3.1.4 Internet

3.1.4.1 Verticale, horizontale en crossmediale integratie

In veel gevallen behoren de inhoudleverancier van een website en de websitebeheerder tot hetzelfde bedrijf of dezelfde groep. Websitebeheerders exploiteren soms meerdere titels. De VRM kan op basis hiervan echter niet concluderen dat er een grote mate van horizontale concentratie in de schakel contentcreatie is. Er is immers een zeer grote verscheidenheid aan website-aanbieders.

Reclameregies zijn soms verticaal geïntegreerd bij de websites die tot de Vlaamse mediasector kunnen gerekend worden, zoals gedefinieerd in hoofdstuk 1.

In hoofdstuk 1 werd de scope van het rapport beperkt tot “de op het Vlaamse publiek gerichte informatie die beschikbaar gesteld wordt via de website moet ofwel het equivalent zijn van een klassiek mediaproduct, aangeboden worden door een onderneming die reeds op andere wijze actief is in de Vlaamse mediasector ofwel moet de inhoud vergelijkbaar zijn met die van een ‘klassiek’ mediaproduct”.

Daardoor kunnen veel websitebeheerders die hier besproken worden automatisch tot een mediagroep gerekend worden. Haast alle grote merken en bedrijven uit radio, tv en geschreven pers hebben een eigen website en activiteiten op sociale media. Op die manier zijn een website en/of een aanwezigheid op de sociale media de elementen die het vaakst voorkomen in een crossmediale mix. De organisatie van het mediabedrijf kan er zo op gericht zijn dat dezelfde content via verschillende platformen verspreid wordt.

In de andere richting kan ook crossmedialiteit ontstaan. Zo brengt Charlie Magazine, van oorsprong een internetmagazine, enkele keren per jaar een gedrukt blad uit.

3.1.4.2 Analyse op basis van financiële gegevens

Zoals in hoofdstuk 1 beschreven zijn internetdienstenverdeling, netwerkbeheer en internettoegangslevering vaak verschillende activiteiten van één en dezelfde firma. Tabel 96 geeft een overzicht van de financiële gegevens van de 10 grootste onder hen (en aangesloten bij ISPA). Enkele van deze ondernemingen bieden daarnaast ook nog andere (telecom)diensten aan.

Tabel 96: Financiële gegevens 2018 grootste 10 internetdienstenverdelers, netwerkbeheerders en internettoegangsleveranciers

Eigen vermogen

Activa

Omzet

Bedrijfsopbrengsten

Bedrijfswinst (-verlies)

Winst (verlies) van het boekjaar vóór belasting

Werknemers

Ondernemingsnaam

10/15

20/58

70

70/76A

9901

9903

9087

Telenet Group nv

4.032.351.847

10.057.675.642

613.265.501

789.654.609

174.406.589

6.021.740

469,4

Proximus nv

1.804.176.373

16.167.815.936

4.009.935.363

4.459.834.365

318.935.426

560.070.068

11792,4

Nethys nv (VOO)

1.342.292.336

1.811.732.675

370.208.415

653.750.343

-13.041.741

94.522.732

366

Orange Belgium nv

526.848.272

1.324.972.818

1.217.820.831

1.259.362.581

49.056.812

46.354.613

1430,6

Verizon Belgium Luxembourg nv

155.113.260

226.064.229

57.360.914

58.232.934

2.532.624

2.367.954

115,1

Combell nv

120.665.319

229.029.776

21.296.039

22.105.763

-4.480.728

-14.139.014

60,9

Cegeka Groep nv

16.687.738

116.567.126

80.811.004

81.987.583

7.558.931

16.835.373

346,3

Microsoft nv

15.302.696

151.351.903

169.654.046

170.502.815

24.715.617

24.704.080

365,8

Scarlet Belgium nv

13.892.154

40.405.873

123.267.427

124.731.230

7.194.646

7.169.622

76,5

Interxion Belgium nv

12.698.980

25.712.985

28.598.825

28.598.825

12.519.372

13.451.373

15,8

3.1.4.3 Analyse op basis van populariteitscijfers

Volgens de cijfers van Statistiek Vlaanderen, heeft 91% van de Vlamingen (+18) een internetaansluiting in huis, 86% van de 18-plussers maakte minstens 1 keer per week gebruik van het internet.[354] Het Digimeterrapport over 2018 spreekt dan weer over 96% van de Vlamingen die toegang heeft tot het internet in hun huishouden.[355]

Er wordt steeds meer online video geconsumeerd, vooral door de jongste generatie, maar ook meer en meer door de oudere generatie. In het onderzoek van Digimeter gaf 94% van de 16- tot 24-jarigen aan maandelijks online video te bekijken via YouTube. Ook al 44% van de 65+ers gaf aan maandelijks online video te consumeren via een nieuwswebsite.[356]

Radio wordt niet zo vaak online beluisterd. Volgens het Digimeterrapport is het aandeel van de digitale toestellen (computer, smartphone, tablet en DAB+) wel gestegen ten opzichte van vorig jaar. Binnen elke leeftijdsgroep wordt er vooral via een FM-ontvanger geluisterd, al zien we bij wie jonger is dan 35 een trend naar meer online radio en minder FM.[357]

Het nieuws online volgen, blijft populair en gebeurt vaak via de smartphone. 68% van de Vlamingen had in de voorbije maand een nieuwswebsite bezocht, een stijging ten opzichte van vorig jaar. Via een zoekmachine of sociale media het nieuws volgen daalt echter.[358]

Verder heeft volgens Digimeter 87% van de Vlamingen sociale media gebruikt in de laatste maand.[359]

De meest gebruikte (volgens het Digimeterrapport) sociale netwerksites in Vlaanderen zijn in Figuur 78 opgesomd.

We zien duidelijk dat Facebook de lijst aanvoert. Facebook brengt ook zelf cijfers naar buiten over het aantal leden in België. In het 2018 telde Facebook 7,3 miljoen gebruikers.[360]

Snapchat en Whatsapp ontbreken in deze lijst. Deze apps worden eerder als een berichtendienst beschouwd, in plaats van als een sociaal netwerk. Toch maken ook traditionele media soms gebruik van deze platformen om nieuws te verspreiden. Volgens Digimeter gebruikt 41% van de Vlamingen dagelijks Whatsapp. Snapchat wordt jaar na jaar minder populair en is een app die bijna uitsluitend door jongeren wordt gebruikt. 39% van de 16- tot 24-jarigen gebruikt dagelijks Snapchat. Bij de leeftijdscategorieën boven de 45 jaar schommelt het dagelijks gebruik tussen de 0 en 1%.[361]

Figuur 70: Maandelijks gebruik sociale netwerken - Tekstuele beschrijving figuur 70

Bron: VRM op basis van Digimeter

Ten slotte beschouwen we alle mediamerken samen. We bestuderen de populariteit van alle Vlaamse mediawebsites en sociale media-accounts, over de mediavormen heen.

In Figuur 71 wordt de populariteit van de mediawebsites gevisualiseerd. Het is duidelijk te zien dat vooral nieuwssites veel bezocht worden. De twee populairste nieuwswebsites zijn hln.be en nieuwsblad.be. Alle krantenwebsites komen in de top 10 voor. De overige plaatsen in de top 10 worden ingenomen door Sporza, VRT NWS en sterke stijger flair.be.

Figuur 71: Online populariteit – websites top 10 - Tekstuele beschrijving figuur 71

Bron: VRM op basis van CIM, cijfers juni 2019

Een aantal sites opereren zelfstandig van andere mediavormen. De populariteit van deze sites wordt in figuur 80 belicht. Het aantal websitebezoeken valt af te lezen van de secundaire as (rechteras), de populariteit op de sociale media op de primaire as (linkeras).

De websites van sport.be, gezond.be, showbizzsite.be en tagmag.news worden gemonitord door het CIM. De VRM informeerde bij de overige websites naar hun bezoekcijfers in de eerste drie volledige weken van juni 2019. We kregen cijfers van Apache, Charlie Magazine, Doorbraak, Newsmonkey en Sceptr.

Newsmonkey steekt qua populariteit uit boven de andere sites. Het haalt ongeveer evenveel dagelijkse bezoeken als de minst bezochte krantennieuwssite metro.be en ook ongeveer evenveel als het op dezelfde leeftijdscategorie gerichte mediamerk humo.be. We dienen hierbij wel de kanttekening te maken dat Apache geen gratis website is, maar gebruik maakt van een abonnementenmodel. In 2019 had het ca. 4.000 abonnees, wat meer is dan het aantal digitale abonnees van eender welk Vlaams tijdschrift. Om een beeld te geven t.a.v. de kranten: bij de kranten hebben Gazet van Antwerpen 7.199 en Het Belang van Limburg 7.454 digitale abonnees.

Op sociale media zijn deze sites relatief populair. Tagmag, Voetbalnieuws, Voetbal24 en Newsmonkey hebben respectievelijk meer dan 200.000, ca. 200.000 en meer dan 150.000 sociale mediavolgers. Tagmag werkt hiervoor samen met influencers, waarvan de bekendste Jamie-Lee Six is. Doorbraak en Sceptr zijn de grootste groeiers op sociale media.

Figuur 72: Online populariteit websites die niet gelieerd zijn aan andere media - Tekstuele beschrijving figuur 72

Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek bij betrokken sites, cijfers juni 2019

In Figuur 73 worden de marktaandelen per mediabedrijf, gebaseerd op websitebezoeken weergegeven.[362]

Mediahuis haalt het hoogste aantal websitebezoeken, met haar 11 titels. De populairste website van Mediahuis is met voorsprong de website van de krant Het Nieuwsblad. DPG Media komt op de tweede plaats, dankzij de populariteit van de website van Het Laatste Nieuws. Daarna volgen VRT en Roularta.

Figuur 73: Marktaandelen mediagroepen internet - Tekstuele beschrijving figuur 73

Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek, cijfers juni 2019

Ook voor de websites werden concentratiemaatstaven berekend. Dezelfde websites die voor figuur xx werden gebruikt, zijn meegenomen. De concentratie is in 2019 licht gestegen. De HHI-waarde op basis van de groepen was sinds 2015 de 0,25-grens (wat duidt op een sterke concentratie) gepasseerd. Dit en vorig jaar flirt hij opnieuw met die grens. De HHI-waarde op basis van de groepen is de enige maatstaf die daalt. Dat komt door onderlinge verschuivingen binnen de mediagroepen, waarbij Mediahuis wat marktaandeel verliest en andere mediagroepen marktaandeel winnen. De bezoeken van de vier grootste mediagroepen bereiken samen een marktaandeel van 90%.

De concentratie op basis van websites blijft laag. De vrij hoge C4 is een gevolg van het feit dat de websites van Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad enorm hoge bezoekersaantallen hebben, in vergelijking met de overige websites.

Deze concentratiemaatstaven zijn natuurlijk relatief: de surfer kan veel meer websites raadplegen dan enkel de websites van de mediagroepen die hier worden besproken.

Jaar

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Websites

C4

50,35%

48,40%

52,98%

46,36%

55,30%

58,22%

59,07%

53,62%

55,11%

HHI

0,0875

0,0836

0,0921

0,0768

0,1154

0,1289

0,1284

0,1020

0,1159

Groepen

C4

63,88%

71,45%

79,27%

81,38%

88,15%

85,13%

88,47%

86,8%

90,69%

HHI

0,1099

0,1430

0,1992

0,2011

0,2571

0,2679

0,2763

0,2578

0,2549

Tabel 97: Concentratie-indexen Vlaamse mediawebsites op basis van bezoeken 2011-2019

Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek

Figuur 74: Evolutie concentratie Vlaamse mediawebsites - Tekstuele beschrijving figuur 74

Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek

Als we de definitie van “de op het Vlaamse publiek gerichte informatie die beschikbaar gesteld wordt via de website moet ofwel het equivalent zijn van een klassiek mediaproduct, aangeboden worden door een onderneming die reeds op andere wijze actief is in de Vlaamse mediasector ofwel moet de inhoud vergelijkbaar zijn met die van een ‘klassiek’ mediaproduct” loslaten, kunnen we via Alexa.com de populariteit van alle websites zien, weliswaar voor heel België.

Alexa baseert zijn ranking op een combinatie van unieke bezoeken per dag en paginaopvragingen. In de cijfers voor 2019 komen twee nieuwssites (hln.be en nieuwsblad.be) en vier sociale netwerken (YouTube, Reddit, Facebook en Twitch). Instagram en Twitter verdwijnen uit de top twintig. Netflix stijgt van plaats 17 naar plaats 8.

Ranking

13/08/2014

11/08/2015

23/08/2016

29/08/2017

21/08/2018

27/08/2019

1

google.be

google.be

google.be

google.be

google.be

Google.com

2

facebook.com

facebook.com

facebook.com

youtube.com

youtube.com

Youtube.com

3

google.com

google.com

youtube.com

google.com

google.com

Google.be

4

youtube.com

youtube.com

google.com

facebook.com

facebook.com

Reddit.com

5

wikipedia.org

live.com

live.com

wikipedia.org

Wikipedia.org

Live.com

6

live.com

yahoo.com

yahoo.com

live.com

live.com

Wikipedia.org

7

yahoo.com

wikipedia.org

wikipedia.org

reddit.com

reddit.com

Facebook.com

8

twitter.com

amazon.com

msn.com

hln.be

Instagram.com

Netflix.com

9

linkedin.com

twitter.com

hln.be

yahoo.com

twitter.com

Livejasmin.com

10

hln.be

amazon.fr

nieuwsblad.be

twitter.com

hln.be

Hln.be

11

nieuwsblad.be

linkedin.com

bing.com

nieuwsblad.be

yahoo.com

Yahoo.com

12

google.fr

bing.com

telenet.be

livejasmin.com

2dehands.be

Twitch.tv

13

wordpress.com

2ememain.be

kapaza.be

instagram.com

nieuwsblad.be

Telenet.be

14

amazon.fr

hln.be

bnpparibasfortis.be

2dehands.be

pornhub.com

Aliexpress.com

15

standaard.be

msn.com

twitter.com

linkedin.com

amazon.fr

Pornhub.com

16

lesoir.be

nieuwsblad.be

amazon.fr

amazon.fr

livejasmin.com

Nieuwsblad.be

17

adcash.com

dhnet.be

2ememain.be

pornhub.com

Netflix.com

2dehands.be

18

amazon.com

kapaza.be

2dehands.be

netflix.com

twitch.tv

Vk.com

19

deredactie.be

rtbf.be

immoweb.be

twitch.tv

xhamster.com

Kuleuven.be

20

rtbf.be

aliexpress.com

belfius.be

telenet.be

2ememain.be

Rtbf.be

Tabel 98: Online populariteit websites België augustus 2014-2019

Bron: VRM op basis van Alexa.com

Ten slotte beschouwen we de populariteit van alle mediamerken samen op sociale media. Figuur 83 toont de top tien mediamerken op de sociale media. VTM kwam de voorbije jaren de top drie binnen en positioneert zich daar stevig, onder meer door een grote volgerschare op YouTube. Ook VTM Nieuws steeg de voorbije jaren van tien naar acht. Voor de rest zijn er geen noemenswaardige verschuivingen.

Een eerste vaststelling is dat de mediamerken die nieuws centraal stellen, het populairst zijn. Zo staan er drie kranten in de top tien, naast het sportnieuwsmerk van de VRT (Sporza), VRT NWS en VTM Nieuws. Een tweede vaststelling is dat de radiomerken goed vertegenwoordigd zijn met Studio Brussel en Qmusic.

Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad hebben opvallend veel ‘vind ik leuks’ op Facebook, maar zijn wel wat minder populair op de andere sociale media. Studio Brussel en VTM daarentegen trekken op verschillende kanalen veel volgers aan. Ook onderzoek van PUB, een Belgisch mediatijdschrift, in samenwerking met het Oostenrijkse Storyclash, een sociale media monitoringbedrijf, bevestigt de sterkte van Het Laatste Nieuws op de sociale media. Ze publiceren een sociale media ranking op basis van het aantal interacties op sociale media (Facebook, Instagram en YouTube). Aan Nederlandstalige zijde bestaat de top 5 uit Het Laatste Nieuws, Het Nieuwsblad, Studio Brussel, Eén en De Standaard.[363]

Door berichten te posten op Facebook en Twitter proberen de Vlaamse media bezoekers naar de eigen site te lokken. Extra aanwezigheid op sociale netwerken kan zorgen voor extra websitebezoeken en op die manier extra advertentieinkomsten. Het valt op dat dezelfde merken hoog scoren op vlak van websitebezoeken als op vlak van populariteit op sociale media. Voor radiomerken geldt het omgekeerde: Studio Brussel en Qmusic scoren heel hoog op sociale media, maar dit vertaalt zich niet in hoge websitebezoeken.

Figuur 75: Online populariteit – sociale media top 10 - Tekstuele beschrijving figuur 75

Bron: VRM op basis van eigen onderzoek bij de betrokken sociale netwerken, cijfers juli 2019

Apps/Mobiel internet

In dit laatste onderdeel geven we enkele cijfers met betrekking tot het gebruik van mobiel internet en apps.

Het gebruik van mobiele breedband blijft stijgen in België, maar loopt achter op de rest van de EU. De penetratiegraad van mobiel breedband in België bedroeg eind juli 2018 76,2%. Daarmee bekleedt België de 24ste plaats in de EU28-rangschikking.[364]

Figuur 76 toont de marktaandelen van de verschillende mobiele netwerken en MVNO’s voor 2018, gebaseerd op het aantal actieve SIM-kaarten. De MVNO-markt groeit als gevolg van Mobile Vikings nv die in 2018 zijn full MVNO-netwerk activeerde waardoor de light MVNO-klanten die actief zijn op het netwerk van Telenet geleidelijk aan worden overgezet naar het netwerk van Orange Belgium. Deze activatie leidt tot een verhoging van het marktaandeel van de full MVNO’s van 5% tot 7,6%.

Figuur 76: Marktaandelen mobiele operatoren in termen van actieve simkaarten in België - Tekstuele beschrijving figuur 76

Bron: BIPT (2019), Situatie van de elektronische communicatiesector 2018, https://www.bipt.be/public/files/nl/22835/Statistisch-verslag_2018.pdf

Ten slotte geven we een overzicht van de meest populaire apps in Vlaanderen. De installaties op Google Play worden hier als basis genomen. De App Store van Apple geeft immers geen gegevens vrij omtrent het aantal installaties. We geven de apps weer die zich in de drie hoogste categorieën bevinden.

Naam applicatie

Groep

Aantal installaties juli 2019

hln.be

DPG Media

1.000.000-5.000.000

VTM GO

DPG Media

1.000.000-5.000.000

Yelo Play

Telenet

1.000.000-5.000.000

Het Nieuwsblad Nieuws

Mediahuis

500.000-1.000.000

Proximus Pickx

Proximus

500.000-1.000.000

VRT NWS

VRT

500.000-1.000.000

België FM: Radio online + Radio België

AppMind – Radio FM, Radio Online, Music and News

100.000-500.000

De Morgen: nieuws & duiding

DPG Media

100.000-500.000

De Standaard – Krant & dS Avond

Mediahuis

100.000-500.000

dS nieuws

Mediahuis

100.000-500.000

Gva.be mobile

Mediahuis

100.000-500.000

HBvL – Het Belang van Limburg

Mediahuis

100.000-500.000

Het Laatste Nieuws

DPG Media

100.000-500.000

Het Nieuwsblad krant

Mediahuis

100.000-500.000

Humo’s tv-gids

DPG Media

100.000-500.000

Ketnet

VRT

100.000-500.000

Ketnet Junior

VRT

100.000-500.000

MNM

VRT

100.000-500.000

Orange TV BE

Orange

100.000-500.000

Q

You Make us Q

100.000-500.000

Radio 2

VRT

100.000-500.000

Radio België

Radioworld FM

100.000-500.000

Sporza

VRT

100.000-500.000

Sporza voetbal

VRT

100.000-500.000

Stievie TV Kijken

Stievie

100.000-500.000

Studio 100 GO

Wanagogo

100.000-500.000

Studio Brussel

VRT

100.000-500.000

Switch

VRT

100.000-500.000

VRT NU

VRT

100.000-500.000

VTM Nieuws

DPG Media

100.000-500.000

Tabel 99: Aantal installaties populairste applicaties via Google Play

Bron: VRM op basis van Google Play

[354] Statistiek Vlaanderen, www.statistiekvlaanderen.be.

[355] De Marez, L. en Vanhaelewyn, B., Imec Digimeter 2018, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2018”.

[356] De Marez, L. en Vanhaelewyn, B., Imec Digimeter 2018, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2018”.

[357] De Marez, L. en Vanhaelewyn, B., Imec Digimeter 2018, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2018”.

[358] De Marez, L. en Vanhaelewyn, B., Imec Digimeter 2018, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2018”.

[359] De Marez, L. en Vanhaelewyn, B., Imec Digimeter 2018, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2018”.

[360] De Standaard, “Twee derde van alle Belgen zit op Facebook”, 24 december 2018.

[361] De Marez, L. en Vanhaelewyn, B., Imec Digimeter 2018, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2018”.

[362] De websites die meegenomen zijn, zijn deze uit tabel xx en tabel xx van hoofdstuk 1. Volgende websites zijn echter niet meegeteld, gezien we geen gegevens hebben: actiefwonen.be, ambiance.be, bahamontes.be, caz.be, cinemember.be, clickx.be, Culy.be, dagallemaal.be, dalton.be, dezondag.be, dobbit.be, eclipstv.be, elle.be, Eostrace.be, evenaar.tv, famme.be, fiftyandmemagazine.be, fiscoloog.be (met subsites Fiscoloog Internationaal, Balans, TRV-RPS, Fiscoloog Boeken en Fiscoloog Seminars) , flanderstoday.eu, for-girls-only.be, gostarters.be, GPinside.com, iedereenwetenschapper.be, janitv.be, jetmagazine.be, kerkenleven.be, lamaisonvictor.com, lumiereseries.com, Made In websites (per provincie + Kempen en Mechelen) , manners.be, marieclaire.be, menttv.be, metrotime.be, mijnenergie.be, mo.be, motoren-toerisme.be, nsmbl.be, plattelandstv.be, playsports.be, p-magazine.be, Proximus.be (met als subsite Pickx) , proximus-sports.be, Psychologies.be, radioplus.be, rektoverso.be, shedeals.be, shoot.be, smartbiz.be, snap.telenet.be, stadsradioleuven.be, stadsradiovlaanderen.be, steps.be, sterck-magazine.be, stievie.be, storesquare.be, story.be, Studio100.com, techpulse.be, telenettv.be, teveblad.be, thebulletin.be, topradio.be, tvfamilie.be, Uncut.be, universcine.be, vacature.com, vbro.be, villas-decoration.com, vitaya.be, vlaamsparlement.tv, vroom.be, vrttaal.net, vtmkids.be, vtmnieuws.be, yeloplay.be, zestv.be, Express.be, Cycling.be, Running.be, Flows.be, Beursduivel.be, Voetbal24.be, Voetbalprimeur.be, Voetbalnieuws.be, Belgianfans.be en rekening.be.

[363] PUB, “Niemand verslaat HLN.be in social media ranking”, https://pub.be/nl/niemand-verslaat-hln-be-in-social-media-ranking/, 16 januari 2019.

[364] BIPT (2019), “Status van de elektronische communicatie- en TV-markt in 2018”, 25 juni 2019.