1.1.3 Distributie: radiosignaaltransmissie

De verspreiding van radio-omroepsignalen vanuit de studio naar de luisteraar kan op verschillende manieren gebeuren: via de ether, satelliet, kabel of het internet. Er kan ook een onderscheid gemaakt worden tussen analoge en digitale radio.

1.1.3.1         Radiosignaaltransmissie via de ether

Analoog 

Traditioneel worden radiosignalen verspreid via analoge FM- of AM-uitzendingen. Hoewel de lokale omroepen vaak zelf eigenaar zijn van hun zendinstallatie, wordt er voor de uitbating ook regelmatig beroep gedaan op de diensten van gespecialiseerde firma’s. Landelijke radio’s maken voor hun uitzendingen gebruik van de diensten van zenderoperatoren.

Tabel 9: Zendoperatoren

INFOFRAGMENT 2: FM-UITZENDINGEN VOOR VRT ZORGT VOOR GESCHIL TUSSEN ZENDOPERTATOREN

De openbare omroep VRT stond tot 2008 zelf in voor de eigen FM-uitzendingen, nadien werd het zenderpark verzelfstandigd en verzorgde Norkring België de uitzendingen. Het contract tussen de VRT en Norkring liep af in maart 2019. Op basis van een openbare aanbesteding, die in 2017 gelanceerd werd, besliste de VRT om vanaf 5 maart 2019 het beheer van o.a. de FM-uitzendingen voor een periode van 7 jaar toe te vertrouwen aan Broadcast Partners.

De beslissing van de VRT leidde begin 2019 tot een geschil tussen Norkring en Broadcast Partners, aangezien die laatste voor de distributie een beroep wou doen op de infrastructuur van Norkring maar hierover geen overeenkomst kon vinden met Norkring. In het licht van het aankomende einde van de overeenkomst met Norkring en teneinde de continuïteit van de radio-uitzendingen in FM te kunnen waarborgen, besliste de VRT om een klacht in te dienen bij de Belgische Mededingingsautoriteit (BMA). Naar aanleiding van deze klacht werd Norkring door de BMA verplicht om continuïteit van de radio-uitzendingen via de vier grote masten te verzekeren totdat een akkoord afgesloten kon worden tussen Broadcast Partners en Norkring.

In de Commissie Media van het Vlaams Parlement werd het geschil aangekaart vanuit de bekommernis om een uitschakeling van de radio-uitzendingen te vermijden. De Vlaamse minister van Media argumenteerde dat door de uitspraak van de BMA een continuïteit van de uitzendingen verzekerd werd en dat het als dusdanig een zaak is tussen de twee partijen (Broadcast Partners en Norkring België) om zelf tot een contractuele overeenkomst te komen m.b.t. het gebruik van de infrastructuur van Norkring.[29]

Digitaal

Digitale Radio of DAB wordt verspreid via digitale signalen. Samen met de radiosignalen kan aanvullende informatie zoals verkeers- of programma-informatie worden meegestuurd. Vanaf 1997 werden in Vlaanderen de VRT-uitzendingen als enige via DAB verspreid. Sinds 2008 gebeurt dit door tussenkomst van Norkring. Om naar digitale radio te kunnen luisteren is er wel een DAB-toestel nodig.

Norkring startte in 2014 met het investeren in DAB+, de verbeterde versie van DAB (de ontvangst vereist een DAB+ compatibel toestel). Er kunnen meer zenders uitgezonden worden aan een nog betere kwaliteit. Er zijn ook interactieve mogelijkheden. Op 6 mei 2015 werd het eerste (commerciële) netwerk operationeel. Gaandeweg werd de dekking verder uitgebreid, zodat sinds september 2018 quasi gebiedsdekkend over heel Vlaanderen uitgezonden kan worden.

De VRT schakelde midden oktober 2017 om naar DAB+. Ook de landelijke radio-omroeporganisaties Qmusic en Joe zijn sedert september 2017 te beluisteren via DAB+ en in augustus 2018 ging ook Nostalgie van start. Sedertdien werden zowel door de openbare omroep als door DPG Media verschillende nieuwe DAB+-kanalen gelanceerd.

INFOFRAGMENT 3: CAPACITEIT VOOR DIGTALE RADIO IN VLAANDEREN

In het rapport Mediaconcentratie 2018 werd vermeld dat de Vlaamse Regering via het besluit van de Vlaamse Regering van 1 juni 2018[30] de capaciteit voor digitale radio wilde uitbreiden met een derde landelijk DAB+-platform (5A en 5D). Na de definitieve goedkeuring verschenen zowel het besluit als de oproep voor kandidaten midden juni 2018 in het Belgisch Staatsblad. Daarna werd op 24 oktober 2018 door de Vlaamse Regulator voor de Media de nieuwe licentie voor het aanbieden van een radio-omroepnetwerk (DAB+) aan Norkring België nv toegewezen. De multiplex is operationeel sedert maart 2019 en hiermee werd de beschikbare DAB+-capaciteit voor commercieel gebruik (theoretisch gezien) verdubbeld.

Samen met de DAB+-capaciteit voor de publieke radiozenders, is er zodoende sedert maart 2019 ruimte voor ca. 36 DAB+-zenders met een landelijke dekking. Desondanks weerklinkt vanuit de sector bij herhaling de oproep om nog bijkomende DAB+-capaciteit vrij te maken. De nood aan het creëren van bijkomende DAB+-capaciteit lijkt zeker niet onlogisch aangezien ondertussen het beschikbare DAB+-spectrum volledig benut wordt.

Het rapport Mediaconcentratie 2018 gaf een overzicht van het toenmalige DAB+-aanbod in Vlaanderen per multiplex. Aangezien het aanbod ondertussen uitgebreid werd en er frequent wijzigingen plaatsvinden (verschuivingen tussen de Norkring-multiplexen), acht de VRM het aangewezen om voor een actueel overzicht van de DAB+-kanalen te verwijzen naar de website DABPlus[31].

Onderstaande tabel 10 geeft een overzicht van de zendoperatoren en licentiehouders.

Tabel 10: DAB+ zendoperatoren en licentiehouders

INFOFRAGMENT 4: WEEK VAN DE DIGITALE RADIO ECHTE START VAN DIGITAAL RADIO LUISTEREN

Volgens de Digimeter 2018[32] luisterde 10% (een verdubbeling t.o.v. 2017) van de Vlamingen in 2018 naar radio via een DAB- of DAB+-toestel. Het eerder beperkt aantal luisteraars kan vooral verklaard worden doordat het aanbod via DAB+ in eerste instantie zeer beperkt was. Initieel zonden enkel de (voormalige) ketenradio’s uit op DAB+, pas later werd het DAB+-aanbod aangevuld met de radiomerken van de landelijke radio-omroepen en de netwerkradio’s.

Tijdens de week van 12 tot 16 november 2018 werd met de eerste Week van de digitale radio definitief het startschot gegeven voor digitaal radioluisteren. Gelijktijdig hiermee werden ook de resultaten van de nulmeting m.b.t. het digitaal radio luisteren bekendgemaakt. Hieruit bleek dat 1 op 4 Vlamingen reeds van DAB+ gehoord hadden. Op het vlak van radioluistertijd bleek dat 21% geluisterd wordt naar een vorm van digitale radio, waarvan DAB+ slechts 3% uitmaakte. Bedoeling is dat in 2019 en 2021 nieuwe metingen zullen plaatsvinden om de groei van het digitale radio luisteren te monitoren.[33]

Naast de Week van de digitale radio vonden in 2018/2019 nog beleidsmaatregelen en acties plaats die een impact moeten hebben op de populariteit van het digitaal radioluisteren. Zo werd in oktober 2018 een nieuwe DAB+-licentie toegekend aan Norkring België nv, waardoor het DAB+-aanbod verder verruimd kan worden. Daarnaast werd in januari 2019 bekendgemaakt dat, op basis van de nieuwe Europese Elektronische Communicatie Code (EECC), alle nieuwe auto’s binnen afzienbare tijd standaard moeten worden uitgerust met een DAB+-ontvanger. De EU-lidstaten hebben twee jaar de tijd om de code in nationale wetgeving om te zetten.

In 2019 werd verder gewerkt aan de bewustmaking rond DAB+, zowel via de radio- als televisiekanalen van de omroepen. In het najaar van 2019 zal ook een nieuwe Week van de Digitale Radio plaatsvinden. Eveneens wordt de tweede meting rond digitaal radiogebruik voorbereid.[34]

In het buitenland is DAB/DAB+ al veel populairder. De eerste Europese landen die DAB invoerden waren Noorwegen, Verenigd Koninkrijk, Zwitserland en Denemarken. Daarna kwamen Nederland en Duitsland, nagevolgd door Polen, Italië en Frankijk. Noorwegen is het eerste land dat een digitale switch-over maakte in 2017 en aldus de analoge uitzendingen stopzette. Daarnaast heeft Zwitserland concrete plannen voor een digitale switch-over tegen de periode 2021-2024.

1.1.3.2        Radiosignaaltransmissie via de kabel (coax/xDSL)

Naast de klassieke omroepsignaaltransmissie via de ether, bestaat er ook transmissie via de kabel (coax of xDSL). De kabelmaatschappijen en xDSL-operator die deze dienst in combinatie met televisie leveren worden onder punt 1.2.3 Distributie: Omroepsignaaltransmissie vermeld.

Indien een omroeporganisatie uitsluitend via kabel gedistribueerd wordt, valt zij volgens het Mediadecreet onder de categorie Andere radio-omroeporganisaties.

1.1.3.3        Radiosignaaltransmissie via de satelliet

Via het satellietaanbod TV Vlaanderen (een product van M7-groep, zie verder onder punt 1.2.3.4) kunnen de Vlaamse publieke radiozenders en landelijke private zenders Qmusic, Joe en Nostalgie ontvangen worden. Begin augustus 2018 kondigde Joyne, een Nederlandse satellietaanbieder, haar aanbod Be Joyne Travel aan. In 2019 ging het aanbod effectief van start. Het radio-aanbod bevat alle landelijke publieke en private radio-omroepen.[35]

1.1.3.4        Internetradio

Radio kan op verschillende manieren via het internet verspreid worden. Er bestaan platformen voor de verdeling van radio over het internet (bv. Radionomy), platformen voor streaming (bv. Spotify, YouTube Music) en collaboratieve platformen (bv. Soundcloud). Maar ook via sociale netwerken, webradio, geconnecteerde apparaten of gameconsoles kan er radio gestreamd worden. Bij streaming is het mogelijk om rechtstreeks uitgezonden of opgenomen audio te beluisteren. Dit houdt in dat de data van het bestand in gecomprimeerde vorm als een continue stroom worden verstuurd en afgespeeld. Daarnaast zijn er technieken om audiobestanden te downloaden: rechtstreeks downloaden vanop een website of zich abonneren op een podcast.

In de gevallen hierboven gaat het echter niet uitsluitend om radio. Streaming platformen zijn meer een muziekleverancier dan een radio. Maar de meest beluisterde playlists op Spotify zijn vaak van radiozenders. Er is dus sprake van een hoge mate van crossmedialiteit.

Bovendien maken deze nieuwe spelers deals met Vlaamse mediaondernemingen. Zo vertegenwoordigen Pebble Media en VAR exclusief Spotify op de Belgische markt. Dit betekent dat Pebble Media en VAR het volledige Spotify productaanbod voor hun rekening nemen en dus zowel display-, video- als audioproducten aanbieden, alsook de creatieve oplossingen op maat van de adverteerder.^[36]

In juni 2016 kregen de landelijke publieke radio-omroepen elk hun eigen mobiele app. Je kan ermee live naar de radio luisteren maar ook rechtstreeks reageren op de programma’s of muziek delen via sociale media. Er zijn ook apps waarop verschillende Vlaamse radiostations beluisterd kunnen worden, bv. Radio België (Radioworld FM), België FM: Radio online + Radio België (AppMind – Radio FM, Radio Online, Music and News) en Radio Belgium (Simon Schellaert). In de zomer van 2019 werd Radioplayer Vlaanderen gelanceerd, een gezamenlijk initiatief van VRT, DPG Media en Mediahuis (Zie INFOFRAGMENT 5: LANCERING RADIOPLAYER).

INFOFRAGMENT 5: LANCERING RADIOPLAYER

In het kader van de digitalisering van het radiolandschap hebben VRT, Medialaan en Mediahuis samen een licentie genomen op Radioplayer, een universele radiospeler en app, voor de hele Vlaamse radiomarkt. Om dit mogelijk te maken werd in november 2018 de cvba Digitale Radio Vlaanderen opgericht. Dit platform wordt door de zenders zelf beheerd. Bovendien is het een non-profit samenwerking, wat impliceert dat alle inkomsten opnieuw geïnvesteerd zullen worden in de verdere uitbouw en optimalisering van het platform. 

Op 24 juli 2019 werd de Radioplayer Vlaanderen effectief gelanceerd. Op dit ogenblik zijn alle landelijk radio-omroepen en hun additionele digitale extensies (bv. De Tijdloze, MNM Hits, …) te beluisteren in Radioplayer. Voor de toekomst kunnen ook lokale radio’s en netwerkradio’s aansluiten.[37] De tarieven om aan te sluiten bij de Radioplayer Vlaanderen werden in de zomer van 2019 gecommuniceerd en verschillen op basis van de omvang van het radiostation.[38] 

De websites van Vlaamse radiostations die via het internet beluisterd kunnen worden, zullen aan bod komen onder het gedeelte internet. Vlaamse radiodiensten, die via het internet worden uitgezonden, dienen aangemeld te worden bij de VRM (zie ook 1.1.2.7 Andere radio-omroeporganisaties).                                                     

Promusic^[39] vermeldt 20 onlinemuziekdiensten in België, waaronder 11 downloadservices, 11 betalende abonnementsdiensten en 4 advertentiegebaseerde diensten. Sommige muziekdiensten bieden meerdere services aan.

Tabel 11: onlinemuziekdiensten