1.1.1 Contentleveranciers
Radioprogramma's bestaan uit een combinatie van originele redactionele bijdragen en muziek. Op regelmatige tijdstippen wordt er ook reclame uitgezonden.
1.1.1.1. Redactionele bijdragen
Radio is vaak sterk verticaal geïntegreerd in het eerste deel van de productketen. Meestal worden de uitzendingen live vanuit de studio's van de radio-omroeporganisaties verzorgd door medewerkers die in dienst zijn van de radio-omroepen of worden vooraf opgenomen bijdragen in het programma geïntegreerd.
Een belangrijke component van de redactionele bijdragen betreft de nieuwsuitzendingen waarvoor radiojournalisten instaan.
Journalisten zijn vaak actief via verschillende media. Het is niet mogelijk om het aantal journalisten die louter met radio bezig zijn af te bakenen. In augustus 2016 waren er volgens de Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) 2.671 geregistreerde Vlaamse beroepsjournalisten actief waarvan 673 omroepjournalisten.[4]
INFOFRAGMENT 1: IEDEREEN MAAKT RADIO DOOR PODCASTS | |
Een podcast is een opgenomen audiofragment dat via het internet gestreamd of gedownload kan worden. Het kan alle vormen aannemen: een interview, een debat, fictie, nieuws … Podcasts zijn eerder thematisch en richten zich tot een nichepubliek. Podcasts worden steeds populairder, zeker in het buitenland. In Vlaanderen hebben ze nog een weg af te leggen, het is eerder hobbyisme. Maar in de Verenigde Staten stelt een podcast als Serial, die al meer dan honderd miljoen keer gedownload werd, twaalf mensen tewerk. In de VS betaalt een adverteerder al snel het dubbele voor een vermelding in een podcast met een miljoen luisteraars dan voor een tv-spot met een miljoen kijkers. In Vlaanderen doet vooral ‘Mosselen om half twee’ van komiek Xander De Rycke het goed. De podcast kan elke week zo’n 15.000 fans bekoren, maar is eerder de uitzondering op de regel.[5] Ook de openbare omroep investeert in podcasts. Bij de VRT experimenteren ze al langer met podcast, maar waar die audiobestanden in het verleden vooral samenvattingen van programma’s waren die eerder op de radio te horen waren, duiken de radioreportages nu eerst online op. Pas achteraf wordt geëvalueerd. Vooralsnog blijft het een experiment. De VRT wil een voortrekkersrol opnemen en het podcastlandschap een duw in de rug geven.[6] Daarnaast zijn er nog andere voorbeelden van de opkomst van podcasts. Denk maar aan het Podcastfestival in Gent, het grote aanbod op de podcast-app en Podgrond, een zomerprogramma op Radio 1 over podcasts.[7] |
1.1.1.2 Muziek
Muziek kan gezien worden als een belangrijke "grondstof" voor de aanmaak van radioprogramma's.
Er dient door de radio-omroepen betaald te worden voor de uitzending van muziek, onder de vorm van auteursrechten en naburige rechten (via onder andere SABAM - de Belgische Vereniging van Auteurs, Componisten en Uitgevers).
Met een aantal leveranciers van radiosignaaltransmissiediensten (bijvoorbeeld de kabel) heeft SABAM rechtstreekse afspraken over vergoedingen die worden betaald om aan de auteursrechtelijke verplichtingen te voldoen.
Ten slotte moeten ook bepaalde categorieën uitbaters die voor publiek toegankelijk zijn (zoals horecazaken, winkels, beoefenaars van vrije beroepen, organisatoren van evenementen ...) een vergoeding betalen aan auteurs en ook aan uitvoerders en producenten (de zgn. billijke vergoeding).
De wettelijke basis hiervoor werd vastgelegd in de Wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten en de Wet van 19 april 2014 houdende de invoeging van boek XI, "Intellectuele eigendom" in het Wetboek van economisch recht en houdende invoeging van bepalingen eigen aan boek XI in de boeken I, XV en XVII van hetzelfde Wetboek, BS 12 juni 1994 (errata BS 27 juni 2014) en K.B van 19 april 2014 tot bepaling van de inwerkingtreding van de wet van 19 april 2014 (BS 12 juni 2014). De modaliteiten die hiervoor gelden worden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.
Hoewel muziek in veel programma's het merendeel van de zendtijd vult, valt het bestuderen van de economische logica die schuilt achter de aanmaak van muziekopnamen buiten het opzet van dit rapport. Bovendien wordt de auteursrechtenwetgeving vanuit de federale bevoegdheid opgevolgd.
1.1.1.3. Reclame
Een derde soort inhoud van radio-omroep betreft reclameboodschappen.
De verkoop van reclameruimte zorgt voor het merendeel van de inkomsten van de particuliere radio-omroepen en ook de openbare omroep wordt gedeeltelijk gefinancierd met reclame-inkomsten.
Het Mediadecreet somt een aantal regels op betreffende radioreclame: radioprogramma's mogen worden onderbroken voor reclame maar die moet duidelijk herkenbaar zijn en moet kunnen worden onderscheiden van redactionele inhoud.
Voor de Vlaamse openbare omroep VRT gelden bijkomende regels. In de beheersovereenkomst met de Vlaamse overheid wordt een regeling vastgelegd ten aanzien van de opbrengsten uit commerciële communicatie (waaronder radioreclame, radiosponsoring, inkomsten uit andere audioformaten bij en in niet-lineaire radiocontent, televisiesponsoring, sponsoring van niet-uitgezonden evenementen, videoformaten bij niet-lineaire videocontent, display en financiële productplaatsing) en boodschappen van algemeen nut.[8]
INFOFRAGMENT 2: GLOBAAL PLAFOND EN COMMUNICERENDE VATEN |
| De VRT mag jaarlijks netto maximaal 72,84 miljoen euro inkomsten uit commerciële communicatie genereren (vanaf 2017 jaarlijks geïndexeerd). Binnen dit globaal plafond wordt uitgegaan van een systeem van communicerende vaten. Dat wil zeggen dat minderinkomsten uit één type van deze activiteiten gecompenseerd kunnen worden door meerinkomsten uit een ander type, evenwel zonder daarbij de grenzen van twee subplafonds te overschrijden: 17,33 miljoen euro voor televisiesponsoring en televisievisibiliteit gegeven in het kader van sponsoring van niet-uitgezonden evenementen en 3 miljoen euro voor display en inkomsten uit videoformaten bij niet-lineaire videocontent. Als de bovengrenzen overschreden worden, moet VRT het bedrag van overschrijding aan de overheid terugbetalen. Anderzijds is door de Vlaamse overheid voor de commerciële communicatie en de boodschappen van algemeen nut een gegarandeerde minimumgrens bepaald (= 85% van het plafond). Wanneer deze middelen onder het minimumniveau dalen, wordt de compensatieprocedure in werking gesteld en wordt het verschil door de Vlaamse Gemeenschap aan de VRT bijbetaald.[9] |
De aanmaak van reclamespots gebeurt door reclamebureaus, in productiestudio's of rechtstreeks in de (lokale) radiostudio. De commercialisering gebeurt ofwel via een interne reclameregie, zoals het geval is bij de meeste lokale radio's, ofwel via onafhankelijke ondernemingen die de externe regie verzorgen. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de reclameregies van landelijke en regionale omroepen en van enkele ketens van lokale radio's.
Tabel 1 : Reclameregie radio's
Naam | Ondernemingsnummer | Aard | Naam aanbod |
CFM nv | 871893111 | Intern | Hit FM |
IP Belgium nv | 450484727 | Extern | Club FM Nostalgie Topradio |
Kanaal Pub bvba | 465641570 | Intern | City-Music |
Medialaan nv | 432306234 | Intern | JOE QMusic |
Pebble Media nv | 809309701 | Extern | VRT online radioplayer |
Regionale TV Media nv (RTVM) | 448708637 | Extern | ROBFM |
VAR nv | 441331984 | Intern | VRT |
Vlacora bvba | 820344143 | Intern | Club FM FamilyRadio |
[4] Het cijfer van augustus 2016 (2.671) kan worden vergeleken met dat van 5 jaar geleden omdat er slechts om de vijf jaar een uitzuivering gebeurt. Toen waren 2.710 beroepsjournalisten geregistreerd in Vlaanderen.
[5] Shana Debusschere, De Morgen, “Het jaar van de podcast”, 31 december 2015.
[6] De Morgen, “VRT zoekt heil in podcasts”, 18 mei 2016.