3.1.3.3. Concentratie op basis van verspreiding
3.1.3.3.1. Dagbladen
Voor de sector van de geschreven pers bestaat de mogelijkheid om de oplage- en verspreidingscijfers van de verschillende bladen met elkaar te vergelijken. Bovendien wijzigde het CIM zijn meetmethode waardoor er cijfers bestaan zowel voor de papieren als de digitale versies van de dagbladen.
De algemene verkoopcijfers van de krantentitels stegen het afgelopen jaar. Hoewel er een daling is van de verkoop van de gedrukte exemplaren (-0,11% voor de periode 2011-T3 / 2012-T2[119]), is er een stijging in de digitale verkoop.
In Figuur 59: Totale betaalde verkoop per titel (print en digitaal): situatie in 2010 en 2011 ziet de lezer de verdeling van marktaandelen van de verschillende dagbladen op basis van echtverklaarde betaalde verspreiding in 2010 en 2011. Daaruit blijkt dat er zich bijna geen wijzigingen hebben voorgedaan wanneer beide jaren met elkaar worden vergeleken. Dit betekent ook dat de sterke posities van Het Laatste Nieuws/De Nieuwe Gazet en Het Nieuwsblad/ De Gentenaar gehandhaafd werden.
[119]CIM, “Echtverklaring Pers Driemaandelijkse verklaringen Samenvattende tabellen 2011-T3 / 2012-T2”, http://www.cim.be/downloads.php?type=press_auth_global_files&prefix=resume_table/&report=2012q2ResumeTable_nl.pdf
De Standaard en De Tijd waren de eerste dagbladen die de digitale krant invoerden. Hierdoor hebben zij een voorsprong qua marktaandelen kunnen opbouwen. Daarna volgden De Gazet van Antwerpen en Het Belang van Limburg. De Morgen, Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad startten later met het aanbieden van een digitale versie. (zie Figuur 61: Evolutie digitale betaalde oplage (in dagbladen per dag) tussen juli 2010 en juni 2012).
In 2009 was slechts 0,35% van de totale verkoop van dagbladen digitaal. De vraag naar digitale dagbladen nam echter de afgelopen 2 jaar toe tot 0,53% en 1,35% van de totale verkoop van papieren en digitale dagbladen.
Figuur 59: Totale betaalde verkoop per titel (print en digitaal): situatie in 2010 en 2011 - beschrijving figuur 59
Bron: CIM-cijfers; echtverklaring van de pers 2010 en 2011
Figuur 60: Evolutie print en digitaal betaalde verkoop per titel tussen 2009 en 2011 - beschrijving figuur 60
Figuur 61: Evolutie digitale betaalde oplage (in dagbladen per dag) tussen juli 2010 en juni 2012 - beschrijving figuur 61
Figuur 62: Evolutie van de totale betaalde verkoop per titel (aantal) presenteert een evolutie van de totale betaalde verkoop gedurende de vorige 11 jaar. Gedurende 9 jaar daalde de totale betaalde verkoop stelselmatig. In 2010 nam deze trend een einde en begon de verkoop opnieuw toe te nemen. De kranten De Standaard, Het Nieuwsblad + De Gentenaar en Het Laatste Nieuws + Nieuwe Gazet kenden een stijging die de verdere daling van de betaalde verkoop van De Morgen, Gazet Van Antwerpen en Belang Van Limburg oversteeg. De positieve evolutie werd doorgetrokken naar 2011. Enkel de Gazet van Antwerpen en De Morgen verkochten opnieuw gemiddeld per dag minder dan voordien.
Figuur 62: Evolutie van de totale betaalde verkoop per titel (aantal) - beschrijving figuur 62
Om het gratis dagblad Metro te kunnen vergelijken met de betalende dagbladen werd in Tabel 76: Evolutie van de marktaandelen van Vlaamse dagbladen volgens oplage een overzicht gemaakt van de oplages van de dagbladen. De 11% in termen van totale oplage die Metro in 2008 heeft weten te veroveren, blijft stabiel.
In deze tabel werden de verschillende dagbladen eveneens per mediagroep gesorteerd. De drie groepen vertegenwoordigen elk ongeveer 1/3 van de totale markt. De afgelopen 10 jaar daalden de marktaandelen van Corelio en De Persgroep in het voordeel van Concentra dat sterk aan marktaandeel won.
|
|
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
2005 |
2006 |
2007 |
2008 |
2009 |
2010 |
2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
De Standaard |
8% |
7% |
7% |
7% |
8% |
8% |
8% |
8% |
8% |
9% |
9% |
|
Het Nieuwsblad+De Gentenaar |
21% |
19% |
20% |
21% |
21% |
19% |
19% |
25% |
24% |
24% |
25% |
|
Het Volk |
10% |
9% |
8% |
8% |
7% |
7% |
6% |
0% |
0% |
0% |
0% |
|
som Corelio (VUM) |
39% |
35% |
35% |
36% |
36% |
34% |
34% |
33% |
32% |
33% |
33% |
|
Het Laatste Nieuws + Nieuwe Gazet |
28% |
27% |
27% |
27% |
27% |
28% |
27% |
28% |
28% |
28% |
28% |
|
De Morgen |
6% |
5% |
5% |
5% |
5% |
5% |
6% |
6% |
6% |
6% |
6% |
|
De Tijd |
6% |
5% |
4% |
4% |
4% |
4% |
4% |
4% |
4% |
3% |
3% |
|
Som De Persgroep |
39% |
37% |
37% |
36% |
36% |
37% |
37% |
37% |
37% |
37% |
37% |
|
Gazet Van Antwerpen |
12% |
11% |
11% |
11% |
10% |
11% |
10% |
10% |
10% |
10% |
10% |
|
Belang Van Limburg |
10% |
9% |
9% |
9% |
9% |
9% |
9% |
9% |
9% |
9% |
9% |
|
Metro VL |
0% |
7% |
8% |
8% |
9% |
10% |
10% |
11% |
11% |
11% |
11% |
|
Som Concentra |
21% |
27% |
28% |
28% |
28% |
29% |
30% |
30% |
30% |
30% |
30% |
Bron: op basis van CIM-cijfers
Figuur 63: Aandeel per mediagroep in de oplagen van de dagbladen - beschrijving figuur 63
Bron: Op basis van CIM-cijfers
De evolutie in de sector van Vlaamse dagbladen kan ook gevolgd worden aan de hand van concentratiemaatstaven C4 en HHI. In Tabel 77: Concentratiemaatstaven Vlaamse dagbladen worden de concentratiemaatstaven berekend voor de betaalde verspreiding (exclusief Metro) en de oplage (inclusief Metro) en dit zowel voor de titels als voor de mediagroepen.
Zowel wat betaalde verspreiding als oplage betreft, zijn er dezelfde bewegingen waar te nemen. De C4 en HHI voor de dagbladtitels verhogen in 2008 als gevolg van het verdwijnen van Het Volk. Nadien neemt de concentratie zeer licht toe. De vier grootste Vlaamse kranten vertegenwoordigen sinds 2008 ongeveer 80% van de markt van betaalde verspreiding. Wordt er rekening gehouden met Metro dan zakt het totale marktaandeel van de 4 grootste (in termen van oplage) tot bijna 73% van de markt.
Aangaande de invloed van de mediagroepen is er een ander beeld. De drie mediagroepen vertegenwoordigen de volledige Vlaamse markt van dagbladen waardoor C3 dan ook 100% bedraagt. De HHI-index neemt jaarlijks toe voor de betaalde verspreiding, maar daalt langzaam sinds 2008 wanneer het aantal oplagen in acht genomen wordt.
Tabel 77a : Concentratiemaatstaven Vlaamse dagbladen - Betaalde verspreiding - op basis van titels
| 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| C4 (%) | 73,98 % | 73,58% | 80,31 % | 80,26 % | 80,26 % | 79,88 % |
| HHI | 0,1817 | 0,1800 | 0,2106 | 0,2108 | 0,2120 | 0,2117 |
Tabel 77b : Concentratiemaatstaven Vlaamse dagbladen - Betaalde verspreiding - volgens groep
| 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| C4 (%) | 100% | 100% | 100% | 100% | 100% | 100% |
| HHI | 0,3527 | 0,3528 | 0,3542 | 0,3545 | 0,3553 | 0,3566 |
Tabel 77c : Concentratiemaatstaven Vlaamse dagbladen - Oplage - op basis van titels
| 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| C4 (%) | 67,34% | 67,12% | 73,06% | 72,95% | 73,04% | 73,05% |
| HHI | 0,1578 | 0,1562 | 0,1789 | 0,1780 | 0,1793 | 0,1796 |
Tabel 77d : Concentratiemaatstaven Vlaamse dagbladen - Oplage - volgens groep
| 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| C4 (%) | 93% | 94% | 100% | 100% | 100% | 100% |
| HHI | 0,3364 | 0,3359 | 0,3365 | 0,3362 | 0,3361 | 0,3356 |
Bron: eigen bewerking op basis van CIM-cijfers
Gezien de gelimiteerde omvang van het afzetgebied is deze grote concentratie niet onlogisch.
3.1.3.3.2. Periodieke bladen
Tabel 78: Marktaandelen top 20 tijdschriften in termen van oplage 2011 geeft de verhoudingen van de marktaandelen van de twintig populairste tijdschriften in Vlaanderen voor 2010 en 2011. Het betreft de top 20 van 2011 vergeleken met dezelfde titels uit 2010. De verhouding tussen de marktaandelen blijft ongeveer stabiel. Over het algemeen echter gaat de absolute verkoop van zowel week- als maandbladen er op achteruit. Dit ten gevolge van de toenemende concurrentie van het internet (met gratis artikelen), de weekendbijlagen van dagbladen en het minder snel kunnen inspelen op de actualiteit.
Tabel 78 : Marktaandelen top 20 tijdschriften in termen van oplage 2011
|
Uitgever |
Titel |
Oplage 2011 |
Oplage 2010 |
|---|---|---|---|
|
De Persgroep Publishing |
Dag Allemaal - Expres |
17,98% |
17,29% |
|
Drukkerij en Uitgeverij Halewijn |
Kerk en Leven |
14,48% |
12,65% |
|
Sanoma Media Belgium |
Libelle |
9,72% |
9,74% |
|
De Vijver Media |
Humo |
8,58% |
9,00% |
|
Sanoma Media Belgium |
Story |
7,10% |
7,32% |
|
Sanoma Media Belgium |
Teve-Blad |
5,79% |
5,51% |
|
Roularta Media Group |
Knack Magazine |
4,98% |
4,60% |
|
Sanoma Media Belgium |
Flair nl |
4,96% |
5,76% |
|
De Persgroep Publishing |
Tv Familie + Blik |
4,84% |
6,09% |
|
Imapress |
Tv Gids Primo |
4,03% |
4,36% |
|
Roularta Media Group |
Krant van West - Vlaanderen |
3,29% |
3,19% |
|
De Persgroep Publishing |
Joepie |
2,66% |
2,81% |
|
Roularta Media Belgium |
Sport/Voetbal Magazine |
2,24% |
2,38% |
|
De Vrije Pers |
P - Magazine |
2,14% |
2,70% |
|
Roularta Media Group |
Moneytalk fr + nl |
1,83% |
/(*) |
|
Roularta Media Group |
Trends + Trends/Tendances |
1,73% |
1,88% |
|
Rossel & Cie |
Landbouwleven |
1,19% |
1,02% |
|
Boerenbond |
De Boer & De Tuinder |
0,88% |
0,74% |
|
Roularta Media Group |
Data News (NL+FR) |
0, 80% |
/(*) |
|
Produpress Groep |
Autogids |
0, 77% |
0,96% |
(*) Deze titel stond in 2010 niet in de top 20 van tijdschriften
In Figuur 64 : Marktaandelen uitgevers van top 20 tijdschriften in 2011 worden deze marktaandelen gegroepeerd volgens uitgever.
Figuur 64: Marktaandelen uitgevers van top 20 tijdschriften in 2011 - beschrijving figuur 64
De marktaandelen van Roularta Media Group en van De Persgroep Publishing zijn toegenomen in de top 20 van magazines. De Vijver Media kende een beperkte groei van zijn marktaandeel.
Wat tijdschriftentitels betreft, is er een lage mate van concentratie zoals blijkt uit de concentratiemaatstaven die weergegeven worden in Tabel 79: Concentratiemaatstaven Vlaamse tijdschriften. Wanneer de berekening wordt gemaakt voor de mediagroepen, dan constateert de VRM wel een sterke mate van concentratie. Na een kleine daling in 2010, is de concentratie op de tijdschriftenmarkt in 2011 bijna terug even hoog als vóór 2010. Toch blijkt dat het concentratieniveau lager is dan deze op de dagbladenmarkt.
Tabel 79a : Concentratiemaatstaven Vlaamse tijdschriften - periodieke bladen - Titels
| 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | |
|---|---|---|---|---|---|
| C4 | 46,51% | 46,77% | 48,87% | 48,68% | 55,77% |
| HHI | 0,08 | 0,08 | 0,09 | 0,08 | 0,09 |
Tabel 79b : Concentratiemaatstaven Vlaamse tijdschriften - periodieke bladen - Volgens groep
| 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | |
|---|---|---|---|---|---|
| C4 | 85,16 % | 86,10 % | 86,52 % | 76,84 % | 85,14 % |
| HHI | 0,23 | 0,23 | 0,23 | 0,18 | 0,19 |
INFOFRAGMENT: Invloed van internet op geschreven pers
Door de opkomst van het internet veranderde het medialandschap voor tijdschriften. Tegenwoordig zoekt de lezer zijn informatie steeds meer via het internet. Hoewel televisie (96%) en radio (87%) nog steeds de belangrijkste manieren vormen om informatie te verzamelen, schuift de geschreven pers naar de 4de plaats (65%) na het internet (81%) terwijl dit in 2010 nog omgekeerd was. [Verwijzing 120]
Het afgelopen jaar zag de tijdschriftenmarkt bijgevolg systematisch zijn verkoopcijfers terugvallen. Zo daalde de verkoop van Vlaamse weekbladen tot eind juni met 2,4% en die van de maandbladen met 3%.Naast de populariteit van het internet dragen ook de verkoop van weekendbijlagen bij dagbladen en een lagere flexibiliteit om in te spelen op de actualiteit door de lagere verschijningsfrequentie er toe bij dat de vraag naar tijdschriften afnam. [Verwijzing 121]
Een andere factor is het minder bezoeken van krantenwinkels door de consumenten. Mensen roken minder, vullen steeds meer hun lottoformulier online in en kopen minder kranten in de winkel. Hierdoor komen ze minder vaak in de krantenwinkel waardoor een impulsaankoop van een magazine, en dus de losse verkoop, achteruit gaat. Daarnaast merkt ook de consument de crisis in zijn portemonnee en zal het extraatje nu sneller laten liggen in de winkel. [Verwijzing 122]
[Verwijzing 120] De Tijd, “Internet wint steeds meer terrein”, 24 augustus 2012
[Verwijzing 121] De Tijd, “Magazinemarkt blijft bloedbad”, 1 september 2012
[Verwijzing 122] De Standaard, “Magazines krijgen slaag”, 8 september 2012
3.1.3.3.3. Distributie
De distributie van dagbladen en tijdschriften gebeurt op verschillende manieren. Enerzijds is het mogelijk om als consument te kiezen om de krant of het tijdschrift rechtstreeks aan huis te laten leveren. Anderzijds kan de consument ook zelf zijn krant of tijdschrift bij een dagbladhandelaar kopen.
De handelaar doet in het tweede geval hiervoor vaak beroep op kranten- en tijdschriftendistributeurs. Deze leveren de kranten en tijdschriften tijdig aan de handelaar en nemen de niet-verkochte exemplaren weer mee.
In tabel 80: Kranten- en tijdschriftendistributeurs worden de kranten- en tijdschriftendistributeurs opgesomd.
Tabel 80 : Kranten- en tijdschriftendistributeurs
|
Distributeur |
|---|
|
AMP |
|
Deltamedia (Bpost) |
|
Press Shop A.L.G. |
|
Imapress |
|
Violetta |
INFOFRAGMENT: Concentratie distributietak [Verwijzing 123] [Verwijzing 124]
Sinds verschillende jaren klagen dagbladhandelaars over de sterke positie van AMP dat zorgt voor het transport van perstitels naar de dagbladhandelaren (zoals dag- en weekbladen).
Na het aanspannen van een gerechtelijk beding door Buurtsuper.be en VFP (vertegenwoordigers van buurtsupermarkten en dagbladhandelaars en beide leden van UNIZO) kwam het Brusselse hof van beroep eind mei 2012 tot de uitspraak dat de machtspositie van AMP te sterk is en dat het zijn positie misbruikt. Zo wijzigde AMP zijn retoursysteem (voor het terugnemen van niet-verkochte exemplaren) en verhoogde het de prijs van zijn diensten drastisch terwijl dagbladhandelaars weinig andere mogelijkheden zagen om de distributie van hun kranten en tijdschriften te verzorgen.
AMP werd verplicht om de tarieven terug te brengen tot het vorige niveau en moet zelfs een deel van de transportkosten die ze vanaf 2009 heeft geïnd terugbetalen. De nieuwe vergoeding voor de transportkosten en de terugbetaling van het teveel betaalde sinds 2009, worden onderhandeld tussen Buurtsuper.be en AMP.
[Verwijzing 123] Het Laatste Nieuws, “AMP veroordeeld voor misbruik van machtspositie”, http://www.hln.be/hln/nl/942/Economie/article/detail/1452580/2012/06/12/AMP-veroordeeld-voor-misbruik-van-machtspositie.dhtml, 12 juni 2012
[Verwijzing 124] Unizo, “Conflict dagbladhandels – AMP voorlopig muurvast”, http://www.unizo.be/gebouwenenvervoer/viewobj.jsp?id=4828117, 23 juli 2012