1.3.3 Distributie: geschreven pers
De distributie van geschreven pers kan op twee manieren gebeuren: fysieke overdracht van gedrukte exemplaren en digitaal. In dit deel focussen we op de traditionele verspreiding van geschreven pers.
De distributie van de gedrukte geschreven pers houdt nog altijd een fysieke overdracht van elk gedrukt exemplaar in. Er is logistieke actie vereist om het gedrukte blad tot bij de lezer te brengen.
De lezer kan zich via een abonnement engageren tot regelmatige aankoop of kan beslissen om een exemplaar van een krant of een tijdschrift aan te schaffen via losse verkoop.
In het geval van een abonnement brengt Bpost of een dagbladhandelaar het dagblad of tijdschrift rechtstreeks tot bij de consument aan huis. Sinds 1 januari 2016 is het nieuwe vijfjarige krantencontract tussen de Belgische Staat en Bpost in werking. Dit gebeurde na een aanbestedingsprocedure. Bpost ontvangt een vergoeding om kranten en magazines in het hele land vóór 7u30 te bezorgen.
Indien de consument geen abonnement heeft, kan die zijn krant of tijdschrift kopen in krantenwinkels, warenhuizen, tankstations, etc. De distributie van de bladen van de uitgeverij naar deze verkooppunten is voor 90% van de Belgische markt in handen van AMP, dat in 2016 door Bpost werd overgenomen. Ook de krantenwinkels Press Shop en Relay zijn op hetzelfde moment overgenomen door Bpost en ondergebracht onder een dochteronderneming met de naam ‘Ubiway’.
InTabel 35: Verdelers van dagbladen en periodieke bladenwordt een overzicht gegeven van de verdelers van dagbladen en periodieke bladen in Vlaanderen.
Onderneming | Ondernemingsnummer |
AMP nv[130] | 403482188 |
Imapress nv | 435810607 |
Bpost nv | 214596464 |
Tabel 35: Verdelers van dagbladen en periodieke bladen
VFP, de Vlaamse Federatie van Persverkopers, is de voornaamste beroepsorganisatie van de krantenwinkels. Perstablo is de Vereniging voor Pers-, Tabak- en Lottoverkopers.
| INFOFRAGMENT 15: DE DAGBLADHANDEL ONDER DRUK |
Zes jaar geleden telde Vlaanderen 1.975 krantenwinkels, in 2018 nog 1.500. Bovendien draait vier op de tien krantenwinkels met verlies. Daarom startte Unizo dit jaar met de campagne: ‘Red de krantenwinkel’. Een ondersteuningstraject voor uitbaters met de bedoeling hun assortiment rendabel uit te breiden. De krantenkiosk moet een buurtwinkel met een breed bereik worden. Lokale omstandigheden bepalen welke assortimentsuitbreiding de beste is. Daarom wordt er gewerkt met kleine pilootgroepen waarbij krantenwinkels experimenteren met nieuwe initiatieven, onder begeleiding van een financieel expert.[131] Een jaar eerder hadden Ubiway, de uitgevers, de Nationale Loterij, Unizo en de beroepsverenigingen van de dagbladhandels samen al een online platform opgestart met de naam dekrantenwinkel.be. Dit platform wil zowel bestaande als geïnteresseerde uitbaters van krantenwinkels informatie en vorming aanreiken. Het wil ook een marktplaats worden waar over te laten krantenwinkels een overnemer kunnen vinden.[132] Ook de Belgische kamer van volksvertegenwoordigers erkent het probleem en nam op 20 april 2017 een resolutie aan waarin ze de dagbladhandel erkent als een belangrijke schakel in het pluralisme van de pers. Ze vraagt aan de regering om o.a. de federale steun aan de persmedia te evalueren en de transparantie te verhogen. Ook vraagt ze de regering om “te onderzoeken hoe een level playing field kan worden gecreëerd voor de bezorging van kranten en tijdschriften via verschillende kanalen”.[133] De Vlaamse Federatie van Persverkopers (VFP) voert immers al meerdere jaren strijd tegen de overheidscompensaties voor krantenbedeling. Deze compensaties hebben volgens VFP 'een onmiskenbaar negatieve impact op de verkoop van persartikelen via het niet-gesubsidieerde kanaal van de onafhankelijke persverkopers’, terwijl beide actoren volgens VFP in essentie dezelfde dienst verrichten. Door de overheidssteun aan Bpost zou er geen level playing field zijn. De Europese Commissie wees deze klacht van VFP af in juni 2016. De overheidssteun aan Bpost is volgens de Commissie in overeenstemming met de regels inzake staatssteun. Daarop besloot VFP naar het Hof van Justitie van de Europese Unie te trekken. Op het moment van afsluiten van de redactie is er nog geen uitspraak..[134] Bovendien communiceerde de Nationale Loterij in juli 2018 dat het een keten van shops wil openen om haar eigen producten aan te bieden. De dagbladhandelaars reageerden hier furieus op. Volgens cijfers van de FOD Economie halen ze een derde van hun omzet uit de verkoop van loterijproducten.[135] |
Gratis bladen kunnen verspreid worden op verschillende wijzen. Sommige bladen worden verdeeld in displays die opgesteld staan in het straatbeeld, in winkels of in treinstations. Vooral via die laatste mogelijkheid is Metro erin geslaagd een aanzienlijk publiek te bereiken.
Andere gratis bladen worden via huis-aan-huis-bedeling verdeeld. In Tabel 35vindt de lezer de belangrijkste verdelers van gratis pers in Vlaanderen terug. BD (Belgische Distributiedienst) is de marktleider, het is goed voor bijna 80 procent van het volume van ongeadresseerde reclame. In januari 2017 werd bekend dat haar eigenaar, investeringsfonds NPM Capital, BD wil verkopen, maar dit proces werd niet afgerond. Daarop maakten ze in juni 2018 een grote saneringsoperatie bekend.[136]
Onderneming | Ondernemingsnummer |
AMP nv[137] | 403482188 |
Belgische Distributiedienst nv (BD) | 403522770 |
Euro krant gcv | 810115195 |
Vlaamse Post nv | 846768527 |
Tabel 36: Verdelers gratis pers
Geschreven pers wordt ook online verspreid. Alle kranten en de meeste tijdschriften hebben enerzijds een digitale variant van het gedrukte blad en anderzijds een website die vaak meerdere malen per dag wordt geüpdatet. Deze kunnen beiden ofwel rechtstreeks via de website, ofwel via een app (voor tablet en smartphone) worden geraadpleegd. Op de nieuwswebsite kan meestal een deel van de artikels gratis gelezen worden en zijn andere artikels voorbehouden voor betalende abonnees. Na de kwaliteitstitels, gaan ook de populaire titels er meer en meer voor kiezen om artikels achter een betaalmuur te plaatsen.
Ook online kan een lezer kiezen voor ofwel een abonnement ofwel losse verkoop. Al ligt hier het zwaartepunt heel sterk bij abonnementenverkoop. Sommige mediahuizen hebben de verkoop van de abonnementen of losse verkoop gecentreerd op één of meerdere platformen. Roularta Media Group nv stimuleert zijn geschreven persproducten via abonnementen.be.
De meeste kranten- en tijdschrifttitels hebben afzonderlijke apps voor hun digitale editie. Daarnaast hebben de kranten vaak nog een app waar gratis nieuwsberichten gelezen kunnen worden, vergelijkbaar met de website van de krant. Daarnaast heeft De Persgroep de app ‘Topics’. Op basis van de aangeduide interesses, krijgt de lezer artikels uit de verschillende Nederlandse en Belgische dagbladen van De Persgroep aangeboden.
Om de app bij de lezer te brengen, moet de uitgever via een derde partij, de appstore (appwinkel), werken. De belangrijkste appstores zijn deze van de grote Amerikaanse bedrijven Google (Google Play), Apple (iOs App Store) en Microsoft (Windows Store).
Sociale media spelen eveneens een belangrijke rol in het verspreiden van online nieuwsartikels van de uitgeverijen. Zo zou 50% van de bezoekers van de nieuwssites via Facebook daar terecht komen.[138] Na een update van het Facebookalgoritme dat posts van vrienden en familie voorrang geeft op posts van pagina’s lijkt het waarschijnlijk dat dit cijfer gedaald is. Bovendien zetten nieuwsmedia online meer en meer in op betalende content. Op Facebook kunnen uitgeverijen er voor kiezen om ofwel binnen het Facebook platform artikels te publiceren ofwel links te plaatsen naar de eigen website. Ook Twitter, Instagram en Snapchat worden regelmatig gebruikt door de verschillende dag- en periodieke bladen. De verschillende sociale media komen uitgebreider aan bod in het volgende deelhoofdstuk ‘Internet’.
Verschillende kranten en tijdschriften sturen ook nieuwsupdates via mail en pushberichten via je browser of smartphone.
Gopress is een online persdatabank voor professioneel gebruik, in 2016 overgenomen door Belga.
[130] AMP is voor 100% in handen van Bpost (92,4% rechtstreeks via Bpost en 7,6% via Bpost-dochter Ubiway).
[131] Kristof Simoens, De Standaard, “Van krantenkiosk naar buurtwinkel”, 14 mei 2018.
[132] Serteyn, P., “Website geeft krantenwinkels duwtje in de rug”, De Standaard, 13 juni 2017.
Temmerman, W., “Ubiway houdt dekrantenwinkel.be boven het doopvont”, Radar & VFP Magazine, juni-juli 2017, 17-19.
[133] Belgische kamer van volksvertegenwoordigers, resolutie met betrekking tot de dagbladhandel, Doc 54 1509/0006, 20 april 2017.
[134] Meeussen, G., “Krantenwinkels tegen bpost naar Hof van Justitie”, De Tijd, 13 oktober 2016.
Temmerman, W., “Maakt Europa het speelveld weer gelijk?”, Radar & VFP Magazine, juni-juli 2017, 14-15.
[135] De Standaard, “Lotto wil eigen winkels openen: ‘Zoveelste klap voor dagbladhandelaar’”, 6 juli 2018.
[136] Sephipa, M., “Reclamedistributeur BD in de etalage”, De Tijd, 19 januari 2017 http://www.tijd.be/ondernemen/media-marketing/Reclamedistributeur-BD-in-de-etalage/9853376?ckc=1&ts=1496750729.
Haeck, P.; “Verdeler van reclamefolders schrapt 124 jobs”, De Tijd, 30 juni 2018.
[137] AMP is eigendom van Bpost.
[138] Wim De Preter, De Tijd, “Facebook vangt uitgevers voor online nieuws in ruil voor geld”, 5 mei 2015.