2.1.1. Investeren in onafhankelijke, betrouwbare en kwaliteitsvolle journalistiek
2.1.1.1. VRT Nieuws biedt internationale duiding in minstens 1 wekelijks programma op tv, 1 wekelijks programma op radio en een aparte sectie op VRTNieuws.be of canvas.be
De VRT stelt dat VRT Nieuws wekelijks internationale duiding aanbood via diverse kanalen, waarbij platformoverschrijdend gedacht werd:
- Bij Eén en Canvas kwamen internationale onderwerpen aan bod in de journaals en in duidingsprogramma’s. De programma’s Check-point (op donderdag) en Vranckx (op zaterdag) presenteerden internationale nieuwsreportages over buitenlandse thema’s. In Vranckx werden ook documentaires uitgezonden van de zogenaamde Nomaden, een collectief van jonge Vlaamse reporters die verslag uitbrachten over buitenlandse kwesties. Daarnaast programmeerde Canvas journalistieke reeksen over internationale thema’s, zoals Amazones (over vrouwen die de wapens opnamen voor hun idealen).
- De Radio 1-programma’s De ochtend en het wekelijkse De wereld vandaag besteedden veel aandacht aan buitenlands nieuws, onder meer over de brexit en de tussentijdse verkiezingen in de Verenigde Staten. Daarnaast was er uitgebreide verslaggeving en duiding over de verkiezingen in Italië, Rusland, Egypte, Nederland, Turkije en Brazilië.
- Vrtnws.be had een rubriek voor buitenlands nieuws. De websites en Facebook-pagina’s van Vranckx en de Nomaden waren gewijd aan internationale nieuwsverhalen. Naast op zichzelf staande podcasts over internationale onderwerpen (zoals de tussentijdse Amerikaanse verkiezingen of het VN-migratiepact) waren er podcastreeksen die helemaal aan het buitenland waren gewijd, zoals Björn in the USA (over Amerika) en Vranckx & Byloo (over diverse internationale kwesties).
- VRT NWS werkte samen met de Europese commissie bij de Europese Burgerdialoog in Leuven op 26 februari. Eerste vicevoorzitter van de Europese commissie Frans Timmermans en Vlaams minister-president Geert Bourgeois gingen in dialoog met elkaar en het publiek. Het evenement werd gestreamd via de Facebook van VRT NWS en aangeboden op VRT NU.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.
2.1.1.2. VRT Nieuws maakt minstens 10 diepgravende, onderzoeksjournalistieke reportages per jaar
Pano maakte in 2018 15 onderzoeksjournalistieke reportages (norm: 10 - Overzicht: zie bijlage 1).
Vaak ontstond daarna een diepgaand publiek debat, zoals bij de afleveringen over de rechtsradicale beweging Schild & Vrienden (reportage gaf ook aanleiding tot een gerechtelijk onderzoek), de problemen in het basisonderwijs en bij de Belgische spoorwegen en de “lakse” justitiële aanpak van de frauduleuze faillissementen in de bouwsector. Naast de lineaire uitzendingen werd Pano verspreid op de platformen van Vrtnws.be (met aanvullende opinies, analyses en extra content), en op sociale media. Zo konden de onderwerpen verder worden uitgediept en een ander publiek bereiken.
Ook andere programma’s besteedden aandacht aan onderzoeksjournalistiek. Het verkiezingsprogramma Iedereen kiest (Eén) onderzocht bijvoorbeeld wantoestanden bij de verhuur van sociale woningen in Gent. Terzake (Canvas) deed onderzoek naar een Albanese crimineel die in Albanië misdaden had gepleegd na zijn uitzetting door België. Voor de zonden van de vaders onderzocht het lot van kinderen van Belgische IS-strijders in Syrië en Irak.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.
2.1.1.3. De Vlaming vindt het informatieaanbod van de VRT betrouwbaar. De VRT bevraagt jaarlijks de betrouwbaarheid van haar informatieaanbod op basis van een transparante en representatieve methode
De VRT vroeg in haar Vertrouwensbarometer onderzoek bij Vlaamse mediagebruikers of en in hoeverre ze vertrouwen hadden in het informatieaanbod van de VRT. De vertrouwensbarometer is een bevraging uitgevoerd door het onderzoeksbureau GfK bij 1363 Vlamingen van 15 jaar en ouder over het vertrouwen dat ze hebben in het informatieaanbod van VRT en andere nieuwsmedia, en in de VRT als instelling.
De VRT is de nieuwsbron waar de Vlaming het meest vertrouwen in heeft: 75% heeft vertrouwen in nieuws en informatie op VRT-televisie, 72% in nieuws en informatie op VRT-radio en 69% in Vrtnws.be.
2.1.1.4. VRT Nieuws voert haar opdracht uit op een deontologisch verantwoorde manier. De VRT laat de onpartijdigheid van haar aanbod onderzoeken door onafhankelijke deskundigen. De resultaten daarvan worden besproken met de programmacharterraad, de manager beroepsethiek, de deontologische adviesraad en de Raad van Bestuur
De Beheersovereenkomst bevat geen specifieke doelstelling voor 2018 (zoals onpartijdigheidsonderzoek door onafhankelijke deskundigen in 2020), maar het volgen van deontologische regels behoort tot de continue opdracht van de VRT.
Beroepsethisch kader
Het redactiestatuut van de VRT-nieuwsdienst met inbegrip van de deontologische code voor de journalisten bij de VRT garandeert dat VRT-journalisten onafhankelijk kunnen werken, los van commerciële, groeps-, persoonlijke en politieke belangen. Het statuut bundelt ook de deontologische richtlijnen voor de journalisten. De basiswaarden voor de VRT-journalistiek zijn betrouwbaarheid, kwaliteit, accuraatheid, onafhankelijkheid van politieke partijen, drukkingsgroepen en commerciële belangen, onpartijdigheid en diepgang.
De deontologische adviesraad van VRT NWS telt 12 verkozen leden en is evenwichtig samengesteld overeenkomstig de structuur van de nieuwsdienst. VRT NWS kan voor beroepsethische kwesties een beroep doen op de deontologische adviesraad en werkt conform Het redactiestatuut en andere interne richtlijnen zoals De tien geboden voor sociale media (die ook van toepassing zijn op niet-nieuwsprogramma's), De gedragscode voor het online informatie- en duidingsaanbod (m.a.w. De leidraad voor video-, tekst-, beeld-, en eindredacteurs van VRT NWS en alle journalisten van VRT NWS die meewerken aan online nieuws en duiding) en De tien richtlijnen voor onpartijdigheid (die ook van toepassing zijn op niet-nieuwsprogramma's). VRT NWS erkent ook de code van de Raad voor de Journalistiek. Met deze instrumenten kan de VRT-nieuwsdienst onafhankelijk en redactioneel autonoom zijn informatieopdracht invullen.
Het beroepsethisch kader wordt bewaakt door het college van hoofdredacteurs van VRT NWS en de deontologische adviesraad.
De VRT stelt dat ook de nieuwsombudsman vanuit zijn relatie met het publiek waakt over de journalistieke beroepsethiek en verantwoordelijkheid. Hij toetst reacties van het publiek af aan Het redactiestatuut, De tien richtlijnen voor onpartijdigheid en de code van de Raad voor de Journalistiek. Zijn onafhankelijkheid wordt gegarandeerd door Het statuut van de nieuwsombudsman. Overeenkomstig dat statuut geniet hij het vertrouwen van de deontologische adviesraad, waarmee hij ook geregeld overleg pleegt.
Opleiding en bewustwording
De adviesraad gaf alle medewerkers van VRT NWS deontologische tips via e-mail (zie bijlage 2). Daarnaast was er een interne campagne voor de hele nieuwsdienst over cumuls en nevenactiviteiten en de deontologische richtlijnen daarover.
Verder volgden 59 medewerkers van VRT NWS een opleiding “beroepsethiek in de praktijk”, waarbij aan de hand van voorbeelden uit de praktijk inzicht werd gegeven in de deontologische regels.
De adviesraad werkte mee aan de voorbereiding en implementatie van de nieuwe Algemene Verordening Gegevensbescherming.
De nieuwsombudsman gaf 18 workshops aan 165 medewerkers van de VRT-nieuwsdienst. Daarbij focuste hij op de publieksreacties inzake (on)partijdigheid en zijn analyse daarvan. Die werd ook besproken met de hoofdredactie, de eindredacteurs en de themaverantwoordelijken.
Adviezen
De deontologische adviesraad is bevoegd om“gevraagd of ongevraagd deontologisch advies te geven aan de algemeen hoofdredacteur en/of de hoofdredacteurs” (artikel 21 van Het redactiestatuut met inbegrip van de deontologische code voor de journalisten van de VRT).
De deontologische adviesraad formuleerde in 2018 141 informele adviezen. Een informeel advies wordt gegeven bij concrete vragen die een snel antwoord of advies vereisen. Het kan mondeling worden gegeven door een of enkele leden van de deontologische adviesraad. In 83% van de adviesbehandelingen was dat na een vraag van een collega-journalist. Vooral enquêtes en onpartijdigheid waren de meest bevraagde onderwerpen. De deontologische adviesraad formuleerde drie formele adviezen aan de hoofdredactie: een over een klachtenprocedure tegen een collega, een over het interviewen van mensen die in opspraak zijn gekomen en een over correct woordgebruik. Een formeel advies is schriftelijk, behandelt meer structurele vragen en wordt door de voltallige deontologische adviesraad goedgekeurd.
Klachten
Tenslotte kwamen via de klantendienst ook klachten binnen die specifiek betrekking hadden op de nieuwsdienst.
In 2018 bedroeg het totaal aantal klachten over de nieuwsdienst 816, in 2017 waren er 563 klachten (het totaal aantal klantencontacten over de nieuwsdienst bedroeg 2.600 contacten).
In april 2017 startte VRT NWS met een eigen ombudsman die de beroepsethische klachten met betrekking tot de nieuwdienst voor zijn rekening nam. De nieuwsombudsman beantwoordde in 2018 4.795 publieksreacties. Daarvan waren er 2.831 een klacht. Het aandeel klachten over de nieuwswebsite Vrtnws.be daalde verhoudingsgewijs. De nieuwsombudsman publiceerde 20 columns op Vrtnws.be en was geregeld te gast in het programma De zevende dag (Eén) om duiding te geven bij de aanpak van de VRT-nieuwsdienst. Hij legde rechtstreeks contact met het publiek, onder meer op VRT NWS Connect.
De performantiemaatstaf dient tegen 2020 behaald te worden.
2.1.1.5. De VRT rapporteert in haar jaarverslag over haar onpartijdigheidsbeleid en eventuele bijsturingen
De 10 richtlijnen voor onpartijdigheid vormden een vast onderdeel in de opleidingen deontologie en beroepsethiek. Ook in de Gedragscode voor het online informatie- en duidingsaanbod van de publieke omroep wordt duidelijk verwezen naar het belang van onpartijdigheid en naar de 10 richtlijnen.
De criteria onnauwkeurigheid en partijdigheid zijn verhoudingsgewijs gedaald in de klachten in 2018. Gelet op de feiten dat 2018 een “verkiezingsjaar” was (gemeente- en provincieraadsverkiezingen) en dat de federale regering viel, is het opvallend dat het aantal klachten met betrekking tot partijdigheid afnam. De klachten waarbij het criterium “selectie” een rol speelde, steeg. Daar is wel een verband met de gemeente- en provincieraadsverkiezingen, waar er veel vraag was naar nog meer lokale informatie en een aanvoelen bij mediagebruikers dat de VRT-nieuwsdienst te veel focuste op Antwerpen. Klachten met persoonlijk belang stegen tot 49. Die stijging wordt volgens de VRT volledig verklaard door een tiental onnauwkeurigheden over lokale lijsten of kandidaten bij de gemeenteraadsverkiezingen.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.
2.1.1.6. De VRT evalueert twee keer per jaar de kwaliteit van haar informatieaanbod
De evaluatie van de kwaliteit van het informatieaanbod in het kader van de Beheersovereenkomst 2016-2020 valt uiteen in twee aspecten: functionele kwaliteit en publieke kwaliteit.
Functionele kwaliteit
De functionele kwaliteit wordt voornamelijk gemeten aan de hand van bereik en waardering.
Het bereik van de informatieprogramma’s wordt op dagelijkse basis opgevolgd en gerapporteerd. Meer specifiek bereikten de verschillende journaaluitzendingen op VRT-Televisie per dag gemiddeld 1.784.923 Vlamingen (of 29,4% van alle Vlamingen ouder dan 4 jaar). Op weekbasis bereikten deze programma’s 59,7% van de Vlamingen.
De nieuwsuitzendingen op VRT- radio bereikten dagelijks gemiddeld 2.860.942 Vlamingen of 51,5% van alle Vlamingen ouder dan 12 jaar.
De nieuwssite Vrtnws.be kreeg dagelijks gemiddeld 446.928 unieke bezoekers; via de app waren dat er gemiddeld 150.496.
Uit de waarderingsbarometer blijkt dat de totale waardering van de informatieprogramma’s van VRT 8,1 bedraagtin 2018. De hoogste waardering gaat naar Nooit meer ten oorlog (8,7), Vranckx (8,5), Het 6-uur journaal (8,3) en Pano (ook 8,3). In confidentiële bijlage is het volledige overzicht van de waardering van de informatieprogramma’s opgenomen.
De klachten over de nieuwsdienst worden eerder in dit document reeds besproken.
Publieke kwaliteit
De publieke kwaliteit van het informatieaanbod wordt gemeten aan de hand van ethische kwaliteit en maatschappelijke impact.
Ethische kwaliteit
Deze verantwoordelijkheid berust bij de hoofdredactie, die bevoegd is voor de ethische kwaliteit. Zoals in de voorgaande doelstellingen beschreven is er als het ware een permanente evaluatie door de hoofdredactie en de deontologische adviesraad. Sinds 2016 communiceert de deontologische adviesraad reeds het aantal adviezen op maandbasis aan de manager beroepsethiek voor haar maandrapport aan het directiecollege van de VRT. De vertrouwensbarometer geeft dan ook goede scores voor het informatieaanbod van de VRT (Cf. supra).
Maatschappelijke impact
Naast de algemene analyse van de publieke meerwaarde en maatschappelijke impact (waar het informatieaanbod deel van uitmaakt, cf. infra), meet de VRT de impact van het informatieaanbod door het uitvoeren van ad-hoc opdrachten die zich rond belangrijke gebeurtenissen van de nieuwsdienst situeren. In 2018 werd zo onderzoek gedaan bij de gemeenteraadsverkiezingen. Verder werd ad hoc-onderzoek gedaan rond impact en meerwaarde over Pano en over vrtnws.be (en de app).
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.
2.1.1.7 De VRT rapporteert bereikscijfers voor radio, televisie en online apart en dit in afwachting van een continue, technologieneutrale meting van bereik
De VRT stelt dat het Centrum voor Informatie over de Media (CIM) in 2018 een televisiemeting, een radiometing en een online-meting had, waardoor er in de markt enkel bereikcijfers per platform (ie. radio, televisie, online) beschikbaar zijn en bijgevolg er ook geen totaal bereikcijfer beschikbaar is.
De VRT stelt dat ze weliswaar voorstander is van een continue technologieneutrale (ie. ‘passieve’) meting van bereik op alle platformen. Binnen het CIM was hierover echter (nog) geen eensgezindheid tussen de verschillende omroepen te bereiken. Tot 2020 zal er bijgevolg geen technologieneutrale meting zijn. Aangezien de VRT een dergelijke meting (na budgettaire afweging) niet alleen kan financieren, kiest zij ervoor om één keer per jaar een totaalbereikstudie uit te voeren bij meer dan 2.000 Vlamingen.
De performantiemaatstaf blijkt hiermee behaald te zijn.