1.1.7. Educatie - focus op mediawijsheid

SD22: In haar generalistisch aanbod brengt de VRT wetenschap- en educatieve programma’s en items[30], op maat van het publiek.

OD 22.1: De TV-netten brengen een gevarieerd gamma aan educatieve programma’s waarmee ze op gemiddelde weekbasis 25% van de Vlamingen bereiken.

OD22.2: De VRT brengt maatschappelijke uitdagingen zoals klimaatverandering, biodiversiteit en milieu onder de aandacht met haar programma-aanbod en sensibiliseert op die manier de bevolking.  De VRT draagt met haar programma-aanbod eveneens bij tot de bewustmaking inzake de vermaatschappelijking van de zorg, de implicaties van de vergrijzing en het proces van zorgvernieuwing.

OD22.3:  Binnen haar budgettaire en programmatorische mogelijkheden, schrijft de VRT zich in in het beleid van de Vlaamse Regering rond wetenschaps- en innovatiecommunicatie. 

Om deze doelstelling te behalen dient de VRT:

1. Op de tv-netten een gevarieerd gamma aan educatieve programma’s brengen waarmee ze op gemiddelde weekbasis 25% van de Vlamingen bereiken;
2. maatschappelijke uitdagingen zoals klimaatverandering, biodiversiteit en milieu onder de aandacht te brengen met haar programma-aanbod en op die manier de bevolking te sensibiliseren.  De VRT draagt met haar programma-aanbod eveneens bij tot de bewustmaking inzake de vermaatschappelijking van de zorg, de implicaties van de vergrijzing en het proces van zorgvernieuwing.
3. binnen haar budgettaire en programmatorische mogelijkheden, zich in te schrijven in het beleid van de Vlaamse Regering rond wetenschaps- en innovatiecommunicatie.

1. Gevarieerd gamma aan educatieve programma's.

De VRT geeft aan met haar educatieve programma's in 2013 wekelijks gemiddeld 38,4% van de Vlaamse bevolking te hebben bereikt. Bijlage 25 geeft een overzicht van het bereik van de VRT-wetenschaps- en educatieve programma's op weekbasis.

Bron: CIM-Audimetriestudie, norm: 15' consecutief gekeken, lineair of op aanvraag (binnen 7 dagen)

Het gamma van educatieve programma’s op de VRT-televisienetten in 2013 was zeer gevarieerd, gaande van programma’s en programma-items over wetenschap en techniek, geneeskunde, natuur, dieren tot geschiedenis.

Alle VRT-radionetten hadden aandacht voor educatie. Er waren programma’s als De Ochtend, Vandaag, Nieuwe feiten (Radio 1) waarin ze wetenschappelijke informatie geven. Radio 2, MNM en Studio Brussel vertaalden wetenschappelijke thema’s naar toegankelijke programma-items, afgestemd op hun doelpubliek. Ook Klara had aandacht voor educatie met programma’s als Baza(a)r Belg(ï)e.

Op Eén kwamen actuele onderwerpen over technologie en wetenschap aan bod in nieuws- en duidingsprogramma’s. Ook Getest Op Mensen en Volt brachten gezondheids- en andere thema’s vanuit een wetenschappelijk perspectief. Geschiedkundige onderwerpen kwamen aan bod in verschillende programma’s, zoals in de reeks Ten Oorlog (over de frontlijn van WOI), de reisreeks Reizen Waes en De Televisieroute (waarin maatschappelijke onderwerpen uit de voorbije 60 jaar aan bod kwamen).

Canvas zond verschillende programma’s uit die een educatieve insteek hadden, o.a.: Publiek geheim (geschiedenis), Comedian vindt werk (met o.a. technische beroepen), Het verdriet van Europa (over de oorsprong van de Europese economische crisis), Econoshock 2.0 (over de financiële crisis), De Leraarskamer (over de geschiedenis van het onderwijs), Red Star Line (over de Europese migratie naar de Verenigde Staten), Niets is zwart-wit (over WOI) en Dockland (met o.a. wetenschapsdocumentaires).

Ketnet bracht wetenschap en technologie tot bij de kinderen in haar actualiteitenmagazine Karrewiet. In een Europa-reeks gingen de programmamakers na wat kinderen in negen Europese landen als hobby hebben, welke sporten ze beoefenen, welke gewoontes en gebruiken ze hebben, enzovoort. In Helden staken vier jongeren (wetenschappelijke) stunts in elkaar. In Kamp X-treem leerden kinderen om een “ultiem kamp” te bouwen. Kaatje ontdekte de wereld en leerde kinderen de wereld kennen aan de hand van verschillen in cultuur en gebruiken.

Met de reeks Mind Your Own Business (OP12) stond ondernemerschap centraal. In Fans of Flanders (OP12) kregen buitenlanders in Vlaanderen (wetenschappelijke) uitleg over verschillende Vlaamse thema’s zoals over de taal.

Een overzicht van het educatieve aanbod van de VRT is in bijlage 26 terug te vinden.

2. Aanbod rond maatschappelijke uitdagingen

De VRT bracht in 2013 maatschappelijke uitdagingen zoals klimaatverandering, biodiversiteit en milieu onder de aandacht in haar aanbod en sensibiliseerde op die manier de bevolking. Zo werd hier regelmatig aandacht aan gegeven in nieuws- en duidingsprogramma’s a.d.h.v. de actualiteit. Daarnaast waren er ook programma’s rond maatschappelijke uitdagingen zoals De Baard van Bartel (natuurwonderen onder druk van de klimaatverandering), Nature Microworlds (bestaan van ecosystemen), Klimaatjagers (gevoelige klimaatgebieden), Solar Challenge (wedstrijd rond zonnewagens) en de National Geographic Special. Een uitgebreide lijst is terug te vinden in het overzicht van educatieve programma’s in bijlage 26. Ook deed VRT dit jaar terug mee aan de Car Free Day op 19 september in het kader van de ‘week van de mobiliteit’. 

De VRT droeg in 2013 met haar programma-aanbod eveneens bij tot de bewustmaking inzake de vermaatschappelijking van de zorg, de implicaties van de vergrijzing en het proces van zorgvernieuwing. Zo kregen deze thema’s regelmatig aandacht via nieuws- en duidingsprogramma’s (radio en televisie) a.d.h.v. acutaliteit en programma’s als Koppen (Eén), Ook Getest Op Mensen (Eén) Hautekiet (Radio 1) en De Madammen (Radio 2). Daarnaast werd er ook aandacht besteed aan de ‘Dag van de zorg’ door o.a. Radio 2 en Radio 1.

Verder was er ook een grote actie m.b.t maatschappelijke uitdagingen waarin verschillende thema’s aan bod kwamen nl. ‘De Warmste Week’ van Studio Brussel (Music for life) waarbij er meer dan 700 initiatieven in de kijker stonden.

3. Beleid rond wetenschaps- en innovatievecommunicatie

De VRT volgde in 2013 het beleid van de Vlaamse Regering rond wetenschaps- en innovatiecommunicatie. Naar aanleiding van het plan voor wetenschapscommunicatie RICHTING MORGEN dat in 2012 werd voorgesteld aan de VRT, is er in 2013 overleg geweest met alle actoren uitgezonderd VRWI[1]. Zo is er een overleg geweest met Minister Ingrid Lieten en vervolgens met Fons Van Dijck over de campagne Richting Morgen: aandacht voor STEM beroepen. Tenslotte werd dit plan ook op het mediacollege[2] behandeld.

Conclusie:

SD23: De VRT draagt in het verlengde van haar educatieve opdracht bij tot de mediawijsheid van de Vlaming.

OD23.1: De VRT draagt bij tot een democratische en mediabewuste houding via onafhankelijke informatie over de werking van de media en via inclusief generalistische programma’s die burgers kritisch en bewust met media leren omgaan.
De VRT wijst in haar algemene programmering de burger op de mogelijkheden en risico’s van mediatoepassingen (bijvoorbeeld m.b.t. sociale media, gaming) en aspecten van mediagebruik (bijvoorbeeld m.b.t. privacy-issues).

OD23.2: De VRT werkt actief samen met andere stakeholders om mediawijsheid te bevorderen. Binnen het jaar na de inwerkingtreding van deze overeenkomst moet dit leiden tot een concreet actieplan.

OD23.3: De VRT brengt een aangepast aanbod voor kinderen,  jongeren en digitale inwijkelingen om hen vertrouwd te maken met (nieuwe) mediatoepassingen. De VRT biedt specifiek voor deze groepen de kans zelf te experimenteren met creatie en co-creatie van media.

• De VRT creëert een veilige online omgeving voor kinderen op de Ketnetsite om te leren en te experimenteren met nieuwe media en sociale netwerken.

• De VRT zet ieder jaar minstens 2 participatieve projecten op waarin kinderen kansen krijgen om mediakennis op te doen en mee media te maken.

• De VRT zet ieder jaar minstens 2 participatieve projecten op waarin jongeren kansen krijgen om mediakennis op te doen en mee media te maken.

• De VRT zet ieder jaar minstens één participatief project op waarin digitale inwijkelingen kansen krijgen om mediakennis op te doen en mee media te maken.

• De VRT werkt via haar radionetten samen met initiatieven die zich ontwikkelen op het vlak van ‘urban radio’.

• De VRT zet een structurele samenwerking op met het mediawijsheidplatform ‘Ingebeeld’ van Onderwijs.

OD23.4: Binnen haar budgettaire en programmatorische mogelijkheden, schrijft de VRT zich in in het beleid van de Vlaamse Regering rond mediawijsheid.

Om deze doelstelling te behalen dient de VRT:

1. bij te dragen tot een democratische en mediabewuste houding via onafhankelijke informatie over de werking van de media en via inclusief generalistische programma’s die burgers kritisch en bewust met media leren omgaan. De VRT wijst in haar algemene programmering de burger op de mogelijkheden en risico’s van mediatoepassingen (bijvoorbeeld m.b.t. sociale media, gaming) en aspecten van mediagebruik (bijvoorbeeld m.b.t. privacy-issues).
2. actief samen te werken met andere stakeholders om mediawijsheid te bevorderen. Binnen het jaar na de inwerkingtreding van deze overeenkomst moet dit leiden tot een concreet actieplan.
3. een aangepast aanbod te brengen voor kinderen,  jongeren en digitale inwijkelingen om hen vertrouwd te maken met (nieuwe) mediatoepassingen. De VRT biedt specifiek voor deze groepen de kans zelf te experimenteren met creatie en co-creatie van media.

Dit gebeurt via:

4. het creëren van een veilige online omgeving voor kinderen op de Ketnetsite om te leren en te experimenteren met nieuwe media en sociale netwerken.
5. ieder jaar minstens 2 participatieve projecten op te zetten waarin kinderen kansen krijgen om mediakennis op te doen en mee media te maken.
6. ieder jaar minstens 2 participatieve projecten op te zetten waarin jongeren kansen krijgen om mediakennis op te doen en mee media te maken.
7. ieder jaar minstens één participatief project op te zetten waarin digitale inwijkelingen kansen krijgen om mediakennis op te doen en mee media te maken.
8. haar radionetten samen te werken met initiatieven die zich ontwikkelen op het vlak van ‘urban radio’.
9. een structurele samenwerking op te zetten met het mediawijsheidplatform ‘Ingebeeld’ van Onderwijs.
10. De VRT dient  binnen haar budgettaire en programmatorische mogelijkheden zich in te schrijven in het beleid van de Vlaamse Regering rond mediawijsheid.

De VRT geeft aan hoe de doelstellingen behaald worden:

Het actieplan Mediawijsheid dat de VRT ontwikkelde in 2012, voorzag in acties met aandacht voor mediawijsheid in de algemene programmering, in acties m.b.t. samenwerking met stakeholders inzake mediawijsheid en in participatieve acties voor kinderen (inclusief een veilige internetomgeving), jongeren en digitale inwijkelingen. Verschillende van deze acties werden in 2013 uitgevoerd.

Het uitgangspunt van het actieplan was om eerst te zien hoe we mediawijsheid kunnen identificeren, daarna nadenken over hoe we programmamedewerkers bewust kunnen maken over mediawijsheid en tenslotte hoe we kunnen informeren over mediawijsheid.

Algemene programmering

In de algemene programmering van de VRT werd in 2013 in ruime mate aandacht gegeven aan en onafhankelijke informatie gegeven over de werking van media en de mogelijkheden en risico’s van mediatoepassingen. Dit gebeurde in tal van programma’s of onderdelen van programma’s en participatieve acties die één of meerdere componenten van mediawijsheid bevatten, zoals TerZake (Canvas), Ook Getest Op Mensen (Eén), Volt (Eén), Hautekiet (Radio 1), De Grootste Helpdesk (Radio 2) en online op Ketnet.be en via Carte Blanche (Op12). Bij Radio 2 werd bijvoorbeeld grote aandacht besteed aan veiligheid en privacy op het internet via de grootste helpdesk van Vlaanderen. Een week lang konden mensen vragen stellen aan een team van experten. De antwoorden werden nadien voor iedereen toegankelijk gemaakt via Radio2.be/grootste-helpdesk.[1]

De bewustmaking rond mediawijsheid gebeurde aan de hand van campagnes (oa. tv/online spot 60”), acties als ‘Iedereen veilig online’ i.s.m. Radio 2 en De Grootste helpdesk en een infosessie rond mediawijsheid voor programmamedewerkers en stakeholders van het onderwijs.

De disseminatie inzake mediawijsheid omvatte acties als een handleiding en kennisbank mediawijsheid waarbij je tips en tools op de site van Radio 2 vond. Daarnaast werd er ook gecommuniceerd via zowel interne (VRT-insite, Ingebeeld@VRT,..) als externe (vrt.be, mediawijsheid event,…) kanalen. Een volledige lijst van alle acties, vindt u in bijlage 27.

Samenwerking met stakeholders

De VRT werkte in 2013 ook actief samen met andere stakeholders op het vlak van mediawijsheid:

• Ingebeeld.be: pilootproject met AOC – Onderwijs dat 3 trajecten omvat met provinciale hogescholen lerarenopleiding en middelbare scholen te Bree, Leuven en Ieper, met volgende acties wat VRT betreft:
  • Ter beschikking stellen VRT content
  • Co-creatie sessie @ VRT over ‘Hoe wordt publiek geheim gemaakt’ en ‘zoeken en vinden in het VRT beeldarchief’.
  • Infosessie rond mediawijsheid met programmamedewerkers, verantwoordelijken VRT en stakeholders van het Onderwijs.

Het toegeleverde materiaal en de resultaten van de drie trajecten worden in een beveiligde online omgeving toegankelijk gemaakt via het platform voor Mediawijsheid Ingebeeld, i.s.m. BAM, het steunpunt voor Beeldende Kunsten en Audiovisuele Media.

• Urban Radio:
  • STRAK: een tijdelijk pop up radiostation waarbij studenten zelf op locatie radio maken met ondersteuning van de VRT.
  • REC Radiocentrum: presentatoren van VRT radio geven geregeld workshops aan jonge aankomende radiomakers. REC organiseerde en coördineerde de workshops.
  • Verder ondernam MNM volgende acties m.b.t. Urban radio: UrbaNice, Urban 50, UrbaNice Dj Contest
• Kenniscentrum Mediawijsheid
  • Mediawijsheid Launch Event
  • Stuurgroep Mediawijsheid.be
  • Stakeholder panel ‘Iedereen veilig online’
  • Actie ‘Iedereen veilig online’
  • Project ‘Senioren online’
  • Masterclass Digital Literacy Strategy
• NeLe
  • Digitaal platform om anderstaligen te helpen bij het Nederlands leren waarbij VRT geschikte audiovisuele content ter beschikking stelde. Daarnaast werd ook de expertise van VRT ingezet bij het ontwikkelen en implementatie van het platform.

Aandacht voor kinderen, jongeren en digitale inwijkelingen

De VRT bracht daarnaast een aangepast aanbod voor kinderen, jongeren en digitale inwijkelingen om hen vertrouwd te maken met (nieuwe) mediatoepassingen. De VRT bood specifiek aan deze groepen de kans om zelf te experimenteren met creatie en co-creatie van media.

Ketnet creëerde een veilige omgeving op Ketnet.be waarin kinderen op een veilige manier leerden omgaan met de nieuwe media en sociale netwerken. Ketnet stelde zich daarbij op als coach en moderator en betrok ook de ouders hierbij: ‘Vet op net’ filmpjes, deelname aan Safer Internet Day, cookies policy, security upgrade, PWC audit, deelname aan AMICA-project m.b.t. beeldherkenning, campagne tegen cyberpesten, ...

De VRT realiseerde in 2013 ook een aantal participatieve projecten m.b.t. mediawijsheid

• Doelgroep Kinderen: min. 2pp/jaar
  • Checklist, Ketnet King Size screen app, Kids Lab, Buitenspeeldag,
  • Kinderen konden zelf vragen stellen aan de studiogasten via webcam. De best bedachte en geformuleerde vragen kwamen aan bod in de studio.
  • “Wordt zelf voetbalcommentator” In het kader van een wedstrijd om tickets te winnen voor de Rode Duivels mochten kinderen zelf een fragment becommentariëren. 
  • Ontwikkeling Ketnet-reporter-app: laat kinderen toe om zelf reportages te maken en te tonen op Ketnet.be (wordt uitgerold in 2014)

• Doelgroep Jongeren: min. 2 pp/jaar

• OP12:  Carte Blanche: jongeren leren televisie heruitvinden en ontwikkelen zelf een nieuw tv-programma voor jongeren[2]
• MNM: Start to DJ, Sing your song, UrbaNice, ...
• STUBRU: Wild Bunch (jonge radiotalenten die radio maken vanop Tomorrowland en Pukkelpop)

• Doelgroep Digitale Inwijkelingen: min. 1 pp/jaar

• Iedereen Veilig Online: participatief project ontwikkeld door Radio 2 en een panel  stakeholders met het oog op het bewustmaken en aanleren van veilig online gedrag
• Internet, da’s pas handig!: actie t.v.v. senioren online, ontwikkeling gestart op 21 oktober 2013 i.s.m. Radio 2, Mediawijs.be, ouderenverenigingen en kabinet Media (uitrol in 2014)

Beleid van de Vlaamse Regering rond mediawijsheid

De VRT volgde in 2013 het beleid van de Vlaamse regering rond mediawijsheid. De VRT overlegde in 2013 met de SARC (Strategische AdviesRaad Cultuur), de VLOR (Vlaamse OnderwijsRaad), het AOC (Agentschap voor Onderwijscommunicatie), het BAM (Instituut voor Beeldende, Audiovisuele en Mediakunst), het Kenniscentrum voor Mediawijsheid en met de betrokken overheidsorganen bij Media, Cultuur en Onderwijs.

Conclusie: