3.4 De Vlaamse mediasector in een internationale context

Concentratie in de Vlaamse mediasector kan niet los gezien worden van een internationale context.

Op zoek naar schaalvoordelen hebben sommige Vlaamse mediabedrijven zich de laatste decennia ontwikkeld tot internationale spelers. Deze groepen zijn soms met verschillende mediaproducten in meerdere Europese landen aanwezig. Daarnaast wordt een gedeelte van de posities in de Vlaamse mediasector ingenomen door ondernemingen van buitenlandse oorsprong.

Hieronder worden beide aspecten van de internationalisering in de Vlaamse mediasector kort toegelicht. De graad van internationalisering varieert volgens het soort mediaproduct.

3.4.1       Vlaanderen in de wereld

3.4.1.1         Radio

Over het algemeen blijft het bereik van de Vlaamse radio-omroeporganisaties beperkt tot het Vlaamse grondgebied. De Persgroep dat Qmusic in augustus 2005 in Nederland lanceerde, vormt hier een uitzondering op. Ondertussen is Qmusic een vaste waarde geworden in Nederland.

Sinds 1 januari 2012 worden de uitzendingen van Radio 1 (wereldwijd) en Radio 2 (Europa) via satelliet verspreid. Voorheen zond de VRT onder de benaming Radio Vlaanderen Internationaal via de korte golf specifiek op (Vlamingen in) het buitenland gerichte programma’s uit. Alle VRT-radionetten zijn ook via het internet wereldwijd te horen.

Mediahuis heeft via haar participatie in Audiopresse een belang in RTL Belgium.

3.4.1.2        Televisie

De meeste Vlaamse televisiebedrijven richten zich op de eigen regio. Toch bestaan er enkele uitzonderingen die zich ook tot kijkers buiten Vlaanderen richten.

Studio 100 richtte verschillende buitenlandse dochterondernemingen op in Europa. In 2008 nam Studio 100 EM Entertainment in Australië over waardoor o.a. het productiehuis Flying Bark Productions, dat zijn producties richt op kinderen, onderdeel werd van Studio 100 nv. Ondertussen is het als eerste Vlaamse productiehuis ook actief in Amerika. Het huis Anubis is een voorbeeld van een productie van Studio 100 die internationale successen boekte. In 2017 nam Studio 100 een meerderheidsbelang in het Duitse beursgenoteerde M4e, dat onder andere de distributeur is van Nijntje.[379] Ondertussen werden alle aandelen van M4E overgenomen. Ook kocht Studio 100 het Amerikaanse Little Airplane Productions, een ontwikkelaar van tv-formats voor kinderen, en richtte zich daarmee op de Amerikaanse markt. Begin mei 2018 kondigde Studio 100 aan dat het met drie nieuwe formats, die ook rond nieuwe figuurtjes zullen draaien, naar de Chinese markt trekt. Daarbij wil het bedrijf vooral samenwerken met lokale producenten.

Njam! Nv lanceerde in juli 2019 onder de naam njam! het Nederlandse equivalent van de gekende Vlaamse kookzender Njam!.

Een aantal van de formats die door Vlaamse productiehuizen bedacht werden, worden ook in andere landen op televisie gebracht. Een recent voorbeeld is De Dag dat verkocht werd aan meer dan 30 landen (wereldwijd), waarvan de meeste landen de originele versie zullen uitzenden, terwijl ook remakes gepland staan.

Nadat in het voorjaar van 2017 Beau Séjour (productiehuis De Mensen) wereldwijd ontsloten werd op Netflix[380], volgden nadien nog Vlaamse (fictie)reeksen. Eind 2017 raakte ook bekend dat Netflix voor het eerst investeert in een Vlaamse serie, namelijk Undercover en dit in samenwerking met het productiehuis De Mensen, Dutch Filmworks en VRT.[381] Ook in het tweede seizoen zal Netflix investeren. Bovendien werd in 2019 voor het eerst een coproductieproject van Netflix in het kader van de investeringsverplichting voor niet-lineaire televisieomroeporganisaties erkend door de VRM. Het ging om de documentaire Liberation Route, dat gecoproduceerd wordt met het Brusselse CZAR Film & TV.

Vlaamse productiehuizen zijn ook steeds vaker actief over de (taal)grens. Zo is er de Nederlands-Belgische thrillerserie Grenslanders, een samenwerking tussen het Belgische productiehuis Eyeworks en zijn Nederlandse collega Column Film, die te zien zal zijn op respectievelijk de VRT dan wel AvroTros.[382] Het Vlaamse productiehuis Walking the Dog en het Nederlandse Submarine werken momenteel aan een reeks verfilmingen van de kinderboekenreeks Vos en Haas. De filmpjes zullen te zien zijn op Ketnet, maar werden ook al verkocht aan het buitenland.

In maart 2011 werd The New Flemish Primitives, een distributiebedrijf van Vlaamse formats, opgericht. Het heeft als doel aanspreekpunt te zijn voor de promotie en verkoop van Vlaamse formats in het buitenland. Daarnaast is Flanders Image, sinds 2003 een onderdeel van het VAF, sinds de jaren negentig het agentschap dat zich bezighoudt met de export van Vlaamse audiovisuele werken. Op de website van Flanders Image vindt u een jaarlijks overzicht van de Vlaamse formats die verkocht werden aan het buitenland.[383]

Daarnaast zorgt de tax shelter, een fiscale regeling die investeringen in de productie van audiovisuele werken aanmoedigt door een belastingvrijstelling, ervoor dat Vlaamse mediabedrijven meewerken aan voornamelijk Europese coproducties. Een recent voorbeeld is de fictiereeks Baptiste, een spin-off van het bekende en veelbekeken 'The missing'. De dramareeks wordt gecoproduceerd door de BBC, Eén en het Brusselse CZAR Film & TV.

De Vlaamse reclameregies voor televisie zijn niet echt actief buiten het Vlaamse grondgebied, met uitzondering van Transfer. Sommige omroepen hebben wel activiteiten in Wallonië, zo zenden Studio 100 en Dobbit TV uit in Wallonië. Via het exclusief contract met Proximus (vanaf 2018) versterkte Studio 100 zijn aanwezigheid in Wallonië. Daarnaast zorgt de verhuis van Kanaal Z naar de gebouwen van Videohouse dat de redacties van Kanaal Z Nederlandstalig en Franstalig samengevoegd werden. Daardoor zullen ze nu vlotter reportages en interviews gaan uitwisselen.[384]

De VRT is leverancier van ongeveer een derde van de programma’s (in alle genres) van het Beste van Vlaanderen en Nederland (BVN), de publieke satellietzender voor Nederlandstaligen in het buitenland. BVN zendt sinds 2016 ook via live streaming uit. Begin 2017 ging de nieuwe beheersovereenkomst van start opdat de VRT hieraan zal meewerken tot eind 2020.

Bij de Belgische bedrijven die instaan voor de omroepsignaaltransmissie van televisie in Vlaanderen, ontplooit Proximus voornamelijk telecomgerelateerde activiteiten in een tiental landen (bv. Telindus France). Telenet nam in 2017 SFR Belux over en breidde dus zijn kabelvoetafdruk uit in Brussel, een deel van Wallonië en Luxemburg.

3.4.1.1         Geschreven pers

De Vlaamse uitgevers zijn al enige tijd actief in het buitenland of op de Franstalige markt in België.

DPG Media Group en Mediahuis zijn het meest actief in Nederland. Ze zijn er zelfs de twee grootste uitgevers, DPG Media Group is de grootste, Mediahuis volgt op de tweede plek. Ze bezitten samen bijna 90% van de Nederlandse dagbladmarkt.

DPG Media Group bezit – via haar Nederlandse dochter ‘DPG Media BV’ - de Nederlandse dagbladen De Volkskrant, Het Parool, Trouw en AD. Daarnaast heeft ze zeven regionale kranten en ruim tweehonderd huis-aan-huisbladen in haar bezit.

DPG Media Group is ook eigenaar van de Deense mediagroep Berlingske Media. Deze mediagroep beheert o.a. dagbladen, weekbladen, nationale en lokale radiozenders en digitale platformen.

Mediahuis is via NRC Media eigenaar van NRC Handelsblad, de ochtendkrant nrc.next en verschillende digitale varianten. Het is ook eigenaar van Concentra Media Nederland. Binnen deze onderneming zijn enerzijds Media Groep Limburg (regionale kranten De Limburger en Limburgs Dagblad) en anderzijds A&C Media (huis-aan huisbladen) te vinden. Mediahuis is tevens eigenaar van de Telegraaf Media Groep. Deze omvat naast de krant De Telegraaf ook Metro, verschillende regionale kranten, de tijdschriften Privé, Vrouw, AutoVisie en verschillende online platformen. Mediahuis investeerde ook in Jellow, een Nederlands matchingplatform voor freelancers.[385]

Mediahuis kocht in 2019 het Ierse Independent News & Media. Dat is de mediagroep boven de  best verkochte krant van Ierland, Irish Independent, de grootste zondagkrant in Ierland Sunday Independent, tabloid Sunday World, stadskranten The Herald en Belfast Telegraph, Sunday Life en The Star. Het is de eerste Vlaamse krantenuitgever die op de Engelstalige markt actief wordt.

Roularta Media Group is dan weer zeer aanwezig in Wallonië. Het merendeel van haar tijdschriften heeft een Franstalige tegenhanger die in Wallonië wordt verspreid (Knack/Le Vif, Trends/Tendances etc.).

Roularta was tien jaar actief op de Franse markt. In 2015 verkocht het echter al haar Franse magazines en websites aan het Franse mediabedrijf Altice.

In Nederland en Duitsland is Roularta Media Group uitgever van Plusmagazine. In Duitsland brengt het ook heel wat magazines gericht op ouders, kinderen en jongeren uit.[386]

In 2017 nam Roularta het Nederlandse magazine Landleven over.

3.4.1.2        Internet

De media-activiteiten via het internet van de Vlaamse bedrijven gericht op het buitenland gaan hand in hand met hun activiteiten in andere mediavormen. Zo hebben de buitenlandse magazines, kranten, radiostations en/of televisiekanalen die in het bezit zijn van Belgische mediabedrijven vaak elk eigen digitale toepassingen.

Daarnaast valt te vermelden dat DPG Media Group in Nederland eigenaar is van de websites Autotrack.nl, Carsom.nl, Hardware.info, Intermediair.nl, NationaleVacaturebank.nl, Tweakers.nl, en Sportnieuws.nl. In 2019 voegde het daar nog prijsvergelijker Independer aan toe. Dat is een digitaal vergelijkingsplatform voor verzekeringen, bancaire producten, hypotheken en energie.

Mediahuis heeft via De Telegraaf Media verschillende websites in haar bezit. In 2018 stootte ze het Nederlandse online platform GeenStijl af.

Proxistore, waarin Roularta iets meer dan een derde van de aandelen bezit, doet in verschillende landen (België, Nederland, Frankrijk, Spanje, Canada, VS …) aan lokale online display advertising via geolocation.

Newsmonkey heeft sinds begin 2016 een Franstalige website gericht op Franstalig België.

Het Leuvense bedrijf THEO Technologies, dat de online videospeler Theoplayer ontwikkelt, heeft in 2019 een deal gesloten met Amerikaanse kabelaar Verizon.

3.4.2      De wereld in Vlaanderen

De internationalisering manifesteert zich ook in de omgekeerde richting. Doorheen de jaren hebben enkele internationale – veelal Amerikaanse/VSA – mediabedrijven zich ontwikkeld tot grote wereldwijde spelers, die ook in belangrijke mate op de Vlaamse markt actief zijn.

In x wordt een overzicht van de vijftien grootste mediabedrijven gegeven. De ondernemingen zijn gerangschikt volgens inkomsten uit 2018.

Bedrijf

Land

Opbrengsten in miljoen euro

Geschreven pers

Radio

TV

Film

Muziek

Internet

AT&T Entertainment Group[387]

VSA

144 590 €

x

-

x

x

-

x

Alphabet

VSA

115 850 €

-

-

x

-

-

x

Comcast

VSA

80 020 €

-

-

x

x

-

x

The Walt Disney Company

VSA

50 330 €

x

x

x

x

x

x

Facebook, Inc

VSA

47 280 €

-

x

x

x

-

x

Tencent Holding Ltd.

China

40 050 €

x

x

x

x

x

x

Charter Comm. Inc.

VSA

36 930 €

-

-

x

-

-

x

News Corp. Ltd./21st Century Fox

VSA

33 380 €

x

-

x

x

-

x

Apple Inc.

VSA

31 490 €

-

x

x

-

x

x

Sony Entertainment

JP

31 480 €

-

-

x

x

x

x

Viacom Inc.

VSA

23 250 €

-

x

x

x

x

x

Altice Group

NL

22 190 €

-

-

x

-

-

x

Amazon.com Inc.

VSA

20 560 €

x

x

x

-

x

x

Liberty Media Corp.

VSA

18 710 €

-

-

x

 x

X

x

Cox Enterprises Inc.

VSA

17 780 €

-

-

x

-

-

x

Tabel 104: De grootste mediabedrijven, hun inkomsten in 2018 en hun media-activiteiten

Bron: mediadb.eu

3.4.2.1        Radio

De belangrijkste radio-omroeporganisaties in Vlaanderen zijn in Vlaamse handen. Op het leveren van de muziek na, zijn er voorlopig geen grote internationale radiospelers aanwezig in de eerste schakels van de radiowaardeketen in Vlaanderen.

Wel is sinds september 2018 een Vlaamse poot, NRJ Vlaanderen, van het Franse commercieel Radiostation NRJ aanwezig.

Radiogolven stoppen niet bij de landsgrenzen en daarom zijn buitenlandse radio-omroepen via de middengolf reeds lang in Vlaanderen beluisterbaar. Ook via het internet zijn er zeer veel buitenlandse radio’s te beluisteren. Norkring zendt ook de Engelstalige BBC World Service radio uit op het Vlaamse DAB+-netwerk.

In de radiodistributiemarkt zijn wel enkele buitenlandse ondernemingen actief. Het betreft hier het Nederlandse Broadcast Partners en het Noorse Norkring.

3.4.2.2        Televisie

Vlaanderen kent een grote variëteit aan onafhankelijke productiehuizen, en de lokaal geproduceerde content is erg populair. De laatste jaren neemt de buitenlandse invloed in deze schakel echter toe.

Productiehuis Woestijnvis was vroeger voor 1/3 in Finse handen via de participatie van Sanoma Oyj in De Vijver Media. Ondertussen is De Vijver Media volledig van Telenet en wordt volledig gecontroleerd door het Amerikaanse Liberty Global.

Daarnaast blijven er een groot aantal dochtermaatschappijen van internationale huizen actief in het tv-productiesegment. Het moederbedrijf van het Vlaamse Fremantlemedia is wereldwijd actief in 31 landen en maakt deel uit van RTL Group. Deze laatste is in handen van Bertelsmann. In juni 2015 nam het Amerikaanse Warner Eyeworks over. Dit van oorsprong Nederlands productiehuis, heeft vestigingen in 17 landen waaronder België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Zodiak Belgium is een dochteronderneming van Zodiak Media, dat aanwezig is in 15 verschillende landen. Het Vlaamse productiehuis Blazhoffski is een dochteronderneming van Blazhoffski Nederland. Het Nederlandse Endemol heeft een netwerk van meer dan 80 dochterondernemingen in meer dan 30 landen waaronder Endemol België. Het productiehuis De Mensen kwam in 2019 voor 60% in handen te liggen van de Franse groep Newen, die op haar beurt een dochter is van de Franse zender TF1.

Ook bij de facilitaire bedrijven neemt de buitenlandse invloed toe. Begin 2017 verwierf Videohouse de aandelen in DB Video België en Luxemburg. DB Video wordt zo ook een onderdeel van Euro Media Group, moeder van Videohouse. Euro Media Group is een Franse leverancier van uitzendfaciliteiten en -diensten die actief is in zeven landen. Facilitair bedrijf PRG Projects is onderdeel van de Production Resource Group, die meer dan 40 filialen heeft over heel de wereld. Warner Bros Television Productions Belgium is onderdeel van Warner Bros. NEP Belgium is onderdeel van de NEP Group, een Amerikaans internationaal bedrijf.

Ook voor rechtenverwerving voelen de Vlaamse omroepen de concurrentie van internationale spelers. Zo kon de VRT in 2017 geen overeenkomst vinden met Eurosport, onderdeel van Discovery Communications, over de uitzendrechten van de Italiaanse wielerkoersen.

Via de volledige overname van De Vijver Media door Telenet  is Liberty Global, een Amerikaans conglomeraat, de moederorganisatie van omroeporganisatie SBS Belgium. Vroeger was dit in Finse handen (Sanoma).

Een aantal kleinere buitenlandse omroepen zoals Eleven Sports Network, Fox, Nickelodeon… richten zich op Vlaanderen (ze maken bv. voor hun reclamewerving gebruik van een Vlaamse reclameregie), maar zijn gevestigd in een ander land. Een recent voorbeeld hiervan is de in 2017 gelanceerde jongerenzender Viceland, een initiatief van het Amerikaanse bedrijf Vice Media. Hieronder een overzicht van buitenlandse zenders die zich via reclame richten op de Vlaamse markt en de reclameregie die ze hiervoor gebruiken.

Regie

Ondernemingsnummer

Soort regie

Televisieomroep

Eleven Sports Network[388]

629964916

Intern

Eleven Sports 1, Eleven Sports 2, Eleven Sports 3

DPG Media nv   

432306234

Intern / Extern

Disney Channel, Disney Junior (Walt Disney Inc.), Nickelodeon, Nick Jr. (Viacom Inc.)

SBS Sales Belgium nv

456631755

Intern/Extern

 

Discovery Channel, TLC (Discovery Communications Inc.)

Transfer nv       

841954753

Extern

Stingray Brava (Stingray Digital Group Inc.), Comedy Central, MTV, Spike (Viacom Inc.), National Geografic, FOX (21st Century Fox), History (NBC Universal), Cartoon Network (Time Warner Inc.), Viceland (Vice Media), Xite (Xite Networks)

Tabel 105: Buitenlandse omroeporganisaties gericht op Vlaanderen

Er zijn verschillende internationale niet-lineaire OTT televisiediensten waar Vlamingen van kunnen gebruikmaken. Voorbeelden zijn Amazon Prime, Netflix en YouTube (Films of Premium). Nog andere internationale spelers (o.a. Disney+) hebben al aangekondigd met eigen OTT-platformen richting Vlaanderen te komen.

Ook binnen het segment distributie is de buitenlandse aanwezigheid aanzienlijk. Door de overname van het VRT-zenderpark betrad het Noorse Norkring als enige DVB-T netwerkbeheerder de Vlaamse markt voor omroeptransmissie. Satellietdienstenverdeler TV Vlaanderen wordt sinds december 2009 door de Luxemburgse M7 Group gecommercialiseerd. Ten slotte is er nog de kabelverdeler Telenet dat volledig eigendom geworden is van het Amerikaanse Liberty Global en Orange Belgium dat eigendom is van het Franse Orange.

3.4.2.3        Geschreven pers

Er is weinig directe buitenlandse aanwezigheid in de Vlaamse geschreven pers.

De groep Sanoma Media Belgium is een dochtermaatschappij van het Finse Sanoma Oyj. De Finse groep is al een tijdje bezig met de desinvestering van Vlaamse onderdelen. Sanoma Media Belgium verkocht de afgelopen jaren quasi al haar mediatitels en gaat in de toekomst op in haar Nederlandse tak. Eind 2018 verkocht Sanoma nog Head Office België aan de oprichters.

Verschillende Vlaamse magazines kennen hun oorsprong in een buitenlands concept. Het maandblad Elle is een voorbeeld. Edition Ventures heeft een licentie voor de Belgische (Nederlandstalige en Franstalige) editie. In 2019 lanceerde GMGroup de Nederlandstalige versie van het Amerikaanse tijdschrift Newsweek.

Als gevolg van de overname van Telegraaf Media Groep wordt de Nederlandse familie Van Puijenbroek de derde aandeelhouder (16,7%) van Mediahuis, naast Corelio (50,6%) en Concentra (32,7%).

3.4.2.4        Internet

De ondernemingen die belangrijke mediagerelateerde Vlaamse websites in hun beheer hebben, zijn hoofdzakelijk Vlaamse ondernemingen.

Het internet is echter het medium bij uitstek waar zeer eenvoudig internationale media kan geraadpleegd worden. Denk maar aan het Amerikaanse Netflix, een van de bekendste VOD-platformen in Vlaanderen. Maar Vlaamse contentaanbieders gaan ook meer en meer samenwerkingen aan met buitenlandse contentaanbieders, denk maar aan Telenet met het Amerikaanse HBO of DPG Media met het Britse streamingplatform Walter Presents.

Ook de sociale medianetwerken dienen hier vermeld te worden. Deze zijn eigendom van Amerikaanse bedrijven en zijn erg populair in Vlaanderen. De populairste sociale media in Vlaanderen zijn YouTube (eigendom van Alphabet), Facebook en Instagram (eigendom van Facebook), Twitter en Snapchat. Door hun populariteit bij de Vlaamse mediagebruiker vloeien een groot deel van de Vlaamse advertentie-investeringen op het internet naar deze Amerikaanse bedrijven.

Google lanceerde in 2019 YouTube Kids in België. De applicatie is een variant van het gewone videoplatform, maar op maat van kinderen.

Daarnaast zijn zoekmachines het vermelden waard. Zoekmachines zoals Google zijn voor veel Vlamingen dé toegangspoort tot het internet. Er is dus sprake van een Amerikaanse ‘gatekeeper’, waar Vlaamse mediabedrijven weinig vat op hebben. Bovendien zijn deze buitenlandse gatekeepers ook fysiek aanwezig in ons land. Sinds 2009 heeft Google een datacenter in Saint-Ghislain, in de buurt van Bergen. In de toekomst wil het er nog een bouwen in de buurt van Charleroi.

De distributieschakel kent, zowel voor mobiel als voor vast internet, een grote internationale aanwezigheid doordat netwerkeigenaars en operatoren vaak buitenlandse aandeelhouders hebben.



[379] De Tijd, De Schamphelaere J., “Studio 100 doet overname in Duitsland”, 25 januari 2017.

[380] De Morgen, “’Beau Séjour’ eerste Vlaamse reeks op Netflix”, 25 februari 2017.

[381] Het Laatste Nieuws, “Vlaanderen krijgt eigen Netflix-reeks”, 23 november 2017.

[382] Trends, “Telecomoperatoren proberen Netflix en co te counteren”, 7 maart 2018.

[383] Het Nieuwsblad, “Vos en Haas maakt via Ketnet sprong naar internationale tv-carrière”, 29 juni 2018.

[384] RINGtv, “Kanaal Z en Ringtv zijn voortaan buren”, 3 juli 2018.

[385] Mediaspecs, “Mediahuis investeert 1,5 miljoen euro in Nederlands matchingplatform voor freelancers”, https://www.mediaspecs.be/mediahuis-investeert-15-miljoen-euro-nederlands-matchingplatform-freelancers/, 5 oktober 2017.

[386] De activiteiten in Nederland en Duitsland gebeuren in een joint venture met Bayard.

[387] TimeWarner is sinds juni 2018 een volledige dochter van AT&T.

[388] Eleven Sports Network lanceerde begin augustus 2018 haar eigen cross-mediale advertentieoplossingen rechtstreeks aan adverteerders. Het contract met Transfer nv, dat de afgelopen seizoenen instond voor de reclamewerving, werd per 31 juli 2018 stopgezet.