1.5 Besluit

In dit eerste hoofdstuk werd de Vlaamse mediasector afgebakend door na te gaan welke spelers in welke mediasegmenten actief zijn.

Wat radio betreft, werd de laatste erkenningsronde voor lokale radio-omroeporganisaties gehouden in september 2018. De erkende netwerkradio-omroeporganisaties konden vanaf 1 januari 2018 van start gaan met uitzenden.

De licenties voor de landelijke en regionale private radio-omroeporganisaties werden verlengd t.e.m. 2021. Tegen uiterlijk 1 september 2018 dienden ze uit te zenden via DAB+. De drie landelijke private radio-omroeporganisaties zenden uit via DAB+. Medialaan breidde in 2018 haar DAB+-aanbod verder uit met bijkomende DAB+-kanalen en de VRT lanceerde op haar beurt twee nieuwe radio-streams.

De netwerkradio-omroeporganisaties hebben de verplichting om vanaf 1 september 2019 uit te zenden via DAB+. VBRO en Topradio kunnen momenteel al beluisterd worden via DAB+.

VRT, Medialaan en Mediahuis zullen zich gezamenlijk aansluiten bij Radioplayer Worldwide, een universele radiospeler en app. Bedoeling is om op termijn het initiatief open te zetten voor de andere Vlaamse radiostations.

Aansluitend bij de crossmediale tendens ging Studio Brussel in 2017 van start met het maken van audiovisuele docureeksen. In 2018 werd het ingeslagen pad verder bewandeld en ook andere VRT-radiomerken, zoals Klara (Iedereen Klassiek) en Radio 1 (Universiteit van Vlaanderen), maakten televisie via VRT NU.

Wat televisie betreft, zijn de voornaamste recente wijzigingen in het ecosysteem de volledige overname van De Vijver Media (SBS Belgium) door Telenet en de volledige integratie van Medialaan in De Persgroep.

Waar de voorgaande jaren voor de tv-omroeporganisaties in het teken stonden van een duidelijke doelpubliekprofilering (CADET, CAZ, Q2 en ZES), blijkt dit zich niet verder te manifesteren in 2018. Alleszins toch niet in termen van nieuwe tv-zenders en/of nieuwe profielen. Wel zoeken operatoren naar exclusieve deals voor nichezenders. Hierbij kan verwezen worden naar de exclusieve deal van Proximus met Studio 100, waardoor Studio 100 Tv op 1 januari 2018 verhuisde van Telenet naar Proximus. Telenet-klanten zagen hierdoor Studio 100 Tv uit hun zenderaanbod verdwijnen.

Op de websites en apps van tv-omroepen vinden we ook steeds meer volledige televisie-inhoud terug. Via vtm.be en VRT kan er zowel live als uitgesteld naar programma’s gekeken worden. Het online televisieaanbod van de derde grote Vlaamse televisie-omroeporganisatie SBS staat momenteel nog minder ver. Medialaan zet sterk in op het online tv-kijken, onder meer door de productie van webseries die exclusief via het internet worden uitgezonden. Zo was in de zomer van 2018 de Tour De Zjef, een webserie van Familie, te zien via vtm.be of de VTM-app. Ook de openbare omroep presenteerde in 2018 met Secrets, een spin-off van Thuis, en loslopend wild en gevogelte twee series waarvan de uitzendingen eerst in primeur via VRT NU bekeken konden worden.

We vermelden hier ook het Amerikaanse Netflix, dat met haar on-demand catalogus veel Vlaamse kijkers kan bekoren. Proximus biedt de mogelijkheid om, mits extra kosten, de Netflixcatalogus te raadplegen via hun niet-lineaire diensten. Ook Telenet kondigde in augustus 2018 aan dat hun klanten met de nieuwe digicoder Netflix zullen kunnen gaan gebruiken.

Door de populariteit van buitenlandse videodiensten en platformen, vloeit aan belangrijk deel van de reclame-inkomsten naar het buitenland. Verder zorgen de groei van niet-lineaire en online kijkvormen en de mogelijkheid om reclame door te spoelen via de settopbox, ervoor dat er een sterke druk onstaat op de reclame-inkomsten van de klassieke omroepen. Adverteerders passen zodoende hun reclamestrategieën aan, waardoor de bruto mediabestedingen in het medium TV afnemen.

De zenders en distributeurs zijn al enige tijd in onderhandeling om een nieuw inkomstenmodel te bekomen. Zo wordt een Spotify-model gesuggereerd als oplossing door de omroepen. Ook wordt gepoogd om werk te maken van een Vlaamse Netflix/videospeler, om zo in grotere hoeveelheden en in een partnerschap tussen verschillende omroepen, kwaliteitsvolle, populaire content te kunnen aanbieden aan adverteerders.

Na het akkoord tussen de Privacycommissie en de operatoren kon een volwaardig project inzake adresseerbare reclame van start gaan. De Privacycommissie en de operatoren kwamen overeen rekening te houden met de strengere Europese vereisten inzake gegevensbescherming. Nieuwe klanten dienen hun expliciete toestemming te geven als ze bepaalde gegevens willen delen: het opt-in-principe. Bestaande klanten hoorden enkel geïnformeerd te worden over het privacy-niveau en de manier waarop de klant de privacy-instellingen desgewenst kan aanpassen. Telenet ging, in samenwerking met SBS, met haar ‘Smart Ad’-project van start in september 2017 en toont zich positief over het concept en de interesse van adverteerders.

Omdat de regionale omroepen het financieel moeilijk blijven hebben, werden beleidsbijsturingen aangekondigd. Op basis van de principes uit de conceptnota regionale televisieomroepen van de Vlaamse Regering van juli 2017 werden enerzijds nieuwe samenwerkingsovereenkomsten met de Vlaamse regionale televisieomroepen en de koepelorganisatie NORTV afgesloten en anderzijds aanpassingen aan het Mediadecreet goedgekeurd.

Midden april 2018 kondigden de twee Oost-Vlaamse regionale televisieomroepen aan dat hun respectievelijke exploitatiemaatschappijen (Oost-Vlaamse Reclameregie en De Buren) een joint-venture voor de exploitatie van beide zenders zullen oprichten. De prioriteit van de joint venture zal liggen op verdere expansie en digitale transformatie.

Er blijven zaken bewegen in de Vlaamse krantenmarkt. De redactionele websites van kranten zetten sterk in op video. Dit is een duidelijke tendens naar meer convergentie.

In 2018 richtte de minister van Media een Vlaams Journalistiek Fonds (VJF) op. Het project wordt opgestart onder de vleugels van het VVJ en journalismfund.eu. In het najaar zal hiervoor een oproep gelanceerd worden.

De titels op de Vlaamse krantenmarkt blijven al jaren dezelfde. Qua eigendom noteren we wel verschuivingen. Roularta nam de 50%-participatie van De Persgroep in Mediafin (uitgever van De Tijd) over.

Door de overname van de Roularta-aandelen in Medialaan maakt Medialaan voortaan integraal deel uit van De Persgroep. Medialaan en De Persgroep Publishing zullen in 2019 samensmelten tot één mediabedrijf. Alle nieuwsredacties van De Persgroep Publishing en Medialaan werken samen in News City, dat in 2019 een nieuw gebouw zal betrekken in Antwerpen.

Vanaf dit jaar wordt de journalistieke productie van de gratis krant Metro deels door het nieuwsagentschap Belga verzorgd. De pagina’s over cultuur en vrijetijd worden nog intern gemaakt.

De magazinemarkt blijft onstabiel. De convergentie tussen het papieren en digitale medium verloopt minder vlot bij de magazines dan bij de kranten. Er worden beduidend minder digitale edities van tijdschriften verkocht.

Qua eigendom noteren we ook enkele verschuivingen. Roularta kocht enkele bladen van Sanoma België. het gaat om Libelle/Femme d’Aujourd’hui, Flair, Feeling/Gael, La Maison Victor, Communiekrant, Loving You, Zappy (veranderde later van naam naar Libelle Mama), Kids Only en She Deals. Roularta verkocht daarnaast de titel Ik ga Bouwen/Je vais Construire aan Sanoma.

Minoc Media Services, de uitgever van zakelijke IT-bladen, maakte in april 2018 een doorstart onder de naam Minoc Data Services.

De Persgroep Publishing/Medialaan nam uitgeverij Cascade (van o.a. Eos en Bahamontes) over van het Nederlandse mediabedrijf Audax.

Qua distributie blijft de dagbladhandelaar onder druk staan. Ook de belangrijkste verdeler van gratis pers in Vlaanderen, BD (Belgische Distributiedienst), maakte een grote saneringsoperatie bekend.

De mogelijkheden van het internet worden door de verschillende mediavormen intensief gebruikt. Sociale media, websites en apps zijn vaste verlengstukken van heel wat mediamerken uit radio, tv en geschreven pers. Er zijn de laatste jaren ook nieuwswebsites ontstaan die enkel een internetbestaan hebben en geen link hebben met een ander mediaproduct of met een traditionele mediagroep.

In de digitale wereld zijn het echter voornamelijk buitenlandse bedrijven die de sleutelposities in handen hebben. De populairste sociale media, appwinkels en zoekmachines in Vlaanderen zijn eigendom van Amerikaanse bedrijven. Dit heeft enkele minder positieve gevolgen voor de Vlaamse mediasector. Om deze concurrentie het hoofd te bieden, gaan Vlaamse reclameregies steeds vaker samenwerken op vlak van online reclame. Zo zijn er gezamenlijke initiatieven als Buymedia.be en Mobilepremium. De Persgroep en Medialaan brachten hun reclameregie onder in een joint venture (Morfeus), en werken sindsdien met een eigen datateam (Trinity).

Op het internet kan op verschillende manieren informatie verzameld worden over de bezoeker van een website. Deze gegevens worden ingezet om gericht te kunnen adverteren. Facebook kwam in het oog van de storm terecht n.a.v. een privacyschandaal omtrent data.

Qua websites veranderde er het één en ander. Vice Media kwam met een aparte Nederlandstalige nieuwssite naar ons land. De Persgroep Publishing/Medialaan nam mijnenergie.be over. Regiojobs.be verdween en de vacatures werden verplaatst naar vacature.com. Hebbes en Zimmo werden één platform onder de merknaam van Zimmo. Cinemember startte een streamingplatform, September Film.

Vanaf 1 april 2018 werd de Europese beslissing omtrent grensoverschrijdende portabiliteit van online-inhoudsdiensten (content portability) van kracht in de hele Europese Unie.

De mobiele app-markt in Vlaanderen fluctueert sterk. Er werden veel nieuwe apps ontwikkeld en er verdwenen er ook enkele. Sanoma Media Belgium en SBS Belgium gingen tegen de stroom in door te stoppen met al hun apps.

Op distributievlak zijn ten gevolge van de nieuwe CRC-marktanalyse kabeloperatoren voortaan verplicht om toegang te verlenen tot een alleenstaande breedbanddienst. Zo zullen ook op retailniveau nieuwe aanbiedingen kunnen ontstaan die gericht zijn op breedbandinternet via de kabel. Het nieuwe glasvezelnetwerk van Proximus (dat geleidelijk aan het kopernetwerk vervangt) wordt eveneens opengesteld.

Er waren het afgelopen jaar wel wat verschuiving in de markt van de mobiele operatoren en het netwerk waarover zij opereren. Kabelbedrijf Nethys, actief onder de naam Voo, en Telenet sloten in februari 2018 een MVNO-partnerschap af voor de komende vijf jaar. Orange Belgium en Medialaan kondigden in mei 2018 aan dat ze voor vijf jaar een wholesale partnerschap hebben getekend voor de mobiele tak van Medialaan: Unleashed, dat mobiele diensten levert aan residentiële klanten onder de merken Mobile Vikings en JIM Mobile.

Convergentie en crossmedialiteit zijn een courante zaak geworden in het Vlaamse medialandschap. Merken zijn de belangrijkste ankerpunten geworden, en worden probleemloos van de ene mediavorm naar de andere geëxporteerd. Om dit te illustreren wordt in tabel 44 een overzicht gegeven van een aantal Vlaamse multimediale merken en de vormen waarin zij geconsumeerd kunnen worden, gegroepeerd volgens eerste verschijningsvorm (geschreven pers/radio/televisie)

Tabel 45: overzicht multimediale merken in Vlaanderen

Louter op basis van de deelnemers op het speelveld hebben we reeds indicaties dat de verticale en crossmediale integratie in de Vlaamse mediasector toeneemt. Distributeurs doen aan contentcreatie en aggregatie. Aggregator Medialaan slaat met Stievie en Mobile Vikings het distributiepad in. Regies werken samen om zoveel mogelijk data en aggregatoren te kunnen bundelen. De meeste klassieke mediaproducten kennen ondertussen een online variant in de vorm van een website, een app en/of een aanwezigheid op sociale media. Deze integratietendensen zullen in het derde hoofdstuk verder gekwantificeerd worden.

In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de horizontale concentraties op basis van het aantal aanwezige spelers die doorheen het hoofdstuk werden bestudeerd.

Tabel 46: horizontale concentratie op basis van aantal spelers waardeketen

Legende: