we een soortgelijke tendens. De Digimeter-studie concludeert dat traditioneel tv-kijken niet langer de norm is bij -35-jarigen.
Zowel de Vlaamse als internationale mediaspelers spelen in op het wijzigende mediagedrag. Zo was er het afgelopen jaar een sterke toename van het aantal beschikbare podcasts, kwam Mediahuis met een digitaal jongerenabonnement en bieden videostreamingplatforms nu ook goedkopere (hybride) abonnementen aan, waarbij men weliswaar reclame moet accepteren.
We merkten reeds in het verleden de trend op waarbij de (commerciële) mediagroepen hun aanbod centreerden rond het sterkste (omroep)merk. Zo kennen we vandaag de dag VTM, VTM2, VTM3, VTM4 maar ook Play4, Play5, Play6 en Play7. Intussen heeft ook de openbare omroeporganisatie zijn zenders hernoemd tot VRT1 en VRT CANVAS.
Daarnaast zien we voor het eerst dat een radiozender hernoemd wordt volgens de reeds beschreven strategie: radiozender Nostalgie werd herdoopt tot Play Nostalgie.
Telenet werd 100% eigendom van Liberty Global. Op 13 oktober 2023 werden de Telenet-aandelen geschrapt van notering bij sluiting van de beurs.
Voor de aggregatie van klassieke mediaproducten is 80% tot 100% van de markt in handen van slechts vijf mediagroepen (VRT, DPG Media, Mediahuis, Roularta en Telenet (met dochteronderneming De Vijver Media)). De laatste jaren merkt de VRM op dit valk een stabilisatie op.

Belangrijkste conclusies per mediasoort:

Radio:

VAR (100% dochtervennootschap van VRT) werkt tot op heden als reclameregie exclusief voor de VRT-merken. Daar komt begin 2024 verandering in wanneer VAR ook de nationale advertentieverkoop van Nostalgie Vlaanderen, Nostalgie+ en NRJ zal verzorgen.
Podcasts vinden steeds vaker hun ingang bij Vlamingen, zeker bij jongeren. Maar, het blijft zoeken naar een gedegen verdienmodel. Het podcastonderzoek van de Arteveldehogeschool wijst namelijk uit dat zeven op de tien Vlamingen niet wil betalen voor podcasts.
Op het vlak van radio was Telenet oorspronkelijk actief als distributeur van kabelradio. In februari 2023 kocht Telenet een belang van 20% in Vlaanderen Eén, de vennootschap die Play Nostalgie uitbaat.
Het marktaandeel van de VRT-radiozenders blijft, net zoals de voorgaande jaren, verder dalen. Het marktaandeel van de zenders van de openbare omroeporganisaties bedraagt momenteel nog 52%, dit is het laagste peil in de radiogeschiedenis. Bij de private radiozenders doen Joe en zijn afgeleiden, en de louter digitale radiozender Willy het goed.
Het blijft de intentie van het beleid om tussen 1 januari 2028 (einddatum huidige vergunningen) en 1 januari 2031 (einddatum eenmalige verlenging huidige vergunningen) FM-radio-uitzendingen definitief stop te zetten.
Wat DAB+ betreft, geeft het beleid aan dat het noodzakelijk is om te evolueren van een netwerkoperatormodel naar een omroepmodel. In een netwerkoperatormodel worden licenties toegekend aan een netwerkoperator die vervolgens zelf bepaalt welke radio-omroeporganisaties verspreid worden en tegen welke prijs. Dit betekent dat de overheid aan deze radio-omroeporganisaties geen voorwaarden kan opleggen inzake programmatie, aandeelhoudersstructuur, nieuws- of regioberichtgeving, kwaliteits- en diversiteitsstandaarden, … wat bijvoorbeeld wel het geval is bij het toekennen van FM-erkenningen. Om in de toekomst onder meer kwalitatieve inhoudelijke voorwaarden te kunnen opleggen aan radio-omroeporganisaties die aanwezig zijn op DAB+, wil het beleid dus een omroepmodel uitwerken.

Televisie:

Uit de Digimeterstudie blijkt dat 51% van de Vlamingen dagelijks nog lineair / live televisie kijkt. Anderzijds blijft het bezit en maandelijks gebruik van streamingplatformen stijgen. Steeds meer Vlamingen betalen en gebruiken tevens meerdere platformen. Het afgelopen jaar wijzigde de focus van de streamingsdiensten van een natuurlijke aangroei van abonnees naar een aanpak waarbij het doelpubliek dat voordien geen abonnement kon of wou nemen, hier nu wel de mogelijkheid toe krijgt. Zo ontstonden goedkopere (hybride) abonnementen waarbij men weliswaar reclame moet accepteren.
De cord-cutting-trend blijkt zich, algemeen gezien, dan weer niet meer door te zetten. Dit is echter wel nog het geval bij de 25-34-jarigen. De Digimeterstudie concludeert zelfs dat traditioneel tv-kijken niet langer de norm is bij -35-jarigen.
Ads & Data lanceerde in het voorjaar van 2023 het “total tv-ecosysteem” waarbij 2 soorten data (data van settopboxen en data vanuit online) worden gekoppeld. Ads & Data is hiermee de eerste speler op de markt, die dankzij haar aandeelhouders Proximus en Telenet, telco-data integreert en koppelt met online data en data van de adverteerder.
Telenet versterkte zijn positie in de sector van de productiehuizen. Zo werd de participatie in productiehuis Caviar Group opgetrokken (van 49% naar 70%). Caviar heeft op zijn beurt 50% van de aandelen van Sputnik Media overgenomen.
Ook nichezenders ontwikkelen een crossmediale strategie. Dobbit TV, MENT, Eclips en PlattelandsTV slaan samen met productiehuis Arendsoog de handen in elkaar om een eigen digitaal platform, ‘Themax’ uit te bouwen. Dit past binnen de trend van het veranderend digitaal kijkgedrag en de crossmediale strategie die mediabedrijven als antwoord hierop meer en meer hanteren.
VRT en Streamz sloten een structureel samenwerkingsakkoord voor drie jaar. Beide partijen gaan samen minstens twee fictiereeksen per jaar maken, waarbij Streamz de series in preview zal aanbieden.

Geschreven pers:

De Vlaamse Vereniging voor Journalisten (VVJ) is voor het eerste sinds 2017 licht positief over de evolutie van het aantal beroepsjournalisten. De negatieve evolutie die zich sinds 2017 aftekende, lijkt (even) gekeerd.
De lokale pers blijft het moeilijk hebben. De omzet van de markt van gratis pers is nog maar een kwart van wat ze was in 2013.
De magazines blijven op zoek naar de gouden formule. De digitale verkoop van magazines blijft namelijk stroef lopen (zeker in vergelijking met de krantenmarkt waar de digitalisering succesvoller blijkt). Zowel Roularta als DPG Media ontwikkelden reeds specifieke digitale formules voor magazines, maar deze blijken vooralsnog geen groot succes. Zowel de inflatie als de stijgende papierprijs bemoeilijken de situatie in deze markt verder.
Intussen verdween Sport Voetbal Magazine, dat reeds enige tijd niet meer wekelijks maar maandelijks verscheen, definitief.
De huidige concessie voor de verdeling van kranten en magazines, tussen Bpost en de federale overheid, loopt af op 31 december 2023. Intussen ontstond de nodige commotie omtrent gesjoemel bij de aanbesteding en uitvoering van deze concessie. De federale overheidsdienst Economie organiseerde reeds een aanbesteding voor een nieuwe concessie, voor de periode 2024-2028.
De Raad voor de Journalistiek keurde nieuwe richtlijnen goed over het gebruik van kunstmatige intelligentie in de journalistiek. De nadruk wordt hierbij gelegd op de verantwoordelijkheid van de redactie en transparantie naar het publiek.
Zoals steeds hield de VRM ook de prijsevolutie van de verschillende mediaproducten tegen het licht. Daarbij valt op dat de prijsindex voor zowel kranten als tijdschriften sinds 2014 hoger is dan de consumptieprijsindex, terwijl deze voordien steeds lager was. De laatste vijf jaren neemt de prijsindex van kranten een serieuze voorsprong, terwijl de voorsprong van de magazines en tijdschriften op de prijsindex beperkt blijft. Zelfs de afgelopen jaren, die gekenmerkt werden door een hoge inflatie, steeg de prijsindex van de kranten sterker dan de consumptieprijsindex.

Online:

Online is een wereldwijde markt, met een grote bevoegdheid op het Europese niveau. Dat uit zich in verschillende instrumenten en initiatieven met een impact op de mediaspelers. Intussen is de Digitaledienstenverordening (DSA) in werking getreden voor de 19 grootste platformen en zoekmachines in Europa (zoals Amazon, Google, Facebook en Tiktok).
Bij de telecomspelers blijkt ‘samenwerking’ het codewoord. Voor de uitrol van de dure FTTH (fiber-to-the-home)-infrastructuur werkt Proximus buiten de steden samen met het Zweedse EQT Infrastructure. Telenet van haar kant rolt samen met netbeheerder Fluvius haar glasvezelnetwerk uit. De vierde speler op de mobiele markt is dan weer een joint venture tussen Citymesh en Digi Communications.
Door de overname van RTL Belgium (door DPG Media en Rossel) is de reclameregie IP Belgium in Vlaanderen geïntegreerd in DPG Media Advertising.

Het inhoudelijke luik van het rapport werd afgesloten op 1 oktober 2023. Hierdoor zijn enkele meer recente ontwikkelingen niet meer in het rapport opgenomen, zoals:

Stopzetting gratis krant Metro
Roularta koopt Nederlands magazine Helden
BIPT staat mogelijkheid tot samenwerking toe voor de aanleg van glasvezelnetwerk
CIM Pers-studie, CIM RAM-studie en tweejaarlijks onderzoek naar digitaal luisteren i.o.v. de Vlaamse overheid

Het rapport lezen - bestellen?

Via deze link kan je het rapport Mediaconcentratie in Vlaanderen 2023 downloaden.

Een gratis gedrukt exemplaar bestellen kan via dit bestelformulier.

Toegankelijke tekst voor het onderwijs

Er werd opnieuw een aangepaste tekst voor het onderwijs gemaakt. In deze tekst staan we stil bij het begrip 'mediaconcentratie' en geven we antwoord op volgende vragen:

Waarom willen we weten of er mediaconcentratie is?
Wat is mediaconcentratie? Hoe meten we mediaconcentratie?
Hoe staat het met mediaconcentratie in Vlaanderen.

Raadpleeg de toegankelijke tekst voor het onderwijs

Op de hoogte blijven van het nieuws van de VRM?

X: www.twitter.com/vrmmedia
Whatsapp-verzendlijst: +32 492 13 07 03 (voeg VRM toe aan het adresboek in je smartphone en stuur in Whatsapp een bericht met 'naam voornaam, inschrijving'
Linkedin: Onze Linkedin-pagina kan bereikt worden via deze link.
Of schrijf in op onze nieuwsbrief