1.3.3 Distributie: geschreven pers

De distributie van geschreven pers kan op twee manieren gebeuren: fysieke overdracht van gedrukte exemplaren en digitaal. In dit deel focussen we op de traditionele verspreiding van geschreven pers.

De distributie van de gedrukte geschreven pers houdt nog altijd een fysieke overdracht van elk gedrukt exemplaar in. Er is logistieke actie vereist om het gedrukte blad tot bij de lezer te brengen. De lezer kan zich via een abonnement engageren tot regelmatige aankoop of kan beslissen om een exemplaar van een krant of een tijdschrift aan te schaffen via losse verkoop.

In het geval van een abonnement brengt Bpost of een dagbladhandelaar het dagblad of tijdschrift rechtstreeks tot bij de consument aan huis. Sinds 1 januari 2016 is het nieuwe vijfjarige krantencontract tussen de Belgische Staat en Bpost in werking. Dit gebeurde na een aanbestedingsprocedure. Bpost ontvangt een vergoeding om kranten en magazines in het hele land vóór 7u30 te bezorgen.

Indien de consument geen abonnement heeft, kan die zijn krant of tijdschrift kopen in krantenwinkels, warenhuizen, tankstations, etc. De distributie van de bladen van de uitgeverij naar deze verkooppunten is voor 90% van de Belgische markt in handen van AMP, dat in 2016 door Bpost werd overgenomen. Ook de krantenwinkels Press Shop en Relay zijn op hetzelfde moment overgenomen door Bpost en ondergebracht onder een dochteronderneming met de naam ‘Ubiway’.

In Tabel 36: Verdelers van dagbladen en periodieke bladen wordt een overzicht gegeven van de verdelers van dagbladen en periodieke bladen in Vlaanderen.

VERDELERS

Aanbieder	Ondernemingsnummer
AMP nv	403482188
Imapress nv	435810607
Bpost nv	214596464

Tabel 36: Verdelers van dagbladen en periodieke bladen [150]

VFP, de Vlaamse Federatie van Persverkopers, is de voornaamste beroepsorganisatie van de krantenwinkels. Perstablo is de Vereniging voor Pers-, Tabak- en Lottoverkopers.

De VFP voerde tot 2019 strijd tegen de overheidscompensaties voor krantenbedeling. Deze compensaties hebben, volgens VFP, ‘een onmiskenbaar negatieve impact op de verkoop van persartikelen via het niet-gesubsidieerde kanaal van de onafhankelijke persverkopers,’ terwijl beide actoren, volgens VFP, in essentie dezelfde dienst verrichten. Door de overheidssteun aan Bpost zou er geen level playing field zijn. De Europese Commissie wees deze klacht van VFP af in juni 2016. De overheidssteun aan Bpost is volgens de Commissie in overeenstemming met de regels inzake staatssteun. Daarop besloot VFP naar het Hof van Justitie van de Europese Unie te trekken. In februari 2019 stopte de VFP haar juridische procedure voor het Europees Hof van Justitie [151]

Op 10 december 2019 besliste de Belgische overheid om de concessie met Bpost met twee jaar te verlengen onder dezelfde voorwaarden. Bpost zal de Europese Commissie op de hoogte brengen van deze beslissing in het kader van de Europese wetgeving omtrent eventuele staatsteun. [152]

Deze steun wordt ook vanuit Nederland gecontesteerd. Zo komt deze steun ter sprake in de rechtszaak van twee Nederlandse freelancers die een ‘billijke vergoeding’ eisen van DPG Media (vroeger De Persgroep). Begin november 2019 oordeelde een Nederlandse rechtbank dat de betaalde vergoedingen door DPG Media niet billijk waren. DPG Media moet als een gevolg van deze uitspraak de twee freelance journalisten 50% meer gaan betalen, met terugwerkende kracht tot in 2018. Deze beslissing heeft mogelijks grote gevolgen voor de zelfstandigen die momenteel voor DPG Media werken. De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) is alvast tevreden met de uitspraak en gaat in overleg treden met andere uitgevers om de verhoogde vergoedingen ook bij hun te laten gelden.[153]

Gratis bladen kunnen verspreid worden op verschillende wijzen. Sommige bladen worden verdeeld in displays die opgesteld staan in het straatbeeld, in winkels of in treinstations. Vooral via die laatste mogelijkheid is Metro erin geslaagd een aanzienlijk publiek te bereiken.

Andere gratis bladen worden via huis-aan-huis-bedeling verdeeld. In Tabel 37 vindt de lezer de belangrijkste verdelers van gratis pers in Vlaanderen terug. De onderneming Belgische Distributiedienst nv is de marktleider en is goed voor het merendeel van het volume van ongeadresseerde reclame.

VERDELERS

Aanbieder	Ondernemingsnummer
AMP nv	403482188
Belgische Distributiedienst nv (BD)	403522770
Eurokrant gcv	810115195
Vlaamse Post nv	846768527

Tabel 37: Verdelers gratis pers [154]

INFOFRAGMENT: DISTRIBUTIE VAN GESCHREVEN PERS ONDERVINDT GEEN IMPACT VAN CORONA

De coronamaatregelen hadden weinig tot geen impact op de verdeling van geschreven pers. Zo ondervond Bpost, op enkele verstoringen misschien na, geen problemen bij het verdelen van de kranten. Daarnaast werden ook de krantenwinkels door de federale overheid erkend als essentiële sector, zoals gesteld in titel 1.3.2.2. ‘Uitgeverijen van tijdschriften’. Hierdoor konden zij de deuren openhouden voor de verkoop van zowel kranten als tijdschriften.

De verdeling van gratis pers ondervond wel grote gevolgen aangezien de verdeling gebeurt via dispensers op openbare plaatsen en in winkels. Vanwege het telewerken (minder passage) en de kans op verspreiding van het virus bleven deze dispensers veelal leeg.

Geschreven pers wordt ook online verspreid. Alle kranten en de meeste tijdschriften hebben enerzijds een digitale variant van het gedrukte blad en anderzijds een website die continu wordt geüpdatet. Deze kunnen beiden ofwel rechtstreeks via de website, ofwel via een app (voor tablet en smartphone) worden geraadpleegd. Op de nieuwswebsite kan meestal een deel van de artikels gratis gelezen worden en zijn andere artikels voorbehouden voor betalende abonnees. Na de kwaliteitstitels, kiezen ook de populaire titels er meer en meer voor om artikels achter een betaalmuur te plaatsen. De website van de krant is meestal de eerste plaats waarop artikels gepubliceerd worden, van daaruit wordt er geselecteerd voor de papieren versie.

Ook online kan een lezer kiezen voor ofwel een abonnement ofwel losse verkoop. Al ligt hier het zwaartepunt heel sterk bij abonnementenverkoop. Sommige mediahuizen hebben de verkoop van de abonnementen of losse verkoop gecentreerd op één of meerdere platformen. Roularta Media Group nv stimuleert zijn geschreven persproducten via abonnementen.be.

De meeste kranten- en tijdschrifttitels hebben afzonderlijke apps voor hun digitale editie. Daarnaast hebben de kranten vaak nog een app waar gratis nieuwsberichten gelezen kunnen worden, vergelijkbaar met de website van de krant. Daarnaast heeft DPG Media de app ‘Topics BE’. Op basis van de aangeduide interesses, krijgt de lezer artikels uit de verschillende Nederlandse en Belgische dagbladen van DPG Media aangeboden. Verschillende kranten en tijdschriften sturen bovendien ook nieuwsupdates via mail en pushberichten via je browser of smartphone.

Om de app bij de lezer te brengen, moet de uitgever via een derde partij werken, namelijk een appstore (of applicatiewinkel). De belangrijkste appstores zijn deze van de grote Amerikaanse bedrijven Google (Google Play), Apple (iOs App Store) en Microsoft (Windows Store).

Sociale media spelen eveneens een belangrijke rol in het verspreiden van online nieuwsartikels van de uitgeverijen. Zo zou 50% van de bezoekers van de nieuwssites via Facebook daar terecht komen. [155] Na een update van het Facebookalgoritme dat posts van vrienden en familie voorrang geeft op posts van pagina’s lijkt het waarschijnlijk dat dit cijfer gedaald is. Bovendien zetten nieuwsmedia online meer en meer in op betalende content. Op Facebook kunnen uitgeverijen er voor kiezen om ofwel binnen het Facebook platform artikels te publiceren ofwel links te plaatsen naar de eigen website. Ook Twitter, Instagram en Snapchat worden regelmatig gebruikt door de verschillende dag- en periodieke bladen. De verschillende sociale media komen uitgebreider aan bod in het volgende deelhoofdstuk ‘Internet’.

Al enkele jaren is een discussie gaande over de vraag of sociale mediabedrijven al dan niet zouden moeten betalen voor het verspreiden van content, bijvoorbeeld online nieuwsartikelen. In 2019 keurde het Europese Parlement en de Raad van de Europese Unie het uitgeversrecht goed in een richtlijn[156]. Het uitgeversrecht is een nieuw soort auteursrecht dat gecreëerd werd. Artikel 11 van deze richtlijn biedt uitgevers een wettelijk kader. Op basis van dit uitgeversrecht zouden sociale mediabedrijven een vergoeding moeten betalen aan deze uitgevers van content om gebruikers door te verwijzen. Google weigerde in eerste instantie te betalen, maar ging uiteindelijk toch akkoord om in Duitsland, Australië en Brazilië te betalen voor journalistiek van hoge kwaliteit. [157]

Gopress is een online persdatabank voor professioneel gebruik en werd in 2016 overgenomen door het persagentschap Belga.

[150] AMP is voor 100% in handen van Bpost (92,4% rechtstreeks via Bpost en 7,6% via Bpost-dochter Ubiway).
[151] De Tijd, Meeussen, G., “Krantenwinkels tegen bpost naar Hof van Justitie”, 13 oktober 2016.
Radar & VFP Magazine, Temmerman, W., “Maakt Europa het speelveld weer gelijk?”, juni-juli 2017, 14-15.
De Tijd, “Krantenbedelers zetten zaak tegen Bpost stop”, 15 februari 2019.
[152] De Tijd, Haeck, B., “Regering verlengt krantencontract met Bpost”, 10 december 2019.
[153] Follow The Money, Ramaer, J., “Hoe de Belgen met stille staatssteun de Nederlandse kranten in handen kregen”, 8 juni 2019.
De Standaard, “DPG Media moet freelancers helft meer betalen”, 2 november 2019.
[154] AMP is eigendom van Bpost.
[155] De Tijd, De Preter, W., “Facebook vangt uitgevers voor online nieuws in ruil voor geld”, 5 mei 2015.
[156] Richtlijn (EU) 2019/790 van het Europees Parlement en de Raad van 17 april 2019 inzake auteursrechten en naburige rechten in de digitale eengemaakte markt en tot wijziging van Richtlijnen 96/9/EG en 2001/29/EG, 17 mei 2019.
[157] De Standaard, Deckmyn, D., “Europa stemt controversiële auteurswet”, 27 maart 2019.
De Morgen, “Google gaat betalen voor journalistiek”, 26 juni 2020.