2.1.1. Investeren in onafhankelijke, betrouwbare en kwaliteitsvolle journalistiek
2.1.1.1. VRT Nieuws biedt internationale duiding in minstens 1 wekelijks programma op tv, 1 wekelijks programma op radio en een aparte sectie op VRTNieuws.be of canvas.be
De VRT stelt dat VRT Nieuws wekelijks internationale duiding bood via diverse kanalen, waarbij platformoverschrijdend gedacht werd:
- Op televisie bracht VRT Nieuws wekelijks duiding over het buitenland in Vranckx (Canvas) en in Panorama (Canvas). Ook op de website Canvas.be kunnen uitlopers van deze reeksen geraadpleegd worden (IS In het Vizier, Vranckx op zaterdag, De Nomaden, Kleine Helden).
- Pano (Eén) is het programma van VRT NWS dat onderzoeksjournalistiek brengt over maatschappelijke thema’s. Veel van die programma’s openden een maatschappelijk debat, zoals de aflevering over het sociale drama achter de cocaïnehandel in Antwerpen.
- De thema’s van de reportages werden ook uitgewerkt in opiniestukken op Vrtnws.be en er werd content op maat van de sociale media gemaakt.
- De nieuwssite van de VRT werd in 2017 vernieuwd en omgevormd van Deredactie.be tot Vrtnieuws.be. Er kwam meer aandacht voor de experten en analisten bij VRT NWS. Labels geven structuur en reliëf in het nieuwsoverzicht: artikels over bepaalde thema’s zijn gebundeld in vaste rubrieken, actuadossiers en langer lopende nieuwsreeksen. Daardoor zijn de verschillende nieuwsformats (audio, video, infogra eken, polls, fact-checks, expert- en opiniestukken,...) visueel herkenbaarder. Voorbeelden van dergelijke dossiers zijn Brexit, Na Is, de weg terug? en Europese Unie.
- Radio 1 bracht wekelijks internationale duiding in de weekendafleveringen van De Ochtend (tot augustus was dit Bonus) als aanvulling op de dagelijkse internationale duiding in zowel De Ochtend als De Wereld Vandaag op weekdagen.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.
2.1.1.2. VRT Nieuws maakt minstens 10 diepgravende, onderzoeksjournalistieke reportages per jaar
In 2017 maakte Panorama 20 onderzoeksjournalistieke reportages (overzicht: zie bijlage 1).
Veel van die programma’s openden een maatschappelijk debat: naast een aflevering over het sociale drama achter de cocaïnehandel in Antwerpen waren er programma’s rond het seksueel misbruik in de sport, de rol van lokale politici bij vastgoedprojecten aan de kust, de situatie in woonzorgcentra en het gevaar van asbest.
Een aantal uitzendingen leidde tot concrete resultaten. Zo leidde de Pano-uitzending over misbruik met interimarbeiders bij bedrijven op de luchthaven van Zaventem ertoe dat interimarbeiders een vast contract hebben gekregen.
Daarnaast besteedden ook andere programma’s aandacht aan onderzoeksjournalistiek, zoals Terzake (Canvas) en De Ochtend (Radio 1).
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.
2.1.1.3. De Vlaming vindt het informatieaanbod van de VRT betrouwbaar. De VRT bevraagt jaarlijks de betrouwbaarheid van haar informatieaanbod op basis van een transparante en representatieve methode
De VRT vroeg in haar Vertrouwensbarometer onderzoek bij Vlaamse mediagebruikers of en in hoeverre ze vertrouwen hadden in het informatieaanbod van de VRT. De vertrouwensbarometer is een bevraging uitgevoerd door GfK bij 2008 Vlamingen (representatieve steekproef, 15 jaar en ouder) (september 2017).
Het nieuws dat de VRT brengt, vindt 80% van de Vlamingen betrouwbaar. 82% vindt dat de VRT mensen goed informeert en 81% is van oordeel dat het nieuws dat de VRT verspreidt meestal correct is. Daarnaast vindt 75% van de Vlamingen dat de VRT helpt om feiten van fictie te onderscheiden.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee in behaald te zijn.
2.1.1.4. VRT Nieuws voert haar opdracht uit op een deontologisch verantwoorde manier. De VRT laat de onpartijdigheid van haar aanbod onderzoeken door onafhankelijke deskundigen. De resultaten daarvan worden besproken met de programmacharterraad, de manager beroepsethiek, de deontologische adviesraad en de Raad van Bestuur
De Beheersovereenkomst bevat geen specifieke doelstelling voor 2017 (ie. onpartijdigheidsonderzoek door onafhankelijke deskundigen in 2020), maar het volgen van deontologische regels behoort tot haar continue opdracht.
Beroepsethisch kader
Het redactiestatuut met inbegrip van de deontologische code voor de journalisten bij de VRT bundelt de deontologische basisrichtlijnen voor VRT-journalisten. Het statuut bevat ook de waarborgen om journalistiek onafhankelijk te werken, los van commerciële, particuliere, politieke en groepsbelangen. Betrouwbaar, accuraat, kwalitatief, onafhankelijk van politieke partijen en drukkingsgroepen, onpartijdig en diepgaand zijn de centrale waarden die van toepassing zijn in de deontologie van de VRT-nieuwsdienst.
De publieke omroep is onafhankelijk en redactioneel verantwoordelijk voor zijn aanbod. VRT NWS heeft daarbij een traditie van zelfregulering ontwikkeld met instrumenten zoals: Het redactiestatuut, de deontologische adviesraad, De tien geboden voor sociale media (ook van toepassing op niet-nieuwsdienstprogramma’s) en De tien richtlijnen voor onpartijdigheid. VRT Nieuws onderschrijft ook de zelfregulerende code van de sector: de code van de Raad voor de Journalistiek.
Voor het online-informatieaanbod gelden dezelfde deontologische regels, die het uitgangspunt vormen van de Gedragscode voor het online informatie- en duidingsaanbod. Die gedragscode kwam tot stand op basis van inzichten uit onafhankelijk onderzoek en met hulp van externe en interne expertise. Ze is de leidraad voor tekst-, beeld-, video- en eindredacteurs van VRT NWS en alle journalisten van
VRT NWS die meewerken aan online nieuws en duiding.
Opleiding en bewustwording
73 collega’s volgden een deontologische opleiding. De nieuwsdienst lanceerde een mobiele versie van de deontologische code via de interne app De Redaptie, die het gedrukte deontologische zakboekje vervangt. Een overzicht van de deontologische tips is opgenomen als bijlage 2.
Alle medewerkers van de VRT-nieuwsdienst kregen via e-mail deontologische tips. Die konden over een welbepaalde zaak gaan (bijvoorbeeld: een oproep om een slachtoffer onherkenbaar te maken), of meer algemeen zijn (bijvoorbeeld: welke benamingen het best worden gebruikt voor partijen in het buitenland, of welke beelden gemaakt kunnen worden tijdens politiecontroles). Ook actuagebonden programma’s van buiten de nieuwsdienst kregen deze interne deontologische afspraken.
Adviezen
De deontologische adviesraad is bevoegd om“gevraagd of ongevraagd deontologisch advies te geven aan de algemeen hoofdredacteur en/of de hoofdredacteurs” (artikel 21 van Het redactiestatuut met inbegrip van de deontologische code voor de journalisten van de VRT).
De deontologische adviesraad formuleerde in 2017 meer informele adviezen (179 tegenover 120 in 2016). In 80% van de adviesbehandelingen was dat na een vraag van een collega-journalist. Vooral enquêtes en onpartijdigheid waren de meest bevraagde onderwerpen. De deontologische adviesraad formuleerde twee formele adviezen aan de hoofdredactie, een over eenzijdige verzoekschriften die tegen de VRT gericht zijn en een over de aanpassingen aan de regels inzake (interne en externe) cumuls.
Klachten
Via de klantendienst kwamen ook klachten binnen die specifiek betrekking hadden op de nieuwsdienst.
Het totaal aantal klachten over de nieuwsdienst bedroeg in 2017 563 (in 2016 waren er 1135 klachten). In april 2017 startte VRT NWS met een eigen ombudsman die de beroepsethische klachten met betrekking tot de nieuwdienst voor zijn rekening nam. Dat verklaart de daling van het aantal klachten die door de VRT-klantendienst behandeld werden.
De algemene klachten met betrekking tot de nieuwsdienst, werden door de klachtencoördinator behandeld. De 156 beroepsethische klachten werden door de ombudsman van de VRT-nieuwsdienst behandeld. De meeste klachten over de nieuwsdienst gingen over de website (zoals links die niet werkten, video die niet online stond, (live)streaming die niet startte en taalfouten) en over de onverstaanbaarheid van ankers.
De performantiemaatstaf dient tegen 2020 behaald te worden.
2.1.1.5. De VRT rapporteert in haar jaarverslag over haar onpartijdigheidsbeleid en eventuele bijsturingen
Volgens de VRT vormen de 10 richtlijnen voor onpartijdigheid een vast onderdeel in de opleidingen deontologie en beroepsethiek.Ook in de Gedragscode voor het online informatie- en duidingsaanbod van de publieke omroep wordt duidelijk verwezen naar het belang van onpartijdigheid en naar de 10 richtlijnen.
In 2017 bleef onpartijdigheid een belangrijk onderwerp. Er werden 31,0% klachten over partijdigheid gerapporteerd, waarvan 22% gegrond werd verklaard. Twee keer was er een screening waarin de variatie aan praatgasten in radio- en tv- duidingsprogramma’s van VRT NWS onder de loep genomen werd. Ook de schrijvers van opiniestukken op Vrtnws.be werden in kaart gebracht. De resultaten werden overgemaakt aan de hoofdredactie.
In april 2017 werd de ombudsman van VRT NWS aangesteld. Vanuit zijn functie waakt hij ook over de onpartijdigheid van de nieuwsdienst.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.
2.1.1.6. De VRT evalueert twee keer per jaar de kwaliteit van haar informatieaanbod
De evaluatie van de kwaliteit van het informatieaanbod in het kader van de Beheersovereenkomst 2016-2020 valt uiteen in twee aspecten: functionele kwaliteit en publieke kwaliteit.
Functionele kwaliteit
De functionele kwaliteit wordt voornamelijk gemeten aan de hand van bereik en waardering.
Het bereik van de informatieprogramma’s wordt op dagelijkse basis opgevolgd en gerapporteerd. Meer specifiek bereikten de verschillende journaaluitzendingen op VRT-Televisie per dag gemiddeld 1.841.411 Vlamingen of 30,7% van alle Vlamingen ouder dan 15 jaar (5.995.000 Vlamingen). Op weekbasis bereikten deze programma’s 61,1% van de Vlamingen.
De nieuwsuitzendingen op VRT- radio bereikten dagelijks gemiddeld 2.852.498 Vlamingen of 51,4% van alle Vlamingen ouder dan 15 jaar.
De nieuwssite Vrtnws.be kreeg dagelijks gemiddeld 401.971 unieke bezoekers (= aantal bezoekers van de website + de app). Vrtnws.be bereikte gemiddeld 279.311 unieke bezoekers per dag.
De totale waardering van de informatieprogramma’s van VRT bedraagt volgens de waarderingsbarometer 8,3 in 2017. De hoogste waardering gaat naar Vranckx (8,6), IS In het Vizier (8,6), een extra Journaal (8,5) en Pano (8,5).
Wat betreft de klachten over de nieuwsdienst: Het totaal aantal klachten over de nieuwsdienst bedroeg in 2017 563 (in 2016 waren er 1135 klachten). In april 2017 startte VRT NWS met een eigen ombudsman die de beroepsethische klachten met betrekking tot de nieuwdienst voor zijn rekening nam. Dat verklaart de daling van het aantal klachten die door de VRT-klantendienst behandeld werden.
De algemene klachten met betrekking tot de nieuwsdienst, werden door de klachtencoördinator behandeld. De 156 beroepsethische klachten werden door de ombudsman van de VRT-nieuwsdienst behandeld. De meeste klachten over de nieuwsdienst gingen over de website (zoals links die niet werkten, video die niet online stond, (live)streaming die niet startte en taalfouten) en over de onverstaanbaarheid van ankers.
Publieke kwaliteit
De publieke kwaliteit van het informatieaanbod wordt gemeten aan de hand van ethische kwaliteit en maatschappelijke impact.
Ethische kwaliteit
Deze verantwoordelijkheid berust bij de hoofdredactie, die bevoegd is voor de ethische kwaliteit. Zoals in de voorgaande doelstellingen beschreven is er als het ware een permanente evaluatie door de hoofdredactie en de deontologische adviesraad. Sinds 2016 communiceert de deontologische adviesraad reeds het aantal adviezen op maandbasis aan de manager beroepsethiek voor haar maandrapport aan het directiecollege van de VRT. De vertrouwensbarometer geeft dan ook goede scores voor het informatieaanbod van de VRT (zie hierboven).
Maatschappelijke impact
Naast de algemene analyse van de publieke meerwaarde en maatschappelijke impact (waar het informatieaanbod deel van uitmaakt, cf. infra), meet de VRT de impact van het informatieaanbod door het uitvoeren van ad-hoc opdrachten die zich rond belangrijke gebeurtenissen van de nieuwsdienst situeren. In tegenstelling tot in 2016 (peilingen naar aanleiding van aanslagen op 22 maart en de presidentsverkiezingen in Amerika) vonden in 2017 geen gebeurtenissen plaats waarbij het uitvoeren van een dergelijk onderzoek volgens de VRT opportuun was.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.
2.1.1.7 De VRT rapporteert bereikscijfers voor radio, televisie en online apart en dit in afwachting van een continue, technologieneutrale meting van bereik
De VRT stelt dat het Centrum voor Informatie over de Media (CIM) in 2017 een televisiemeting, een radiometing en een online-meting had, waardoor er in de markt enkel bereikcijfers per platform (ie. radio, televisie, online) beschikbaar zijn en bijgevolg er ook geen totaal bereikcijfer beschikbaar is.
De VRT stelt dat ze voorstander is van een continue technologieneutrale meting van bereik op alle platformen. Binnen het CIM was hierover (nog) geen eensgezindheid tussen de verschillende omroepen te bereiken. Tot 2020 zal er volgens de VRT geen technologieneutrale meting zijn. Aangezien de VRT een dergelijke meting (na budgettaire afweging) niet alleen kan financieren, kiest zij ervoor om één keer per jaar een totaalbereikstudie uit te voeren bij meer dan 2.000 Vlamingen.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.