2.1.1. Investeren in onafhankelijke, betrouwbare en kwaliteitsvolle journalistiek
2.1.1.1. VRT Nieuws biedt internationale duiding in minstens 1 wekelijks programma op tv, 1 wekelijks programma op radio en een aparte sectie op VRTNieuws.be of canvas.be
De VRT stelt dat VRT Nieuws wekelijks internationale duiding bood via diverse kanalen, waarbij platformoverschrijdend gedacht werd:
- Op televisie bracht VRT Nieuws wekelijks duiding over het buitenland in Vranckx (Canvas) en in Panorama (Canvas). Vranckx focuste daarbij op de conflictengebieden. Panorama bood een brede waaier aan onderwerpen en had extra aandacht voor geopolitiek. Nadat Panorama verhuisde naar Eén (en Pano als naam kreeg), bood Check-point internationale reportages. Daarbij werd naast aangekochte reportages ook journalistiek werk van de VRT-nieuwsdienst gebracht.
- Pano is een reportagemagazine op Eén dat vanaf oktober 2016 te zien was. De redacties van Koppen en Panorama werden samengevoegd om dit programma te realiseren. Het wekelijks duidingsprogramma ging over onderwerpen uit de samenleving zoals het leven in de kleuterklas, drankgebruik bij jongeren en revalideren na de aanslagen in Brussel.
- Radio 1 bracht wekelijks internationale duiding in Bonus (zaterdag) als aanvulling op de dagelijkse internationale duiding in zowel De Ochtend als De Wereld Vandaag;
- Deredactie.be had een aparte sectie ‘buitenland’. Die bood geregeld specifieke, thematische clusters zoals Amerika kiest, IS in het vizier en Brexit. Ze deed dit onder andere door speciale longreads op Deredactie.be. Deze lange artikels gingen dieper in op bepaalde nieuwsberichten en actuele thema’s en werden gemaakt vanuit beeldmateriaal. Voorbeelden daarvan waren New Yorkse moslims ten tijde van Trump en Kaviaar en kreeft (over het team achter president Trump).
- Daarnaast waren er nog specifieke intiatieven waarin internationale duiding op regelmatige basis werd gebracht:
- Nieuw in 2016 waren de Facebook Live-uitzendingen van VRT Nieuws. Daarbij konden kijkers live vragen stellen aan experten. Zo waren er Facebook Live-uitzendingen over gezond eten, de Amerikaanse verkiezingscampagne en de uitreiking van de Oscars. Deze “uitzendingen” werden ook gestreamd op Deredactie.be. Eind 2016 konden kijkers live elke dag vragen stellen die beantwoord werden door VRT-journalisten (over politiek, justitie, economie, terreur en de Verenigde Staten).
- Kleine helden (Canvas) was een achtdelige reeks documentaires van Rudi Vranckx met portretten van “gewone mensen die in de moeilijkste omstandigheden boven zichzelf uitstijgen en het verschil maken in hun eigen leven en dat van anderen”. In de productieperiode van de reeks werd informatie gedeeld op Canvas.be.
- In Studio France (Radio 1) werd in juni en juli naast sportverslaggeving van het EK Voetbal en De ronde van Frankrijk ook nieuws en duiding gegeven.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.
2.1.1.2. VRT Nieuws maakt minstens 10 diepgravende, onderzoeksjournalistieke reportages per jaar
De VRT stelt dat Panorama 13 onderzoeksjournalistieke reportages maakte over onder andere alcoholgebruik bij jongeren, hormoonverstoorders, vluchtelingen, de gevolgen voor de slachtoffers van de aanslagen van 22 maart en burn-outs. Pano bracht acht reportages over maatschappelijke onderwerpen (overzicht: zie bijlage 1). ‘Check-point’ bracht wekelijks diepgravende reportages over de grote verhalen van onze tijd. De eerste eigen, interne productie van Canvas was met Rusland-expert, Jan Balliauw over de relatie tussen Europa en Rusland 25 jaar na de val van de USSR.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.
2.1.1.3. De Vlaming vindt het informatieaanbod van de VRT betrouwbaar. De VRT bevraagt jaarlijks de betrouwbaarheid van haar informatieaanbod op basis van een transparante en representatieve methode
De VRT stelt dat ze in 2016 in haar Vertrouwensbarometer, een onderzoek bij Vlaamse mediagebruikers, vroeg in hoeverre ze vertrouwen hadden in het informatieaanbod van de VRT. De vertrouwensbarometer is een bevraging uitgevoerd door GfK bij 1.365 Vlamingen (representatieve steekproef, 14 jaar en ouder) (oktober 2016).
De vraag die gesteld werd was: “We willen weten of je het nieuws gelooft dat je hoort, ziet of leest. Kan je aangeven in welke mate je vertrouwen hebt in de volgende nieuwsbronnen?”.
Het nieuwsaanbod op VRT-televisie, op VRT-radio en Deredactie.be eindigde respectievelijk als eerste (76%), tweede (74%) en derde (71%) meest betrouwbare nieuwsbron (op 14 nieuwsbronnen) (tegenover 74%, 72% en 69% in 2015). 70% van de Vlamingen zei (veel) vertrouwen te hebben in de VRT.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee in behaald te zijn.
2.1.1.4. VRT Nieuws voert haar opdracht uit op een deontologisch verantwoorde manier. De VRT laat de onpartijdigheid van haar aanbod onderzoeken door onafhankelijke deskundigen. De resultaten daarvan worden besproken met de programmacharterraad, de manager beroepsethiek, de deontologische adviesraad en de Raad van Bestuur
De VRT stelt dat de beheersovereenkomst geen specifieke doelstelling voor 2016 bevat (ie. onpartijdigheidsonderzoek door onafhankelijke deskundigen in 2020), maar dat het volgen van deontologische regels tot haar continue opdracht behoort.
Beroepsethisch kader
Het redactiestatuut met inbegrip van de deontologische code voor de journalisten bij de VRT bundelt de deontologische basisrichtlijnen voor VRT-journalisten. Het statuut bevat ook de waarborgen om journalistiek onafhankelijk te werken, los van commerciële, particuliere, politieke en groepsbelangen. Betrouwbaar, accuraat, kwalitatief, onafhankelijk van politieke partijen en drukkingsgroepen, onpartijdig en diepgaand zijn de centrale waarden die van toepassing zijn in de deontologie van de VRT-nieuwsdienst.
De publieke omroep is onafhankelijk en redactioneel verantwoordelijk voor zijn aanbod. De VRT stelt dat VRT Nieuws een traditie van zelfregulering heeft ontwikkeld met instrumenten zoals: Het redactiestatuut, de deontologische adviesraad, De tien geboden voor sociale media (ook van toepassing op niet-nieuwsdienstprogramma’s) en De tien richtlijnen voor onpartijdigheid. VRT Nieuws onderschrijft ook de zelfregulerende code van de sector: de code van de Raad voor de Journalistiek.
In 2016 werd de Gedragscode inzake het online informatie- en duidingsaanbod geschreven en ingevoerd. De deontologische afspraken, die ook van toepassing zijn op het online informatie-aanbod, vormen het uitgangspunt voor de gedragscode. Deze nieuwe code is tot stand gekomen op basis van inzichten uit onafhankelijk onderzoek en met hulp van externe en interne expertise. Het vormt voortaan de leidraad voor tekst-, beeld-, video- en eindredacteurs van Deredactie.be en bij uitbreiding alle journalisten van VRT Nieuws die meewerken aan online-nieuws en -duiding.
Opleiding en bewustwording
73 journalisten en technische medewerkers volgden een deontologische opleiding.
De deontologische adviesraad stuurde zeven deontologische tips naar de journalisten of de VRT-nieuwsdienst, bijvoorbeeld over de ‘jungle van Calais’ waarbij er debat was over het gebruik van het woord ‘jungle’, dat sommigen denigrerend vonden. Andere tips gingen onder andere over de privacy van verdachten en het taalgebruik over transgenders (iemand hij of zij noemen). Een overzicht van de deontologische tips is opgenomen in bijlage 2.
Adviezen
De deontologische adviesraad is bevoegd om“gevraagd of ongevraagd deontologisch advies te geven aan de algemeen hoofdredacteur en/of de hoofdredacteurs” (artikel 21 van Het redactiestatuut met inbegrip van de deontologische code voor de journalisten van de VRT).
De deontologische adviesraad formuleerde in 2016 meer informele adviezen (120 tegenover 69 in 2015). De stijging was volgens de VRT het gevolg van een correctere, meer accurate registratie doordat er in 2016 maandelijks gerapporteerd werd. In 80% van de adviesbehandelingen was dat na een vraag van een collega-journalist. Vooral onpartijdigheid en privacy waren de meest bevraagde onderwerpen. De deontologische adviesraad formuleerde twee formele adviezen aan de hoofdredactie, een over het VRT-antwoord op eenzijdige verzoekschriften en een over de cumulregeling bij de nieuwsdienst.
Klachten
Volgens de VRT kwamen er via de klantendienst ook klachten binnen die specifiek betrekking hadden op de nieuwsdienst.
Het totaal aantal klachten over de nieuwsdienst steeg in 2016 naar 1135 (210 meer door ten opzichte van 925 in 2015). Deze stijging is volgens de VRT vooral te wijten aan de klachten die gingen over neutrale berichtgeving. Ook de actualiteit (voornamelijk met de aanslagen in ons land) en de “onrust in de samenleving” droegen volgens de VRT bij aan de toename van het aantal klachten over de nieuwsdienst. Uit de reacties van kijkers bleek dat het onrechtmatig gebruik van archiefmateriaal door programmamakers een heikel punt bleef. De manager beroepsethiek, de programmacharterraad en de deontologische adviesraad brachten dat onder de aandacht van de programmamakers, en op elke klacht werd een antwoord geformuleerd.
De performantiemaatstaf dient tegen 2020 behaald te worden.
2.1.1.5. De VRT rapporteert in haar jaarverslag over haar onpartijdigheidsbeleid en eventuele bijsturingen
Volgens de VRT vormen de 10 richtlijnen voor onpartijdigheid een vast onderdeel in de opleidingen deontologie en beroepsethiek. De deontologische adviesraad organiseerde in 2016 tweemaal een campagne om de 10 richtlijnen voor onpartijdigheid beter bekend te maken op de VRT-nieuwsdienst. Ook in de nieuwe Gedragscode voor het online informatie- en duidingsaanbod van de publieke omroep werd er duidelijk verwezen naar het belang van onpartijdigheid en naar de 10 richtlijnen.
De klachten in verband met onpartijdigheid (in totaal 133) die de VRT in 2016 bereikten werden maandelijks gerapporteerd aan het directiecollege waarna dit onder de aandacht van de programmamakers gebracht werd. Heel wat klachten kwamen binnen na de Pano-uitzending met een fictief moslimechtpaar in Tremelo, de berichtgeving over de Amerikaanse verkiezingen en inzake de berichtgeving over terreur. Elke klacht kreeg een antwoord en de handelswijze en de beslissingen van de programmamakers werden telkens verklaard en verantwoord.
Hierover zal ook gerapporteerd worden in het jaarverslag van de VRT.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.
2.1.1.6. De VRT evalueert twee keer per jaar de kwaliteit van haar informatieaanbod
De VRT stelt dat de evaluatie van de kwaliteit van het informatieaanbod uiteen valt in twee aspecten: functionele kwaliteit en publieke kwaliteit.
Functionele kwaliteit:
De functionele kwaliteit wordt voornamelijk gemeten aan de hand van bereik en waardering.
Het bereik van de informatieprogramma’s wordt volgens de VRT op dagelijkse basis opgevolgd en gerapporteerd. Meer specifiek bereikten de verschillende journaaluitzendingen op VRT-Televisie per dag gemiddeld 1.919.559 Vlamingen (of 32,0% van alle Vlamingen ouder dan 4 jaar. (5.995.000 Vlamingen) Op weekbasis bereikten deze programma’s 63,7% van de Vlamingen.
VRT-Radio bereikte in 2016 dagelijks gemiddeld 2.947.913 Vlamingen met de nieuwsuitzendingen (of 53,5% van de Vlamingen ouder dan 12 jaar): via Radio 2 werden 1.247.665 personen bereikt, via Radio 1.651.524, via Studio Brussel 666.024, via MNM 645.816 en via Klara 148.237. Op weekbasis bereikte het nieuwsaanbod op VRT-radio 72,6% van de Vlamingen ouder dan 12 jaar.
Deredactie.be bereikte gemiddeld 270.140 unieke bezoekers per dag. Voor de app van Deredactie.be waren er daarnaast nog gemiddeld 63.437 unieke bezoekers per dag.
De totale waardering van de informatieprogramma’s van VRT bedraagt 8,2 in 2016. De VRT onderzocht dit bereik door middel van een telefonische bevraging bij 2.512 Vlamingen in de periode september-oktober 2016. Het onderzoek werd uitgevoerd door het onderzoeksbureau TNS Research. De hoogste waardering gaat naar Vranckx (8,6), Koppen/KoppenXL (8,4), Pano/Panorama (8,4) en het 6 uur-journaal/Journaal Laat (8,3).
Het totaal aantal klachten over de nieuwsdienst bedroeg in 2016 1.135. (dit is 23,5% van het totaal aantal klachten)
Publieke kwaliteit:
De publieke kwaliteit van het informatieaanbod wordt volgens de VRT gemeten aan de hand van ethische kwaliteit en maatschappelijke impact.
Ethische kwaliteit
Deze verantwoordelijkheid berust bij de hoofdredactie, die bevoegd is voor de ethische kwaliteit. Zoals reeds beschreven, is er een soort permanente evaluatie door de hoofdredactie en de deontologische adviesraad. Sinds 2016 communiceert de deontologische adviesraad het aantal adviezen op maandbasis aan de manager beroepsethiek voor haar maandrapport aan het directiecollege van de VRT.
De vertrouwensbarometer geeft, zoals eerder beschreven, goede scores voor het informatieaanbod van de VRT. Het nieuwsaanbod op VRT-televisie, op VRT-radio en Deredactie.be wordt als respectievelijk eerste (76%), tweede (74%) en derde (71%) meest betrouwbare nieuwsbron (op 14 nieuwsbronnen) erkend.
Maatschappelijke impact
De VRT stelt dat ze de impact van het informatieaanbod meet door het uitvoeren van ad-hoc opdrachten die zich rond belangrijke gebeurtenissen van de nieuwsdienst situeren. In 2016 werd bij de volgende drie gebeurtenissen naar de publieke kwaliteit gepeild:
- de aanslagen op 22 maart 2016: breaking news en evaluatie van de speciale uitzendingen;
- de presidentsverkiezingen in Amerika: breaking news en evaluatie ‘Amerika kiest’;
- impactonderzoeken BEL10 en Over Eten.
Naast deze ad-hoc kwaliteitsmetingen wordt de impact van het VRT-aanbod door de manager beroepsethiek op een continue manier opgevolgd.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.
2.1.1.7 De VRT rapporteert bereikscijfers voor radio, televisie en online apart en dit in afwachting van een continue, technologieneutrale meting van bereik
De VRT stelt dat het Centrum voor Informatie over de Media (CIM) in 2016 een televisiemeting, een radiometing en een online-meting had, waardoor er in de markt enkel bereikcijfers per platform (radio, televisie, online) beschikbaar zijn en bijgevolg geen totaal bereikcijfer beschikbaar is.
De VRT stelt dat ze voorstander is van een continue technologieneutrale meting van bereik op alle platformen. Binnen het CIM bleek hierover echter (nog) geen eensgezindheid tussen de verschillende omroepen te zijn. Tot 2020 zal er volgens de VRT bijgevolg geen technologieneutrale meting mogelijk zijn. De VRT stelt dat aangezien een dergelijke meting (na budgettaire afweging) niet alleen door de publieke omroep kan gefinancierd worden, ze ervoor kiest om één keer per jaar een totaalbereikstudie uit te voeren bij meer dan 2.000 Vlamingen.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.