3.5 Onderzoek lokale journalistiek

Er wordt in de media vaak gesproken over de regionale journalistiek die onder druk staat. Harde cijfers hierover zijn echter niet vaak voorradig. Tijdens de bespreking van het mediaconcentratierapport in de commissie media van 22 maart 2018 werden er ook vragen gesteld om meer aandacht te geven aan lokale en regionale nieuwsmedia in ons rapport.

We onderzochten de evolutie van het aantal regionale katernen van de nationale kranten. In de figuur hieronder zien we dat Het Laatste Nieuws tussen 2010 en 2013 enkele versies bij heeft gekregen. Verder zien we dat het Belang van Limburg omstreeks 2015-2016 van 1 naar 7 edities gaat en dat Gazet van Antwerpen tussen 2017 en 2018 de tegengestelde richting uitgaat, van 6 naar 3. Het Belang van Limburg ging ondertussen weer naar 6 edities. In 2020 voegde Het Nieuwsblad zijn edities voor de Brusselse rand en het Pajottenland samen.

Figuur 87: Aantal edities nationale kranten - tekstuele beschrijving Figuur 87
Bron: Gopress

Daarnaast zijn er verschillende gratis bladen die over heel Vlaanderen verdeeld worden, maar focussen op regionale journalistiek, zoals Deze Week (Roularta) en De Zondag (Roularta). Roularta halveerde in 2019 het aantal regionale edities van Deze Week, doordat de advertentieomzet onder druk staat. Het zet meer in op andere bladen met een nicheprofiel, zoals Sterck en Steps. Ook online zet het meer in op het online buurtplatform Postbuzz en lokale advertenties op de nationale sites.^[441]

Er is echter geen overzicht van het aanbod puur lokale nieuwsmedia die er nog zijn in Vlaanderen. De VRM bevroeg hiervoor de communicatiediensten van de 300 gemeentes in Vlaanderen. We ontvingen van 178 gemeenten een antwoord. Dat is een reactieratio van 59%. We maakten ook gebruik van gegevens van Apache[442] om de gegevens aan te vullen van de gemeenten die antwoordden.

In de kaart hieronder geven we een overzicht van het aantal lokale nieuwsmedia^[443] dat beschikbaar is per gemeente. Het gaat zowel om private gedrukte als digitale nieuwsmedia. Lokale radio’s of regionale televisiezenders werden dus niet opgenomen. Bladen die over heel Vlaanderen verdeeld worden, maar focussen op regionale journalistiek, zoals hierboven vermeld, werden weerhouden omdat die in principe in elke gemeente beschikbaar zijn.

Figuur 88: Privaat lokaal nieuwsaanbod per gemeente - tekstuele beschrijving Figuur 88
Bron: eigen onderzoek

De top vijf van gemeentes met het meeste private lokale nieuwsmedia-aanbod:

1. Mechelen: 12

2. Lichtervelde: 11

3. Ninove: 10

4. Houthalen-Helchteren: 9

5. Diksmuide en Knokke-Heist: 8

Als we kijken naar het gemiddelde aantal private lokale nieuwsmedia zien we een stijging van 1,78 naar 2,03 ten opzichte van vorig jaar. Dit is een positieve evolutie, zeker aangezien er dit jaar een twintigtal extra respondenten waren. Het ziet er dan ook naar uit dat het private lokale nieusmedia-aanbod licht stijgt.

Quasi elke gemeente geeft echter ook eigen nieuwsmedia uit. Het gaat dan om bijvoorbeeld een klassieke nieuwsbrief, maar meer en meer gemeentebesturen zijn ook actief op sociale media. Verschillende communicatieverantwoordelijken haalden aan dat er in Facebookgroepen zoals “Ge zijt van [gemeente] als …” ook veel nieuws verspreid wordt. Dit gebeurt dan door en voor de inwoners van de gemeente. Deze manieren om lokaal nieuws te consumeren werden echter niet meegerekend in bovenstaand onderzoek.

Volgens het onderzoek zijn er 229 verschillende private lokale nieuwsmedia actief in Vlaanderen, waarvan 102 digital-only initiatieven. Dat komt op 45%, terwijl het in 2019 om 37% ging. Er is dus sprake van een stijging van digital-only initiatieven in verhouding tot het aantal private lokale nieuwsmedia. Bovendien werden er dit jaar een pak meer digital-only initiatieven gerapporteerd.

9 van hen krijgen subsidies van de gemeente waarin ze opereren, dat is 3,9 procent. Dat is een daling ten opzichte van 2019, toen ging het om 5,7 procent. Er is dus zeker geen sprake van structurele lokale ondersteuning van dit soort initiatieven.