1.1.3 Distributie: radiosignaaltransmissie
De verspreiding van radio-omroepsignalen vanuit de studio naar de luisteraar kan op verschillende manieren gebeuren: via de ether, satelliet, kabel of het internet. Er kan ook een onderscheid gemaakt worden tussen analoge en digitale radio.
1.1.3.1 Radiosignaaltransmissie via de ether
1.1.3.1.1 Analoog
Traditioneel worden radiosignalen verspreid via analoge FM- of AM-uitzendingen. Hoewel de lokale omroepen vaak zelf eigenaar zijn van hun zendinstallatie, wordt er voor de uitbating ook regelmatig beroep gedaan op de diensten van gespecialiseerde firma’s. Landelijke radio’s maken voor hun uitzendingen gebruik van de diensten van zenderoperatoren.
|
Aanbieder |
Ondernemingsnummer |
Verzorgt o.a. uitzendingen voor: |
|
Broadcast Partners |
Nederland |
Joe, Qmusic, VRT |
|
Norkring België nv |
808922491 |
- |
|
TVV Sound project bv |
473704646 |
Nostalgie Vlaanderen, Minerva, LRM (Maaseik), Bruzz, … |
Tabel 8: Zendoperatoren
1.1.3.1.2 Digitaal
Digitale radio of DAB wordt verspreid via digitale signalen. Samen met de radiosignalen kan aanvullende informatie zoals verkeers- of programma-informatie worden meegestuurd. Vanaf 1997 werden in Vlaanderen de VRT-uitzendingen als enige via DAB verspreid. Sinds 2008 gebeurde dit door tussenkomst van Norkring. In 2014 werd geleidelijk overgeschakeld naar DAB+. Op 6 mei 2015 werd het eerste (commerciële) DAB+-netwerk operationeel.
De VRT schakelde midden oktober 2017 om naar DAB+. Ook de landelijke radio-omroeporganisaties Qmusic en Joe zijn sedert september 2017 te beluisteren via DAB+. Sindsdien vervoegden verschillende radio-omroeporganisaties, maar er werden ook nieuwe DAB+-kanalen gelanceerd.
De Vlaamse Regering wilde, via het besluit van 1 juni 2018[30], de capaciteit voor digitale radio uitbreiden met een derde landelijk DAB+-platform. Op 24 oktober 2018 wees de Vlaamse Regulator voor de Media de nieuwe licentie voor het aanbieden van een radio-omroepnetwerk (DAB+) aan Norkring België nv toe. De nieuwe multiplex is operationeel sedert maart 2019 en hiermee werd de beschikbare DAB+-capaciteit voor commercieel gebruik (theoretisch gezien) verdubbeld. Samen met de DAB+-capaciteit voor de publieke radiozenders, is er zodoende sedert maart 2019 ruimte voor ca. 36 DAB+-zenders met een landelijke dekking. Ondertussen wordt het volledige spectrum benut. Voor een actueel overzicht van de DAB+-kanalen verwijzen we naar https://www.dabplus.be/nl/radiozenders/.
Het digitale radionetwerk van de VRT wordt sinds 5 maart 2019 niet meer geëxploiteerd door zenderexploitant Norkring, maar door het Nederlandse bedrijf Broadcast Partners. Het bedrijf uit Terneuzen won de aanbesteding voor de exploitatie van zowel het analoge FM-netwerk als het digitale DAB+-netwerk van de Vlaamse openbare omroep.
Onderstaande Tabel 9 geeft een overzicht van de zenderoperatoren en licentiehouders.
|
Zenderoperator |
Ondernemingsnummer |
Licentiehouder |
Ondernemingsnummer |
Eind licentie |
Multiplex |
|
Norkring België |
808922491 |
Norkring |
808922491 |
22 oktober 2033 |
5A en 5D |
|
Norkring België |
808922491 |
Norkring |
808922491 |
Juni 2024 |
11A |
|
Broadcast Partner |
Nederlands |
VRT |
244142664 |
maart 2026 |
12A |
Tabel 9: DAB+ zenderoperatoren en licentiehouders
INFOFRAGMENT: DAB+-luisteren verdrievoudigd op 1 jaar tijd
In Vlaanderen wordt er steeds meer digitaal naar radio geluisterd. 26% van het totale luistervolume is ondertussen digitaal. De stijging is het sterkst bij DAB+, van 3% vorig jaar naar 9% dit jaar. Dit blijkt uit onderzoek door onderzoeksbureau Ipsos, in opdracht van de Vlaamse overheid.
Ondertussen zijn er in België al ruim 841.000 toestellen verkocht die DAB+ kunnen ontvangen. Er wordt ook steeds vaker in de auto geluisterd naar DAB+. Uit de recentste cijfers blijkt dat in de eerste helft van 2019, in 39% van de nieuw verkochte wagens DAB+ standaard aan boord zit, vorig jaar was dit over een heel jaar 31% (bron: JATO Dynamics en GfK). Dit aantal zal nog sterker stijgen aangezien de nieuwe elektronische communicatiecode bepaalt dat autofabrikanten en importeurs verplicht zijn om vanaf 20 december 2020, DAB+ standaard aan boord te hebben in elke nieuw verkochte wagen.
1.1.3.2 Radiosignaaltransmissie via de kabel (coax/xDSL)
Naast de klassieke omroepsignaaltransmissie via de ether, bestaat er ook transmissie via de kabel (coax of xDSL). De kabelmaatschappijen en xDSL-operator die deze dienst in combinatie met televisie leveren worden onder punt 1.2.3 Distributie: Omroepsignaaltransmissie vermeld.
Telenet wilde in 2020 stoppen met het uitzenden van radiozenders via de analoge kabel. Het uitschakelen van het analoge radiosignaal zou in fases gebeuren, gemeente per gemeente maar liep vertraging op door de coronacrisis. Voorlopig staat dit on hold. Telenet kondigde eerder al aan dat ook het analoge tv-signaal op zijn laatste benen loopt. Dat zou vanaf het najaar van 2020 geleidelijk op zwart gaan.
Indien een omroeporganisatie uitsluitend via kabel gedistribueerd wordt, valt zij volgens het Mediadecreet onder de categorie Andere radio-omroeporganisaties.
1.1.3.3 Radiosignaaltransmissie via de satelliet
Via het satellietaanbod TV Vlaanderen (zie verder onder punt 1.2.3.4) kunnen de Vlaamse publieke radiozenders en landelijke private zenders Qmusic, Joe en Nostalgie ontvangen worden. Begin augustus 2018 kondigde Joyne, een Nederlandse satellietaanbieder, haar aanbod Be Joyne Travel aan. In 2019 ging het aanbod effectief van start. Het radio-aanbod bevat alle landelijke publieke en private radio-omroepen.[31]
1.1.3.4 Internetradio
Radio kan op verschillende manieren via het internet verspreid worden. Er bestaan platformen voor de verdeling van radio over het internet (bv. Radionomy), platformen voor streaming (bv. Spotify, YouTube Music) en collaboratieve platformen (bv. Soundcloud). Maar ook via sociale netwerken, webradio, geconnecteerde apparaten of gameconsoles kan er radio gestreamd worden. Bij streaming is het mogelijk om rechtstreeks uitgezonden of opgenomen audio te beluisteren. Dit houdt in dat de data van het bestand in gecomprimeerde vorm als een continue stroom worden verstuurd en afgespeeld. Daarnaast zijn er technieken om audiobestanden te downloaden: rechtstreeks downloaden vanop een website of zich abonneren op een podcast.
In de gevallen hierboven gaat het echter niet uitsluitend om radio. Streaming platformen zijn meer een muziekleverancier dan een radio. Maar de meest beluisterde playlists op Spotify zijn vaak van radiozenders. Er is dus sprake van een hoge mate van crossmedialiteit.
Bovendien maken deze nieuwe spelers deals met Vlaamse mediaondernemingen. Zo vertegenwoordigen Pebble Media en VAR exclusief Spotify op de Belgische markt. Dit betekent dat Pebble Media en VAR het volledige Spotify productaanbod voor hun rekening nemen en dus zowel display-, video- als audioproducten aanbieden, alsook de creatieve oplossingen op maat van de adverteerder.[32]
In juni 2016 kregen de landelijke publieke radio-omroepen elk hun eigen mobiele app. Je kan ermee live naar de radio luisteren maar ook rechtstreeks reageren op de programma’s of muziek delen via sociale media. Er zijn ook apps waarop verschillende Vlaamse radiostations beluisterd kunnen worden, bv. Radio België (Radioworld FM), België FM: Radio online + Radio België (AppMind – Radio FM, Radio Online, Music and News) en Radio Belgium (Simon Schellaert).
In de zomer van 2019 werd Radioplayer Vlaanderen gelanceerd, een gezamenlijk initiatief van VRT, DPG Media en Mediahuis onder de cvba Digitale Radio Vlaanderen. Dit is een non-profit samenwerking, wat impliceert dat alle inkomsten opnieuw geïnvesteerd zullen worden in de verdere uitbouw en optimalisering van het platform. De tarieven om aan te sluiten bij de Radioplayer Vlaanderen werden in de zomer van 2019 gecommuniceerd en verschillen op basis van de omvang van het radiostation.[33] De Radioplayer-app was reeds in 2014 beschikbaar in Franstalig België, vandaag is nog een groot deel van het aanbod Franstalig.
De websites van Vlaamse radiostations die via het internet beluisterd kunnen worden, zullen aan bod komen onder het gedeelte internet. Vlaamse radiodiensten, die via het internet worden uitgezonden, dienen aangemeld te worden bij de VRM (zie ook 1.1.2.7 Andere radio-omroeporganisaties).
INFOFRAGMENT: NIEUWE CIM-STUDIE VOOR ONLINE RADIO
In 2020 lanceerde het CIM een nieuwe tool die volledig focust op online radio. De nieuwe CIM Radio Stream Monitor volgt de verspreiding van Belgische online radio’s, op alle streamingplatformen in eigen land en in de rest van de wereld.
De dagelijkse radio-streamcijfers gaan vlot over de 600.000. Online radio is dus geen marginaal fenomeen. Tijdens de corona-lockdownperiode steeg de online radiotrafiek in maart en april met 33% en 46% tegenover de vorige maanden om vanaf mei te stabiliseren op een hoger niveau. Het is nog niet duidelijk of de lockdown tot een duurzame stijging leidde van online radio.
Van januari tot mei 2020 heeft Radio 2 het grootste marktaandeel wat betreft online radio met 19%. Op de voet gevolgd door Studio Brussel met 17,4%. MNM (13,3%) maakt de top drie compleet.
Promusic[34] vermeldt 19 onlinemuziekdiensten in België, waaronder 11 downloadservices, 10 betalende abonnementsdiensten en 4 advertentiegebaseerde diensten. Sommige muziekdiensten bieden meerdere services aan.
|
Naam |
Soort service |
Maatschappij/hoofdzetel |
|
7Digital |
Downloadservice |
Verenigd Koninkrijk |
|
Apple Music |
Betalende abonnementsdienst |
Verenigde Staten |
|
Amazon Music |
Betalende abonnementsdienst |
Verenigde Staten |
|
Beatport |
Downloadservice |
Verenigde Staten |
|
Bleep |
Downloadservice |
Verenigd Koninkrijk |
|
Dailymotion |
Advertentiegebaseerde diensten |
Frankrijk |
|
Deezer |
Betalende abonnementsdienst Advertentiegebaseerde diensten |
Frankrijk |
|
Downloadmusic |
Downloadservice |
TargetMusic BV (Nederland) |
|
Emusic |
Downloadservice Betalende abonnementsdienst |
Verenigde Staten |
|
Google Play |
Downloadservice Betalende abonnementsdienst |
Verenigde Staten |
|
Highres Audio |
Downloadservice |
Duitsland |
|
ITunes |
Downloadservice |
Verenigde Staten |
|
Junodownload |
Downloadservice |
Verenigd Koninkrijk |
|
Qobuz |
Betalende abonnementsdienst |
Frankrijk |
|
Spotify |
Betalende abonnementsdienst Advertentiegebaseerde diensten |
Spotify Belgium nv (841023949) |
|
SoundCloud (Go+) |
Downloadservice Betalende abonnementsdienst |
Duitsland |
|
Tidal |
Betalende abonnementsdienst |
Zweden |
|
Traxsource |
Downloadservice |
Verenigde Staten |
|
YouTube Music (Premium) |
Betalende abonnementsdienst Advertentiegebaseerde diensten |
Verenigde Staten |
Tabel 10: onlinemuziekdiensten
[30] Belgisch Staatsblad, “Besluit van 1 juni 2018 van de Vlaamse Regering houdende de vastlegging van de pakketten van digitale frequenties die zullen worden vrijgegeven tijdens een tweede vergelijkende toets voor het verkrijgen van een vergunning voor het aanbieden van een etheromroepnetwerk en de bijhorende zendvergunningen, bestemd voor het aanbod van vrij te ontvangen radio-omroepprogramma’s”, 18 juni 2018.
[31] Joyne, “Zenderlijst BE JOYNE”, https://www.joyne.be/zenderoverzicht/.
[32] VAR, “Spotify”, https://www.var.be/nl/audio/spotify.
[33] Radiovisie, “Radioplayer Vlaanderen maakt tarieven bekend”, https://radiovisie.eu/radioplayer-vlaanderen-maakt-tarieven-bekend/?highlight=radioplayer#.XUGWpmgzaUk, 3 juli 2019.
[34] Promusic is een coalitie van mensen en organisaties die werken in de muzieksector. Het is een internationale alliantie van musici, artiesten, managers, kunstenaars, grote en onafhankelijke platenmaatschappijen en retailers die samenwerken om de manieren waarop mensen op een veilige en legitieme manier online van muziek kunnen genieten, te promoten. FIM, GERA-Europe, GIART, ICMP, IFPI, IMMF, Impala en IMPA maken hiervan deel uit. Zie: http://www.pro-music.org/legal-music-services-europe.php