3.1.4 Internet
3.1.4.1 Verticale, horizontale en crossmediale integratie
In veel gevallen behoren de inhoudleverancier van een website en de websitebeheerder tot hetzelfde bedrijf of dezelfde groep. Websitebeheerders exploiteren soms meerdere titels. De VRM kan op basis hiervan echter niet concluderen dat er een grote mate van horizontale concentratie in de schakel contentcreatie is. Er is immers een zeer grote verscheidenheid aan website-aanbieders.
Reclameregies zijn soms verticaal geïntegreerd bij de websites die tot de Vlaamse mediasector kunnen gerekend worden, zoals gedefinieerd in hoofdstuk 1.
In hoofdstuk 1 werd de scope van het rapport beperkt tot “de op het Vlaamse publiek gerichte informatie die beschikbaar gesteld wordt via de website moet ofwel het equivalent zijn van een klassiek mediaproduct, aangeboden worden door een onderneming die reeds op andere wijze actief is in de Vlaamse mediasector ofwel moet de inhoud vergelijkbaar zijn met die van een ‘klassiek’ mediaproduct”.
Daardoor kunnen veel websitebeheerders die hier besproken worden automatisch tot een mediagroep gerekend worden. Haast alle grote merken en bedrijven uit radio, tv en geschreven pers hebben een eigen website en activiteiten op sociale media. Op die manier zijn een website en/of een aanwezigheid op de sociale media de elementen die het vaakst voorkomen in een crossmediale mix. De organisatie van het mediabedrijf kan er zo op gericht zijn dat dezelfde content via verschillende platformen verspreid wordt.
In de andere richting kan ook crossmedialiteit ontstaan. Zo brengt Charlie Magazine, van oorsprong een internetmagazine, enkele keren per jaar een gedrukt blad uit.
3.1.4.2 Analyse op basis van financiële gegevens
Zoals in hoofdstuk 1 beschreven zijn internetdienstenverdeling, netwerkbeheer en internettoegangslevering vaak verschillende activiteiten van één en dezelfde firma. Tabel 96 geeft een overzicht van de financiële gegevens van de 10 grootste onder hen (en aangesloten bij ISPA). Enkele van deze ondernemingen bieden daarnaast ook nog andere (telecom)diensten aan.
Tabel 96: Financiële gegevens 2018 grootste 10 internetdienstenverdelers, netwerkbeheerders en internettoegangsleveranciers
Eigen vermogen |
Activa |
Omzet |
Bedrijfsopbrengsten |
Bedrijfswinst (-verlies) |
Winst (verlies) van het boekjaar vóór belasting |
Werknemers |
|
Ondernemingsnaam |
10/15 |
20/58 |
70 |
70/76A |
9901 |
9903 |
9087 |
Telenet Group nv |
4.032.351.847 |
10.057.675.642 |
613.265.501 |
789.654.609 |
174.406.589 |
6.021.740 |
469,4 |
Proximus nv |
1.804.176.373 |
16.167.815.936 |
4.009.935.363 |
4.459.834.365 |
318.935.426 |
560.070.068 |
11792,4 |
Nethys nv (VOO) |
1.342.292.336 |
1.811.732.675 |
370.208.415 |
653.750.343 |
-13.041.741 |
94.522.732 |
366 |
Orange Belgium nv |
526.848.272 |
1.324.972.818 |
1.217.820.831 |
1.259.362.581 |
49.056.812 |
46.354.613 |
1430,6 |
Verizon Belgium Luxembourg nv |
155.113.260 |
226.064.229 |
57.360.914 |
58.232.934 |
2.532.624 |
2.367.954 |
115,1 |
Combell nv |
120.665.319 |
229.029.776 |
21.296.039 |
22.105.763 |
-4.480.728 |
-14.139.014 |
60,9 |
Cegeka Groep nv |
16.687.738 |
116.567.126 |
80.811.004 |
81.987.583 |
7.558.931 |
16.835.373 |
346,3 |
Microsoft nv |
15.302.696 |
151.351.903 |
169.654.046 |
170.502.815 |
24.715.617 |
24.704.080 |
365,8 |
Scarlet Belgium nv |
13.892.154 |
40.405.873 |
123.267.427 |
124.731.230 |
7.194.646 |
7.169.622 |
76,5 |
Interxion Belgium nv |
12.698.980 |
25.712.985 |
28.598.825 |
28.598.825 |
12.519.372 |
13.451.373 |
15,8 |
3.1.4.3 Analyse op basis van populariteitscijfers
Volgens de cijfers van Statistiek Vlaanderen, heeft 91% van de Vlamingen (+18) een internetaansluiting in huis, 86% van de 18-plussers maakte minstens 1 keer per week gebruik van het internet.[354] Het Digimeterrapport over 2018 spreekt dan weer over 96% van de Vlamingen die toegang heeft tot het internet in hun huishouden.[355]
Er wordt steeds meer online video geconsumeerd, vooral door de jongste generatie, maar ook meer en meer door de oudere generatie. In het onderzoek van Digimeter gaf 94% van de 16- tot 24-jarigen aan maandelijks online video te bekijken via YouTube. Ook al 44% van de 65+ers gaf aan maandelijks online video te consumeren via een nieuwswebsite.[356]
Radio wordt niet zo vaak online beluisterd. Volgens het Digimeterrapport is het aandeel van de digitale toestellen (computer, smartphone, tablet en DAB+) wel gestegen ten opzichte van vorig jaar. Binnen elke leeftijdsgroep wordt er vooral via een FM-ontvanger geluisterd, al zien we bij wie jonger is dan 35 een trend naar meer online radio en minder FM.[357]
Het nieuws online volgen, blijft populair en gebeurt vaak via de smartphone. 68% van de Vlamingen had in de voorbije maand een nieuwswebsite bezocht, een stijging ten opzichte van vorig jaar. Via een zoekmachine of sociale media het nieuws volgen daalt echter.[358]
Verder heeft volgens Digimeter 87% van de Vlamingen sociale media gebruikt in de laatste maand.[359]
De meest gebruikte (volgens het Digimeterrapport) sociale netwerksites in Vlaanderen zijn in Figuur 78 opgesomd.
We zien duidelijk dat Facebook de lijst aanvoert. Facebook brengt ook zelf cijfers naar buiten over het aantal leden in België. In het 2018 telde Facebook 7,3 miljoen gebruikers.[360]
Snapchat en Whatsapp ontbreken in deze lijst. Deze apps worden eerder als een berichtendienst beschouwd, in plaats van als een sociaal netwerk. Toch maken ook traditionele media soms gebruik van deze platformen om nieuws te verspreiden. Volgens Digimeter gebruikt 41% van de Vlamingen dagelijks Whatsapp. Snapchat wordt jaar na jaar minder populair en is een app die bijna uitsluitend door jongeren wordt gebruikt. 39% van de 16- tot 24-jarigen gebruikt dagelijks Snapchat. Bij de leeftijdscategorieën boven de 45 jaar schommelt het dagelijks gebruik tussen de 0 en 1%.[361]
Figuur 70: Maandelijks gebruik sociale netwerken - Tekstuele beschrijving figuur 70
Bron: VRM op basis van Digimeter
Ten slotte beschouwen we alle mediamerken samen. We bestuderen de populariteit van alle Vlaamse mediawebsites en sociale media-accounts, over de mediavormen heen.
In Figuur 71 wordt de populariteit van de mediawebsites gevisualiseerd. Het is duidelijk te zien dat vooral nieuwssites veel bezocht worden. De twee populairste nieuwswebsites zijn hln.be en nieuwsblad.be. Alle krantenwebsites komen in de top 10 voor. De overige plaatsen in de top 10 worden ingenomen door Sporza, VRT NWS en sterke stijger flair.be.
Figuur 71: Online populariteit – websites top 10 - Tekstuele beschrijving figuur 71
Bron: VRM op basis van CIM, cijfers juni 2019
Een aantal sites opereren zelfstandig van andere mediavormen. De populariteit van deze sites wordt in figuur 80 belicht. Het aantal websitebezoeken valt af te lezen van de secundaire as (rechteras), de populariteit op de sociale media op de primaire as (linkeras).
De websites van sport.be, gezond.be, showbizzsite.be en tagmag.news worden gemonitord door het CIM. De VRM informeerde bij de overige websites naar hun bezoekcijfers in de eerste drie volledige weken van juni 2019. We kregen cijfers van Apache, Charlie Magazine, Doorbraak, Newsmonkey en Sceptr.
Newsmonkey steekt qua populariteit uit boven de andere sites. Het haalt ongeveer evenveel dagelijkse bezoeken als de minst bezochte krantennieuwssite metro.be en ook ongeveer evenveel als het op dezelfde leeftijdscategorie gerichte mediamerk humo.be. We dienen hierbij wel de kanttekening te maken dat Apache geen gratis website is, maar gebruik maakt van een abonnementenmodel. In 2019 had het ca. 4.000 abonnees, wat meer is dan het aantal digitale abonnees van eender welk Vlaams tijdschrift. Om een beeld te geven t.a.v. de kranten: bij de kranten hebben Gazet van Antwerpen 7.199 en Het Belang van Limburg 7.454 digitale abonnees.
Op sociale media zijn deze sites relatief populair. Tagmag, Voetbalnieuws, Voetbal24 en Newsmonkey hebben respectievelijk meer dan 200.000, ca. 200.000 en meer dan 150.000 sociale mediavolgers. Tagmag werkt hiervoor samen met influencers, waarvan de bekendste Jamie-Lee Six is. Doorbraak en Sceptr zijn de grootste groeiers op sociale media.
Figuur 72: Online populariteit websites die niet gelieerd zijn aan andere media - Tekstuele beschrijving figuur 72
Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek bij betrokken sites, cijfers juni 2019
In Figuur 73 worden de marktaandelen per mediabedrijf, gebaseerd op websitebezoeken weergegeven.[362]
Mediahuis haalt het hoogste aantal websitebezoeken, met haar 11 titels. De populairste website van Mediahuis is met voorsprong de website van de krant Het Nieuwsblad. DPG Media komt op de tweede plaats, dankzij de populariteit van de website van Het Laatste Nieuws. Daarna volgen VRT en Roularta.
Figuur 73: Marktaandelen mediagroepen internet - Tekstuele beschrijving figuur 73
Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek, cijfers juni 2019
Ook voor de websites werden concentratiemaatstaven berekend. Dezelfde websites die voor figuur xx werden gebruikt, zijn meegenomen. De concentratie is in 2019 licht gestegen. De HHI-waarde op basis van de groepen was sinds 2015 de 0,25-grens (wat duidt op een sterke concentratie) gepasseerd. Dit en vorig jaar flirt hij opnieuw met die grens. De HHI-waarde op basis van de groepen is de enige maatstaf die daalt. Dat komt door onderlinge verschuivingen binnen de mediagroepen, waarbij Mediahuis wat marktaandeel verliest en andere mediagroepen marktaandeel winnen. De bezoeken van de vier grootste mediagroepen bereiken samen een marktaandeel van 90%.
De concentratie op basis van websites blijft laag. De vrij hoge C4 is een gevolg van het feit dat de websites van Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad enorm hoge bezoekersaantallen hebben, in vergelijking met de overige websites.
Deze concentratiemaatstaven zijn natuurlijk relatief: de surfer kan veel meer websites raadplegen dan enkel de websites van de mediagroepen die hier worden besproken.
Jaar |
|
2011 |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
Websites
|
C4 |
50,35% |
48,40% |
52,98% |
46,36% |
55,30% |
58,22% |
59,07% |
53,62% |
55,11% |
HHI |
0,0875 |
0,0836 |
0,0921 |
0,0768 |
0,1154 |
0,1289 |
0,1284 |
0,1020 |
0,1159 |
|
Groepen
|
C4 |
63,88% |
71,45% |
79,27% |
81,38% |
88,15% |
85,13% |
88,47% |
86,8% |
90,69% |
HHI |
0,1099 |
0,1430 |
0,1992 |
0,2011 |
0,2571 |
0,2679 |
0,2763 |
0,2578 |
0,2549 |
Tabel 97: Concentratie-indexen Vlaamse mediawebsites op basis van bezoeken 2011-2019
Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek
Figuur 74: Evolutie concentratie Vlaamse mediawebsites - Tekstuele beschrijving figuur 74
Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek
Als we de definitie van “de op het Vlaamse publiek gerichte informatie die beschikbaar gesteld wordt via de website moet ofwel het equivalent zijn van een klassiek mediaproduct, aangeboden worden door een onderneming die reeds op andere wijze actief is in de Vlaamse mediasector ofwel moet de inhoud vergelijkbaar zijn met die van een ‘klassiek’ mediaproduct” loslaten, kunnen we via Alexa.com de populariteit van alle websites zien, weliswaar voor heel België.
Alexa baseert zijn ranking op een combinatie van unieke bezoeken per dag en paginaopvragingen. In de cijfers voor 2019 komen twee nieuwssites (hln.be en nieuwsblad.be) en vier sociale netwerken (YouTube, Reddit, Facebook en Twitch). Instagram en Twitter verdwijnen uit de top twintig. Netflix stijgt van plaats 17 naar plaats 8.
Ranking |
13/08/2014 |
11/08/2015 |
23/08/2016 |
29/08/2017 |
21/08/2018 |
27/08/2019 |
1 |
google.be |
google.be |
google.be |
google.be |
google.be |
Google.com |
2 |
facebook.com |
facebook.com |
facebook.com |
youtube.com |
youtube.com |
Youtube.com |
3 |
google.com |
google.com |
youtube.com |
google.com |
google.com |
Google.be |
4 |
youtube.com |
youtube.com |
google.com |
facebook.com |
facebook.com |
Reddit.com |
5 |
wikipedia.org |
live.com |
live.com |
wikipedia.org |
Wikipedia.org |
Live.com |
6 |
live.com |
yahoo.com |
yahoo.com |
live.com |
live.com |
Wikipedia.org |
7 |
yahoo.com |
wikipedia.org |
wikipedia.org |
reddit.com |
reddit.com |
Facebook.com |
8 |
twitter.com |
amazon.com |
msn.com |
hln.be |
Instagram.com |
Netflix.com |
9 |
linkedin.com |
twitter.com |
hln.be |
yahoo.com |
twitter.com |
Livejasmin.com |
10 |
hln.be |
amazon.fr |
nieuwsblad.be |
twitter.com |
hln.be |
Hln.be |
11 |
nieuwsblad.be |
linkedin.com |
bing.com |
nieuwsblad.be |
yahoo.com |
Yahoo.com |
12 |
google.fr |
bing.com |
telenet.be |
livejasmin.com |
2dehands.be |
Twitch.tv |
13 |
wordpress.com |
2ememain.be |
kapaza.be |
instagram.com |
nieuwsblad.be |
Telenet.be |
14 |
amazon.fr |
hln.be |
bnpparibasfortis.be |
2dehands.be |
pornhub.com |
Aliexpress.com |
15 |
standaard.be |
msn.com |
twitter.com |
linkedin.com |
amazon.fr |
Pornhub.com |
16 |
lesoir.be |
nieuwsblad.be |
amazon.fr |
amazon.fr |
livejasmin.com |
Nieuwsblad.be |
17 |
adcash.com |
dhnet.be |
2ememain.be |
pornhub.com |
Netflix.com |
2dehands.be |
18 |
amazon.com |
kapaza.be |
2dehands.be |
netflix.com |
twitch.tv |
Vk.com |
19 |
deredactie.be |
rtbf.be |
immoweb.be |
twitch.tv |
xhamster.com |
Kuleuven.be |
20 |
rtbf.be |
aliexpress.com |
belfius.be |
telenet.be |
2ememain.be |
Rtbf.be |
Tabel 98: Online populariteit websites België augustus 2014-2019
Bron: VRM op basis van Alexa.com
Ten slotte beschouwen we de populariteit van alle mediamerken samen op sociale media. Figuur 83 toont de top tien mediamerken op de sociale media. VTM kwam de voorbije jaren de top drie binnen en positioneert zich daar stevig, onder meer door een grote volgerschare op YouTube. Ook VTM Nieuws steeg de voorbije jaren van tien naar acht. Voor de rest zijn er geen noemenswaardige verschuivingen.
Een eerste vaststelling is dat de mediamerken die nieuws centraal stellen, het populairst zijn. Zo staan er drie kranten in de top tien, naast het sportnieuwsmerk van de VRT (Sporza), VRT NWS en VTM Nieuws. Een tweede vaststelling is dat de radiomerken goed vertegenwoordigd zijn met Studio Brussel en Qmusic.
Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad hebben opvallend veel ‘vind ik leuks’ op Facebook, maar zijn wel wat minder populair op de andere sociale media. Studio Brussel en VTM daarentegen trekken op verschillende kanalen veel volgers aan. Ook onderzoek van PUB, een Belgisch mediatijdschrift, in samenwerking met het Oostenrijkse Storyclash, een sociale media monitoringbedrijf, bevestigt de sterkte van Het Laatste Nieuws op de sociale media. Ze publiceren een sociale media ranking op basis van het aantal interacties op sociale media (Facebook, Instagram en YouTube). Aan Nederlandstalige zijde bestaat de top 5 uit Het Laatste Nieuws, Het Nieuwsblad, Studio Brussel, Eén en De Standaard.[363]
Door berichten te posten op Facebook en Twitter proberen de Vlaamse media bezoekers naar de eigen site te lokken. Extra aanwezigheid op sociale netwerken kan zorgen voor extra websitebezoeken en op die manier extra advertentieinkomsten. Het valt op dat dezelfde merken hoog scoren op vlak van websitebezoeken als op vlak van populariteit op sociale media. Voor radiomerken geldt het omgekeerde: Studio Brussel en Qmusic scoren heel hoog op sociale media, maar dit vertaalt zich niet in hoge websitebezoeken.
Figuur 75: Online populariteit – sociale media top 10 - Tekstuele beschrijving figuur 75
Bron: VRM op basis van eigen onderzoek bij de betrokken sociale netwerken, cijfers juli 2019
Apps/Mobiel internet
In dit laatste onderdeel geven we enkele cijfers met betrekking tot het gebruik van mobiel internet en apps.
Het gebruik van mobiele breedband blijft stijgen in België, maar loopt achter op de rest van de EU. De penetratiegraad van mobiel breedband in België bedroeg eind juli 2018 76,2%. Daarmee bekleedt België de 24ste plaats in de EU28-rangschikking.[364]
Figuur 76 toont de marktaandelen van de verschillende mobiele netwerken en MVNO’s voor 2018, gebaseerd op het aantal actieve SIM-kaarten. De MVNO-markt groeit als gevolg van Mobile Vikings nv die in 2018 zijn full MVNO-netwerk activeerde waardoor de light MVNO-klanten die actief zijn op het netwerk van Telenet geleidelijk aan worden overgezet naar het netwerk van Orange Belgium. Deze activatie leidt tot een verhoging van het marktaandeel van de full MVNO’s van 5% tot 7,6%.
Figuur 76: Marktaandelen mobiele operatoren in termen van actieve simkaarten in België - Tekstuele beschrijving figuur 76
Bron: BIPT (2019), Situatie van de elektronische communicatiesector 2018, https://www.bipt.be/public/files/nl/22835/Statistisch-verslag_2018.pdf
Ten slotte geven we een overzicht van de meest populaire apps in Vlaanderen. De installaties op Google Play worden hier als basis genomen. De App Store van Apple geeft immers geen gegevens vrij omtrent het aantal installaties. We geven de apps weer die zich in de drie hoogste categorieën bevinden.
Naam applicatie |
Groep |
Aantal installaties juli 2019 |
hln.be |
DPG Media |
1.000.000-5.000.000 |
VTM GO |
DPG Media |
1.000.000-5.000.000 |
Yelo Play |
Telenet |
1.000.000-5.000.000 |
Het Nieuwsblad Nieuws |
Mediahuis |
500.000-1.000.000 |
Proximus Pickx |
Proximus |
500.000-1.000.000 |
VRT NWS |
VRT |
500.000-1.000.000 |
België FM: Radio online + Radio België |
AppMind – Radio FM, Radio Online, Music and News |
100.000-500.000 |
De Morgen: nieuws & duiding |
DPG Media |
100.000-500.000 |
De Standaard – Krant & dS Avond |
Mediahuis |
100.000-500.000 |
dS nieuws |
Mediahuis |
100.000-500.000 |
Gva.be mobile |
Mediahuis |
100.000-500.000 |
HBvL – Het Belang van Limburg |
Mediahuis |
100.000-500.000 |
Het Laatste Nieuws |
DPG Media |
100.000-500.000 |
Het Nieuwsblad krant |
Mediahuis |
100.000-500.000 |
Humo’s tv-gids |
DPG Media |
100.000-500.000 |
Ketnet |
VRT |
100.000-500.000 |
Ketnet Junior |
VRT |
100.000-500.000 |
MNM |
VRT |
100.000-500.000 |
Orange TV BE |
Orange |
100.000-500.000 |
Q |
You Make us Q |
100.000-500.000 |
Radio 2 |
VRT |
100.000-500.000 |
Radio België |
Radioworld FM |
100.000-500.000 |
Sporza |
VRT |
100.000-500.000 |
Sporza voetbal |
VRT |
100.000-500.000 |
Stievie TV Kijken |
Stievie |
100.000-500.000 |
Studio 100 GO |
Wanagogo |
100.000-500.000 |
Studio Brussel |
VRT |
100.000-500.000 |
Switch |
VRT |
100.000-500.000 |
VRT NU |
VRT |
100.000-500.000 |
VTM Nieuws |
DPG Media |
100.000-500.000 |
Tabel 99: Aantal installaties populairste applicaties via Google Play
Bron: VRM op basis van Google Play
[354] Statistiek Vlaanderen, www.statistiekvlaanderen.be.
[355] De Marez, L. en Vanhaelewyn, B., Imec Digimeter 2018, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2018”.
[356] De Marez, L. en Vanhaelewyn, B., Imec Digimeter 2018, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2018”.
[357] De Marez, L. en Vanhaelewyn, B., Imec Digimeter 2018, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2018”.
[358] De Marez, L. en Vanhaelewyn, B., Imec Digimeter 2018, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2018”.
[359] De Marez, L. en Vanhaelewyn, B., Imec Digimeter 2018, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2018”.
[360] De Standaard, “Twee derde van alle Belgen zit op Facebook”, 24 december 2018.
[361] De Marez, L. en Vanhaelewyn, B., Imec Digimeter 2018, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2018”.
[362] De websites die meegenomen zijn, zijn deze uit tabel xx en tabel xx van hoofdstuk 1. Volgende websites zijn echter niet meegeteld, gezien we geen gegevens hebben: actiefwonen.be, ambiance.be, bahamontes.be, caz.be, cinemember.be, clickx.be, Culy.be, dagallemaal.be, dalton.be, dezondag.be, dobbit.be, eclipstv.be, elle.be, Eostrace.be, evenaar.tv, famme.be, fiftyandmemagazine.be, fiscoloog.be (met subsites Fiscoloog Internationaal, Balans, TRV-RPS, Fiscoloog Boeken en Fiscoloog Seminars) , flanderstoday.eu, for-girls-only.be, gostarters.be, GPinside.com, iedereenwetenschapper.be, janitv.be, jetmagazine.be, kerkenleven.be, lamaisonvictor.com, lumiereseries.com, Made In websites (per provincie + Kempen en Mechelen) , manners.be, marieclaire.be, menttv.be, metrotime.be, mijnenergie.be, mo.be, motoren-toerisme.be, nsmbl.be, plattelandstv.be, playsports.be, p-magazine.be, Proximus.be (met als subsite Pickx) , proximus-sports.be, Psychologies.be, radioplus.be, rektoverso.be, shedeals.be, shoot.be, smartbiz.be, snap.telenet.be, stadsradioleuven.be, stadsradiovlaanderen.be, steps.be, sterck-magazine.be, stievie.be, storesquare.be, story.be, Studio100.com, techpulse.be, telenettv.be, teveblad.be, thebulletin.be, topradio.be, tvfamilie.be, Uncut.be, universcine.be, vacature.com, vbro.be, villas-decoration.com, vitaya.be, vlaamsparlement.tv, vroom.be, vrttaal.net, vtmkids.be, vtmnieuws.be, yeloplay.be, zestv.be, Express.be, Cycling.be, Running.be, Flows.be, Beursduivel.be, Voetbal24.be, Voetbalprimeur.be, Voetbalnieuws.be, Belgianfans.be en rekening.be.
[363] PUB, “Niemand verslaat HLN.be in social media ranking”, https://pub.be/nl/niemand-verslaat-hln-be-in-social-media-ranking/, 16 januari 2019.
[364] BIPT (2019), “Status van de elektronische communicatie- en TV-markt in 2018”, 25 juni 2019.