1.1.7. Educatie - focus op Mediawijsheid

SD22: In haar generalistisch aanbod brengt de VRT wetenschap- en educatieve programma’s en items[30], op maat van het publiek.

OD 22.1: De TV-netten brengen een gevarieerd gamma aan educatieve programma’s waarmee ze op gemiddelde weekbasis 25% van de Vlamingen bereiken.

OD22.2: De VRT brengt maatschappelijke uitdagingen zoals klimaatverandering, biodiversiteit en milieu onder de aandacht met haar programma-aanbod en sensibiliseert op die manier de bevolking.  De VRT draagt met haar programma-aanbod eveneens bij tot de bewustmaking inzake de vermaatschappelijking van de zorg, de implicaties van de vergrijzing en het proces van zorgvernieuwing.

OD22.3:  Binnen haar budgettaire en programmatorische mogelijkheden, schrijft de VRT zich in in het beleid van de Vlaamse Regering rond wetenschaps- en innovatiecommunicatie. 

Om deze doelstelling te behalen dient de VRT:

1. Op de tv-netten een gevarieerd gamma aan educatieve programma’s brengen waarmee ze op gemiddelde weekbasis 25% van de Vlamingen bereiken;
2. maatschappelijke uitdagingen zoals klimaatverandering, biodiversiteit en milieu onder de aandacht te brengen met haar programma-aanbod en op die manier de bevolking te sensibiliseren.  De VRT draagt met haar programma-aanbod eveneens bij tot de bewustmaking inzake de vermaatschappelijking van de zorg, de implicaties van de vergrijzing en het proces van zorgvernieuwing.
3. binnen haar budgettaire en programmatorische mogelijkheden, zich in te schrijven in het beleid van de Vlaamse Regering rond wetenschaps- en innovatiecommunicatie.

De VRT stelt het volgende: om te bepalen of programma’s / programma-items onder de noemer ‘wetenschap en educatie’ gecategoriseerd kunnen worden, maakt de VRT gebruik van de definities[31] die in de beheersovereenkomst en het addendum van de beheersovereenkomst van de VRT zijn opgenomen, van een geïntegreerde historische databank en van diverse externe bronnen( o.a. Humo, Filmmagie, gespecialiseerde websites, Viewtime, …). Het aftoetsen en valideren van de programma’s gebeurt door de medewerkers van de cel marktstrategie. Voor programma’s waarover geen eenduidigheid bestaat, wordt beroep gedaan op het intern valideringscomité ‘Performantiemaatstaven cultuur en educatie’. Concreet stuurt de cel marktstrategie wekelijks een stand van zaken m.b.t. cultuur en educatie door aan het intern valideringscomité, dat opmerkingen over de weerhouden programma’s kan geven.[32]

Met haar educatieve programma’s bereikte de VRT in 2012 wekelijks gemiddeld 37,5% van de Vlaamse bevolking. Als bijlage 32 is een overzicht van het bereik van de VRT-wetenschaps- en educatieve programma’s op weekbasis terug te vinden.

Tabel 18: Bereik educatieve programma's VRT (% van Vlaamse bevolking)

Bron: de CIM-Audimetriestudie, norm: 15’ consecutief gekeken, lineair of op aanvraag (binnen 7 dagen)

Het gamma van educatieve programma’s op de VRT-televisienetten in 2012 was zeer gevarieerd, gaande van programma’s over wetenschap en techniek, geneeskunde, natuur, dieren, geschiedenis tot praktische weetjes. Daarnaast waren er ook items in programma’s over deze domeinen, programma’s met praktische weetjes en didactische Ketnet-programma’s.

De Vlaamse Regulator voor de Media heeft een steekproefsgewijze controle uitgevoerd voor de periode van 18 tot en met 24  juni 2012 en de periode van 28 november tot en met 4 december 2012. Hieruit blijkt dat de uitzendingen die door de VRT voor die periode overgemaakt zijn, overeenkomen met het aantal uitgezonden programma’s. Dit is gemeten door een vergelijking te maken tussen de ontvangen gegevens en beeldopnames opgenomen door de Vlaamse Regulator voor de Media in die periodes. De overgemaakte data waren dus gelijk met de controledata van de VRM.

De VRT bracht in 2012 maatschappelijke uitdagingen zoals klimaatverandering, biodiversiteit en milieu onder de aandacht in haar reguliere nieuws- en duidingsaanbod en haar andere programma’s en sensibiliseerde op die manier de bevolking. Volgende programma’s en projecten werden in dit kader opgezet en gerealiseerd (volledige lijst):

• Algemene formats:
  • Nieuws en duiding aan de hand van actualiteit
  • Big Ask
• Reeksen:
  • Aarde vanuit de hemel
  • Planet Earth
  • Frozen Planet
• Partnerschips:
  • Week van de Mobiliteit (R1, R2, MNM, in samenwerking met de Bond Beter Leefmilieu en Taxistop)
  • Car Free Day op 21 september

De VRT droeg in 2012 met haar programma-aanbod eveneens bij tot de bewustmaking inzake de vermaatschappelijking van de zorg, de implicaties van de vergrijzing en het proces van zorgvernieuwing. Volgende projecten werden gerealiseerd (volledige lijst):

• Aandacht in algemene radio/tv-formats:
  • Nieuws
  • Duiding
  • Ook Getest op Mensen (Eén)
  • De Madammen (Radio2)
  • Man bijt Hond (Eén)
  • Koppen (Eén). In 2012 stond Music for Life in het teken van dementie.
• Specifiek:
  • Documentaire Geel over psychiatrische patiënten
• Events & acties: aandacht Dag Van de Zorg

Verder werd in 2012 één crossmediaal project m.b.t. één van deze thema’s gerealiseerd, nl. de humanitaire actie ‘Music For Life’ over dementie (Studio Brussel).

Een overzicht van het educatieve aanbod van de VRT is als bijlage 32 terug te vinden.

De VRT volgde in 2012 het beleid van de Vlaamse Regering rond wetenschaps- en innovatiecommunicatie en overlegde daartoe in 2012 met de EWI, VLOR en VRWI met het oog op het afstemmen van de wetenschaps- en innovatiecommunicatie van deze instellingen (zie ook bijlage 33)

CONCLUSIE: De VRT blijkt deze doelstelling behaald te hebben.

SD23: De VRT draagt in het verlengde van haar educatieve opdracht bij tot de mediawijsheid van de Vlaming.

OD23.1: De VRT draagt bij tot een democratische en mediabewuste houding via onafhankelijke informatie over de werking van de media en via inclusief generalistische programma’s die burgers kritisch en bewust met media leren omgaan.
De VRT wijst in haar algemene programmering de burger op de mogelijkheden en risico’s van mediatoepassingen (bijvoorbeeld m.b.t. sociale media, gaming) en aspecten van mediagebruik (bijvoorbeeld m.b.t. privacy-issues).

OD23.2: De VRT werkt actief samen met andere stakeholders om mediawijsheid te bevorderen. Binnen het jaar na de inwerkingtreding van deze overeenkomst moet dit leiden tot een concreet actieplan.

OD23.3: De VRT brengt een aangepast aanbod voor kinderen,  jongeren en digitale inwijkelingen om hen vertrouwd te maken met (nieuwe) mediatoepassingen. De VRT biedt specifiek voor deze groepen de kans zelf te experimenteren met creatie en co-creatie van media.

• De VRT creëert een veilige online omgeving voor kinderen op de Ketnetsite om te leren en te experimenteren met nieuwe media en sociale netwerken.

• De VRT zet ieder jaar minstens 2 participatieve projecten op waarin kinderen kansen krijgen om mediakennis op te doen en mee media te maken.

• De VRT zet ieder jaar minstens 2 participatieve projecten op waarin jongeren kansen krijgen om mediakennis op te doen en mee media te maken.

• De VRT zet ieder jaar minstens één participatief project op waarin digitale inwijkelingen kansen krijgen om mediakennis op te doen en mee media te maken.

• De VRT werkt via haar radionetten samen met initiatieven die zich ontwikkelen op het vlak van ‘urban radio’.

• De VRT zet een structurele samenwerking op met het mediawijsheidplatform ‘Ingebeeld’ van Onderwijs.

OD23.4: Binnen haar budgettaire en programmatorische mogelijkheden, schrijft de VRT zich in in het beleid van de Vlaamse Regering rond mediawijsheid.

Om deze doelstelling te behalen dient de VRT:

1. bij te dragen tot een democratische en mediabewuste houding via onafhankelijke informatie over de werking van de media en via inclusief generalistische programma’s die burgers kritisch en bewust met media leren omgaan. De VRT wijst in haar algemene programmering de burger op de mogelijkheden en risico’s van mediatoepassingen (bijvoorbeeld m.b.t. sociale media, gaming) en aspecten van mediagebruik (bijvoorbeeld m.b.t. privacy-issues).
2. actief samen te werken met andere stakeholders om mediawijsheid te bevorderen. Binnen het jaar na de inwerkingtreding van deze overeenkomst moet dit leiden tot een concreet actieplan.
3. een aangepast aanbod te brengen voor kinderen,  jongeren en digitale inwijkelingen om hen vertrouwd te maken met (nieuwe) mediatoepassingen. De VRT biedt specifiek voor deze groepen de kans zelf te experimenteren met creatie en co-creatie van media.

Dit gebeurt via:

4. het creëren van een veilige online omgeving voor kinderen op de Ketnetsite om te leren en te experimenteren met nieuwe media en sociale netwerken.
5. ieder jaar minstens 2 participatieve projecten op te zetten waarin kinderen kansen krijgen om mediakennis op te doen en mee media te maken.
6. ieder jaar minstens 2 participatieve projecten op te zetten waarin jongeren kansen krijgen om mediakennis op te doen en mee media te maken.
7. ieder jaar minstens één participatief project op te zetten waarin digitale inwijkelingen kansen krijgen om mediakennis op te doen en mee media te maken.
8. haar radionetten samen te werken met initiatieven die zich ontwikkelen op het vlak van ‘urban radio’.
9. een structurele samenwerking op te zetten met het mediawijsheidplatform ‘Ingebeeld’ van Onderwijs.
10. De VRT dient  binnen haar budgettaire en programmatorische mogelijkheden zich in te schrijven in het beleid van de Vlaamse Regering rond mediawijsheid.

De VRT ontwikkelde een actieplan Mediawijsheid (zie bijlage 34) waarin er aandacht ging naar mediawijsheid in de algemene programmering en in participatieve projecten voor doelgroepen (kinderen, jongeren en digitale inwijkelingen) en naar samenwerking met derden (i.v.m. urban radio en het ter beschikking stellen van archief).

In de algemene programmering van de VRT werd in 2012 in ruime mate aandacht voor en onafhankelijke informatie gegeven over de werking van media en de mogelijkheden en risico’s van mediatoepassingen. Dit gebeurde in tal van programma’s of onderdelen van programma’s en participatieve acties die een of meer componenten van mediawijsheid bevatten, zoals De zevende dag (Eén), Villa Vanthilt (Eén), Hautekiet (Radio 1) en De Grootste Helpdesk (Radio 2). Bij wijze van voorbeeld is als bijlage 35 een selectie ‘mediawijze’ items uit het Radio 1-programma Hautekiet (dat regelmatig aandacht heeft voor mediawijsheid) opgenomen.

Ketnet probeerde op verschillende manieren kinderen mediawijsheid bij te brengen. Zo was er De Max op Ketnet. Dit online belevingsplatform en webfilm toonde kinderen op een spannende en ludieke manier hoe een televisie-uitzending tot stand komt. Vet op het net was een rubriek op Ketnet.be met (video)tips over veilig omgaan met het internet.

De VRT werkte in 2012 actief samen met andere stakeholders op het vlak van mediawijsheid. Zo ontwikkelde de VRT samenwerkingsverbanden met betrekking tot urban radio en het ter beschikking stellen van archiefmateriaal.

1. Samenwerkingsverbanden m.b.t. Urban radio:

• STRAK: een tijdelijke pop up studentenradio in Leuven, waarbij de VRT samenwerkte met de studentenorganisatie VETO en de KULeuven. De VRT stelde infrastructuur, expertise en een tijdelijke FM frequentie ter beschikking.
• REC Radio te Gent: Proeftuin Radio, een onderzoeksproject naar het profiel en de noden van urban jongeren m.b.t. radiobeleving en radio maken. Met inbreng van de VRT Studiedienst en de radionetten MNM en StuBru.
• Verder ondernam MNM volgende acties m.b.t. urban radio maken met lokale actoren: UrbaNice, Urban 50, Let’s go urban.

2. Platform voor Mediawijsheid Ingebeeld: een pilootproject werd gedefinieerd i.s.m. met de Canon Cultuurcel van het Agentschap Onderwijscommunicatie van het Departement Onderwijs. Deze piloot omvat 3 trajecten met provinciale hogescholen lerarenopleiding en middelbare scholen te Bree, Leuven en Ieper. De VRT stelde archief en een producer ter beschikking en een actie rond co-creatie met de Don Bosco school van Leuven en de redactie van het Canvas programma Publiek Geheim. Het toegeleverde materiaal en de resultaten van de drie trajecten worden in een beveiligde online omgeving toegankelijk gemaakt via het platform voor Mediawijsheid Ingebeeld, i.s.m. BAM, het steunpunt voor Beeldende Kunsten en Audiovisuele Media.

Ook in 2013 wil de VRT de samenwerking met andere stakeholders om mediawijsheid te bevorderen verder zetten. In haar actieplan mediawijsheid (dat in bijlage 34 bij dit rapport is toegevoegd) vermeldt de VRT volgende zaken:

• Verder zetten Ingebeeld, in samenwerking met Agentschap voor Onderwijscommunicatie (sept. 2012 – 2013)
• Contacten met huidige actoren mediawijsheid onderhouden en verder uitbouwen:
  • Dept. MEDIA: Kenniscentrum MW, LINC vzw, REC Radio, VIAA*
  • Dept. ONDERWIJS: Agentschap Onderwijs Communicatie, CANON Cultuurcel, Platform voor Mediawijsheid Ingebeeld
  • Dept. CJSM: BAM (Beeldende, Audiovisuele, Mediakunst), VIAA*
  • Middenveld: onderwijs, vorming, zorg & erfgoedinstellingen, openbare bibliotheken,…
  • Omroepen: VRT, andere, …
• Samenwerking met Kenniscentrum Mediawijsheid intensifiëren (start Q1/2013)
  • Partners: iMinds-Digital Society, iMinds-ICRI KU Leuven, Cemeso, Vrije Universiteit Brussel, MIOS Universiteit Antwerpen, LINC vzw, JAVI-Jeugdwerknet, Stuurgroep Volwassenen Onderwijs, MAKS, REC Radiocentrum, Thomas More, Katholieke Hogeschool Limburg, Provinciale Hogeschool Limburg
  • Doelgroep: jongeren, leerkrachten, senioren
• Digitale Week (20-26 april 2013): jaarlijks georganiseerd door LINC vzw, het Steunpunt voor nieuwe geletterdheid, in het kader van een Stimuleringsproject Mediawijsheid
  • Partners: EGD, VGC, Senaat, Vlaams Parlement, Child Focus, Technofutur, Mobile Vikings, Radio 2
• Deel je dag: optie voor participatieve actie rond mediawijsheid (cfr. Britain in a day 12/11/11)
  • Optie voor 60 jaar TV (31/10/2013)
  • Doorzoekbaar online archief i.s.m. YouTube
• Handleiding mediawijsheid: tips & tools over toepassen mediawijsheid, interne handleiding voor medewerkers, programmabriefings, … (Q3/2013)
  • In samenwerking met Kenniscentrum Mediawijsheid
• Kennisbank mediawijsheid: online  informatie & resources basecamp (Q4/2013 -2014)
  • Vrt.be/mediawijs (cfr. BBC Mediawise)
  • In samenwerking met Kenniscentrum Mediawijsheid
• Informeren over MW@VRT: periodiek overleg met externe actoren mediawijsheid
  • In samenwerking Kenniscentrum Mediawijsheid
  • Halfjaarlijks, bij start nieuw seizoen

De VRT realiseerde in 2012 een aantal participatieve projecten m.b.t. mediawijsheid (zie ook actieplan mediawijsheid in bijlage 34):

• Ketnet creëerde een veilige omgeving op Ketnet.be waarin kinderen op een veilige manier leren omgaan met de nieuwe media en sociale netwerken. Ketnet stelde zich daarbij op als coach en moderator en betrok ook de ouders hierbij: ‘how to’ filmpjes, deelname aan Safer Internet Day, Vet op Net filmpjes, cookies policy, security upgrade, PWC audit, deelname aan AMICA-project m.b.t. beeldherkenning, campagne tegen cyberpesten, ...
• In 2012 waren er drie participatieve projecten voor kinderen i.v.m. media, namelijk:
  • Het is De Max (over televisie maken),
  • de verhuis van Ketnet naar Op12,
  •  Wie wordt Wrapper? (de zoektocht naar een nieuwe Ketnet-wrapper).
• In 2012 waren er minstens negen participatieve projecten voor jongeren i.v.m. media, namelijk:
  • Radio Maken (MNM)
  • Nieuw Talent (MNM)
  • Meeting the Audience (MNM),
  • Radio Tomorrowland (STUBRU)
  • Wild Bunch (STUBRU)
  • Mash Up (Canvas)
  • Topstarter (Eén)
  • De 327 (Canvas & OP12)
  • De Jongerenredactie (Canvas & OP12)
• De VRT overlegde in 2012 met de Stimuleringsprojecten Mediawijsheid voor jeugdzorg, kansarmen, wijkzorg en mensen met beperking met het oog op de definitie van een doelgroep ‘digitale inwijkelingen’ en concrete acties in hun voordeel in het kader van de Digitale Week. In 2012 waren er drie participatieve projecten waarin digitale inwijkelingen kansen kregen om mediakennis op te doen en mee media te maken, namelijk:
  • De Grootste Helpdesk (Radio 2)
  • Alles over e-Dinges (Radio 2)
  • Friedl’s online leesclub (Radio 1)

De VRT volgde in 2012 het beleid van de Vlaamse regering rond mediawijsheid. De VRT overlegde in 2012 regelmatig met de SARC (Strategische AdviesRaad Cultuur), de VLOR (Vlaamse OnderwijsRaad), het AOC (Agentschap voor Onderwijscommunicatie), het BAM (Instituut voor Beeldende, Audiovisuele en Mediakunst) en met de betrokken overheidsorganen bij Media, Cultuur en Onderwijs.

De VRT had in 2012 reeds een aantal keer contact met het Kenniscentrum voor Mediawijsheid. Het project Mediawijsheid zal echter pas vanaf begin 2013 goed uit de startblokken komen, waardoor de samenwerking met het Kenniscentrum voor Mediawijsheid in 2013 nauwer zal worden.

CONCLUSIE: De VRT blijkt deze doelstelling behaald te hebben.