5 Algemeen Besluit

In het eerste hoofdstuk werd de Vlaamse mediasector afgebakend door na te gaan welke spelers in welke mediasegmenten actief zijn.

Wat radio betreft, werd de laatste erkenningsronde voor lokale radio-omroeporganisaties afgerond in september 2018. De erkende netwerkradio-omroeporganisaties konden vanaf 1 januari 2018 van start gaan met uitzenden.

De licenties voor de landelijke en regionale private radio-omroeporganisaties werden verlengd t.e.m. 2021. Tegen uiterlijk 1 september 2018 dienden ze uit te zenden via DAB+. De drie landelijke private radio-omroeporganisaties zenden uit via DAB+. Medialaan breidde in 2018 haar DAB+-aanbod verder uit met bijkomende DAB+-kanalen en de VRT lanceerde op haar beurt twee nieuwe radio-streams.

De netwerkradio-omroeporganisaties hebben de verplichting om vanaf 1 september 2019 uit te zenden via DAB+. VBRO en Topradio kunnen momenteel al beluisterd worden via DAB+.

VRT, Medialaan en Mediahuis zullen zich gezamenlijk aansluiten bij Radioplayer Worldwide, een universele radiospeler en app. Bedoeling is om op termijn het initiatief open te zetten voor de andere Vlaamse radiostations.

Aansluitend bij de crossmediale tendens ging Studio Brussel in 2017 van start met het maken van audiovisuele docureeksen. In 2018 werd het ingeslagen pad verder bewandeld en ook andere VRT-radiomerken, zoals Klara (Iedereen Klassiek) en Radio 1 (Universiteit van Vlaanderen), maakten televisie via VRT NU.

Wat televisie betreft zijn de voornaamste recente wijzigingen in het ecosysteem de volledige overname van SBS Belgium door Telenet en de volledige integratie van Medialaan in de Persgroep.

Waar de voorgaande jaren voor de tv-omroeporganisaties in het teken stonden van een duidelijke doelpubliekprofilering (CADET, CAZ, Q2 en ZES), blijkt dit zich niet verder te manifesteren in 2018. Alleszins toch niet in termen van nieuwe tv-zenders en/of nieuwe profielen. Wel zoeken operatoren naar exclusieve deals voor nichezenders. Hierbij kan verwezen worden naar de exclusieve deal van Proximus met Studio 100, waardoor Studio 100 Tv op 1 januari 2018 verhuisde van Telenet naar Proximus. Telenet-klanten zagen hierdoor Studio 100 Tv uit hun zenderaanbod verdwijnen.

Op de websites en apps van tv-omroepen vinden we ook steeds meer volledige televisie-inhoud terug. Via vtm.be en VRT kan er zowel live als uitgesteld naar programma’s gekeken worden. Het online televisieaanbod van de derde grote Vlaamse televisie-omroeporganisatie SBS staat momenteel nog minder ver. Medialaan zet sterk in op het online tv-kijken, onder meer door de productie van webseries die exclusief via het internet worden uitgezonden. Zo was in de zomer van 2018 de Tour De Zjef, een webserie van Familie, te zien via vtm.be of de VTM-app. Ook de openbare omroep presenteerde in 2018 met Secrets, een spin-off van Thuis, en loslopend wild en gevogelte twee series waarvan de uitzendingen eerst in primeur via VRT NU bekeken konden worden.

We vermeldden in het eerste hoofdstuk ook het Amerikaanse Netflix, dat met haar on-demand catalogus veel Vlaamse kijkers kan bekoren. Proximus biedt de mogelijkheid om, mits extra kosten, de Netflixcatalogus te raadplegen via hun niet-lineaire diensten. Ook Telenet kondigde in augustus 2018 aan dat hun klanten met de nieuwe digicoder Netflix zullen kunnen gaan gebruiken.

Door de populariteit van buitenlandse videodiensten en platformen, vloeit een belangrijk deel van de reclame-inkomsten naar het buitenland. Verder zorgen de groei van niet-lineaire en online kijkvormen en de mogelijkheid om reclame door te spoelen via de settopbox, ervoor dat er een sterke druk ontstaat op de reclame-inkomsten van de klassieke omroepen. Adverteerders passen zodoende hun reclamestrategieën aan, waardoor de bruto mediabestedingen in het medium TV afnemen.

De zenders en distributeurs zijn al enige tijd in onderhandeling om een nieuw inkomstenmodel te bekomen. Zo wordt een Spotify-model gesuggereerd als oplossing door de omroepen. Ook wordt gepoogd om werk te maken van een Vlaamse Netflix/videospeler, om zo in grotere hoeveelheden en in een partnerschap tussen verschillende omroepen, kwaliteitsvolle, populaire content te kunnen aanbieden aan adverteerders.

Na het akkoord tussen de Privacycommissie en de operatoren kon een volwaardig project inzake adresseerbare reclame van start gaan. De Privacycommissie en de operatoren kwamen overeen rekening te houden met de strengere Europese vereisten inzake gegevensbescherming. Nieuwe klanten dienen hun expliciete toestemming te geven als ze bepaalde gegevens willen delen: het opt-in-principe. Bestaande klanten hoorden enkel geïnformeerd te worden over het privacy-niveau en de manier waarop de klant de privacy-instellingen desgewenst kan aanpassen. Telenet ging, in samenwerking met SBS, met haar ‘Smart Ad’-project van start in september 2017 en toont zich positief over het concept en de interesse van adverteerders.

Omdat de regionale omroepen het financieel moeilijk blijven hebben, werden beleidsbijsturingen aangekondigd. Op basis van de principes uit de conceptnota regionale televisieomroepen van de Vlaamse Regering van juli 2017 werden enerzijds nieuwe samenwerkingsovereenkomsten met de Vlaamse regionale televisieomroepen en de koepelorganisatie NORTV afgesloten en anderzijds aanpassingen aan het Mediadecreet goedgekeurd.

Midden april 2018 kondigden de twee Oost-Vlaamse regionale televisieomroepen aan dat hun respectievelijke exploitatiemaatschappijen (Oost-Vlaamse Reclameregie en De Buren) een joint-venture voor de exploitatie van beide zenders zullen oprichten. De prioriteit van de joint venture zal liggen op verdere expansie en digitale transformatie.

Er blijven zaken bewegen in de Vlaamse krantenmarkt. De redactionele websites van kranten zetten sterk in op video. Dit is een duidelijke tendens naar meer convergentie.

In 2018 richtte de minister van Media een Vlaams Journalistiek Fonds (VJF) op. Het project wordt opgestart onder de vleugels van het VVJ en journalismfund.eu. In het najaar zal hiervoor een oproep gelanceerd worden.

De titels op de Vlaamse krantenmarkt blijven al jaren dezelfde. Qua eigendom noteren we wel verschuivingen. Roularta nam de 50%-participatie van De Persgroep in Mediafin (uitgever van De Tijd) over.

Door de overname van de Roularta-aandelen in Medialaan maakt Medialaan voortaan integraal deel uit van De Persgroep. Medialaan en De Persgroep Publishing zullen in 2019 samensmelten tot één mediabedrijf. Alle nieuwsredacties van De Persgroep Publishing en Medialaan werken samen in News City, dat in 2019 een nieuw gebouw zal betrekken in Antwerpen.

Vanaf dit jaar wordt de journalistieke productie van de gratis krant Metro deels door het nieuwsagentschap Belga verzorgd. De pagina’s over cultuur en vrijetijd worden nog intern gemaakt.

De magazinemarkt blijft onstabiel. De convergentie tussen het papieren en digitale medium verloopt minder vlot bij de magazines dan bij de kranten. Er worden beduidend minder digitale edities van tijdschriften verkocht.

Qua eigendom noteren we ook enkele verschuivingen. Roularta kocht enkele bladen van Sanoma België. het gaat om Libelle/Femme d’Aujourd’hui, Flair, Feeling/Gael, La Maison Victor, Communiekrant, Loving You, Zappy (veranderde later van naam naar Libelle Mama), Kids Only en She Deals. Roularta verkocht daarnaast de titel Ik ga Bouwen/Je vais Construire aan Sanoma.

Minoc Media Services, de uitgever van zakelijke IT-bladen, maakte in april 2018 een doorstart onder de naam Minoc Data Services.

De Persgroep Publishing/Medialaan nam uitgeverij Cascade (van o.a. Eos en Bahamontes) over van het Nederlandse mediabedrijf Audax.

Qua distributie blijft de dagbladhandelaar onder druk staan. Ook de belangrijkste verdeler van gratis pers in Vlaanderen, BD (Belgische Distributiedienst), maakte een grote saneringsoperatie bekend.

De mogelijkheden van het internet worden door de verschillende mediavormen intensief gebruikt. Sociale media, websites en apps zijn vaste verlengstukken van heel wat mediamerken uit radio, tv en geschreven pers. Er zijn de laatste jaren ook nieuwswebsites ontstaan die enkel een internetbestaan hebben en geen link hebben met een ander mediaproduct of met een traditionele mediagroep.

In de digitale wereld zijn het echter voornamelijk buitenlandse bedrijven die de sleutelposities in handen hebben. De populairste sociale media, appwinkels en zoekmachines in Vlaanderen zijn eigendom van Amerikaanse bedrijven. Dit heeft enkele minder positieve gevolgen voor de Vlaamse mediasector. Om deze concurrentie het hoofd te bieden, gaan Vlaamse reclameregies steeds vaker samenwerken op vlak van online reclame. Zo zijn er gezamenlijke initiatieven als Buymedia.be en Mobilepremium. De Persgroep en Medialaan brachten hun reclameregie onder in een joint venture (Morfeus), en werken sindsdien met een eigen datateam (Trinity).

Op het internet kan op verschillende manieren informatie verzameld worden over de bezoeker van een website. Deze gegevens worden ingezet om gericht te kunnen adverteren. Facebook kwam in het oog van de storm terecht n.a.v. een privacyschandaal omtrent data.

Qua websites veranderde er het één en ander. Vice Media kwam met een aparte Nederlandstalige nieuwssite naar ons land. De Persgroep Publishing/Medialaan nam mijnenergie.be over. Regiojobs.be verdween en de vacatures werden verplaatst naar vacature.com. Hebbes en Zimmo werden één platform onder de merknaam van Zimmo. Cinemember startte een streamingplatform, September Film.

Vanaf 1 april 2018 werd de Europese beslissing omtrent grensoverschrijdende portabiliteit van online-inhoudsdiensten (content portability) van kracht in de hele Europese Unie.

De mobiele app-markt in Vlaanderen fluctueert sterk. Er werden veel nieuwe apps ontwikkeld en er verdwenen er ook enkele. Sanoma Media Belgium en SBS Belgium gingen tegen de stroom in door te stoppen met al hun apps.

Op distributievlak zijn ten gevolge van de nieuwe CRC-marktanalyse kabeloperatoren voortaan verplicht om toegang te verlenen tot een alleenstaande breedbanddienst. Zo zullen ook op retailniveau nieuwe aanbiedingen kunnen ontstaan die gericht zijn op breedbandinternet via de kabel. Het nieuwe glasvezelnetwerk van Proximus (dat geleidelijk aan het kopernetwerk vervangt) wordt eveneens opengesteld.

Er waren het afgelopen jaar wel wat verschuivingen in de markt van de mobiele operatoren en het netwerk waarover zij opereren. Kabelbedrijf Nethys, actief onder de naam VOO, en Telenet sloten in februari 2018 een MVNO-partnerschap af voor de komende vijf jaar. Orange Belgium en Medialaan kondigden in mei 2018 aan dat ze voor vijf jaar een wholesale partnerschap hebben getekend voor de mobiele tak van Medialaan: Unleashed, dat mobiele diensten levert aan residentiële klanten onder de merken Mobile Vikings en JIM Mobile.

Convergentie en crossmedialiteit zijn een courante zaak geworden in het Vlaamse medialandschap. Merken zijn de belangrijkste ankerpunten geworden, en worden probleemloos van de ene mediavorm naar de andere geëxporteerd.

Louter op basis van de deelnemers op het speelveld hebben we reeds indicaties dat de verticale en crossmediale integratie in de Vlaamse mediasector toeneemt. Distributeurs doen aan contentcreatie en -aggregatie. Aggregator Medialaan slaat met Stievie en Mobile Vikings het distributiepad in. Regies werken samen om zoveel mogelijk data en aggregatoren te kunnen bundelen. De meeste klassieke mediaproducten kennen ondertussen een online variant in de vorm van een website, een app en/of een aanwezigheid op sociale media. Deze integratietendensen zullen in het derde hoofdstuk verder gekwantificeerd worden.

In een overzichtstabel werd reeds een overzicht gegeven van de horizontale concentraties op basis van het aantal aanwezige spelers die doorheen het hoofdstuk werden bestudeerd.

In het tweede hoofdstuk werden de Vlaamse mediagroepen bestudeerd. In een wijzigend medialandschap proberen deze groepen op verschillende vlakken steeds sterkere posities te verwerven, onder meer door wisselende strategische allianties aan te gaan.

De periode 2017-2018 vormt hierin een scharnierpunt. Drie mediagroepen (De Vijver Media, Mediahuis en Medialaan) die bestonden uit intersecties van andere Vlaamse mediagroepen werden volledig opgenomen binnen één groep, en daarom worden 2 van hen, De Vijver Media en Medialaan, in tegenstelling tot het rapport 2017, niet meer vernoemd.

Sommige overnames kunnen tot gevolg hebben dat bepaalde samenwerkingen opgezegd worden. Zo verwierf Telenet in 2016 de eigendom over Base. Daardoor zal het niet langer gebruik moeten maken van een MVNO-overeenkomst met Orange om toegang te hebben tot een mobiel telefonienetwerk. Deze overname had ook gevolgen voor Medialaan dat Jim Mobile en Mobile Vikings overnam van Base.

De algemene achteruitgang in de gedrukte media zorgt al enkele jaren voor hertekeningen binnen de verhoudingen tussen de groepen. De positie van Sanoma kalfde beetje bij beetje af. Een aantal Sanoma-titels werd in 2015 binnengehaald door De Persgroep, quasi alle andere in 2018 door Roularta. Daarom werd ook Sanoma niet meer als groep vermeld in dit hoofdstuk.

Tegelijkertijd versterken De Persgroep en Mediahuis hun posities in Nederland.

Door de overname van uitgeverij Cascade in juni 2018 werd het De Persgroep-aanbod aan tijdschriften verder uitgebreid.

Een andere manier waarop groepen verder trachten hun positie te versterken, is door verticale integratie, d.i. het innemen van posities in andere schakels van de waardeketen. Zo zien we dat Telenet en Proximus, die oorspronkelijk enkel in de distributiesector actief waren, ook acties ondernemen in contentproductie en aggregatie (bv. zenders VIER, VIJF en ZES via De Vijver Media). De volledige overname van De Vijver Media door Telenet kan in dit licht gezien worden. Bovendien begeven beide organisaties zich ook op de gamingmarkt.

Tezelfdertijd neemt Medialaan (oorspronkelijk actief in de schakels contentproductie en aggregatie) via Stievie en de overname van Jim Mobile en Mobile Vikings posities in de schakel distributie in.

Zoals ook in hoofdstuk 1 beschreven, richten de groepen zich met nicheproducten steeds meer tot specifieke doelgroepen. Dit heeft soms tot gevolg dat de groep het portfolio gericht uitbreidt (bv. Roularta dat met de overname van de Tijd haar financieel- economisch aanbod versterkt), of dat activiteiten die niet meer in het verhaal passen afgestoten worden.

In dit tweede hoofdstuk onderzocht de VRM ook de cumulatie van mandaten van personen die als wettelijke functiehouder bij media-ondernemingen optreden. Er bestaan inderdaad concentraties aan mandaten, maar deze zagen we eerder vooral in de context van de lokale radio’s gesitueerd te worden. Na de hertekening van het radiolandschap merken we dat de macht bij de lokale radio’s veel minder geconcentreerd zit dan vroeger.

De verhoudingen binnen de Vlaamse mediasector werden in het derde hoofdstuk aan de hand van een aantal indicatoren gekwantificeerd.

Volgens de studies van de VRIND en Digimeter blijft de gemiddelde Vlaming het medium radio gebruiken om zich op de hoogte te stellen van de actualiteit, maar doet hij dat minder frequent.

Financieel gezien blijft de radiosector het redelijk goed doen, hoewel de bedrijfswinst in 2017 een lichte knik kreeg. Radio ondervindt niet zoveel invloed van de concurrentie van het internet op zijn reclame-inkomsten en blijft alomtegenwoordig in het dagelijkste leven van vele Vlamingen.

De vaststelling van de vorige jaren omtrent concentratie in de radiosector blijft bestaan. De concentratie is erg groot. Dit komt o.a. door de bijzonder sterke positie van de VRT.

Dit concentratieprobleem wordt deels veroorzaakt door de beperkte beschikbaarheid van radiospectrum. Met de overschakeling naar digitale radio kan er wel meer plaats komen voor meer radioconcurrentie. DAB-radio is echter nog niet goed ingeburgerd. Slechts 5,4% van de Vlamingen beweert regelmatig via een DAB[360] of DAB+-toestel naar de radio te luisteren.[361] In de toekomst wil het beleid wel sterk inzetten op DAB+. Er werd een memory of understanding met de belangrijkste actoren afgesloten dat concreter vertaald zalworden in een projectplan met acties rond campagnes, monitoring, stakeholderconsultaties,…[362]

Met de komst van vier netwerkradio’s probeert het beleid ook op de FM-band de concurrentie aan te zwengelen. Dat Nostalgie rechtstreeks onder een grote speler als Mediahuis valt, kan er ook voor zorgen dat de overheersing van VRT en De Persgroep Publishing/Medialaan sterker betwist wordt.

Ook de online populariteit van radiomerken werd bestudeerd. Het overwicht van VRT is ook hier frappant. We kunnen tevens concluderen dat de radio-omroepen die zich richten op een jong publiek het meeste bezoekers lokken naar hun website en het meeste volgers hebben op sociale media.

Volgens de cijfers van de VRIND gebruikte 95% van de Vlaamse bevolking de televisie om op de hoogte te blijven van de actualiteit.[363]Uit de studie van Digimeter uit 2017 blijkt dat 49,8% van de Vlamingen beweert dagelijks lineair te kijken, 27,4% beweert dagelijks timeshifted te kijken.[364]

Ondanks het opduiken van nieuwe vormen van tv-consumptie zoals Netflix lijken de traditionele televisieomroepen momenteel nog steeds stand te houden. Volgens de studie is 82,8% (-0,3%) van de Vlamingen ingeschreven op digitale televisie, 20,7% (+6,2%) heeft toegang tot een abonnement op Netflix.[365]

Ten gevolge van nieuwe technologieën zijn de inkomstenmodellen voor televisie gewijzigd. Hierdoor komen er frequent spanningen rond de verdeling van de inkomsten tussen de spelers binnen de verschillende schakels in de keten naar het oppervlak. Contentproducenten, aggregatoren en distributeurs willen elk een zo groot mogelijk aandeel van de inkomsten opeisen. Vooral contentproducenten en distributeurs lijken in een bevoorrechte positie te zitten. Voorlopig zien we uit de financiële cijfers dat vooral de regionale omroepen het moeilijk hebben en de distributeurs zeer winstgevend zijn. We merken wel dat de totale hoeveelheid VOD-opvragingen bij de traditionele distributiemaatschappijen en de hierdoor gegenereerde inkomsten afnemen (ondanks een duidelijke opflakkering bij het aantal opvragingen zonder tussenkomst van de televisieomroepdiensten).

Telenet, als dominante speler op de distributiemarkt, blijft ook op andere schakels van de waardeketen een belangrijkere positie innemen. Zo heeft het De Vijver Media, dat onder andere de televisieomroepen VIER, VIJF en ZES en het productiehuis Woestijnvis overkoepelt, volledig overgenomen. Telenet investeert, net zoals concurrent Proximus, meer en meer in televisiecontent. Anderzijds begeeft De Persgroep Publishing/Medialaan, die voordien vooral als contentproducent en aggregator actief was, zich ook op het distributiepad.

Als we kijken naar de concentratiemaatstaven binnen de televisiesector zien we dat er bij de productiehuizen een lage concentratiegraad heerst. Bij de televisieomroepen is de mediagroepenconcentratie sterker, hoewel de HHI-index in 2017 daalde naar 0,2444 (‘matig geconcentreerd’). De opkomst van nieuwe onafhankelijke themazenders, dewelke de HHI-index doet afnemen, is positief te noemen in dit kader. De opslorping van Bites Europe door De Persgroep Publishing/Medialaan vlakt dit effect evenwel deels af. Uit de concentratie-indexen van de tv-zenders van de voorbije tien jaar zien we dat de vier grootste zenders (Eén, Canvas, VTM en VIER) nauwelijks aan marktaandeel inboeten, maar dat er wel enkele kleine zenders zijn bijgekomen. In de distributiesector is er ook een hoge mate van concentratie. Voorlopig slagen de nieuwe speler, Orange, en het over-the-top initiatief, Stievie er nog niet echt in hier verandering in te brengen.

De gedrukte pers blijft door een moeilijke periode gaan wegens onder andere dalende verkoopcijfers en dalende advertentieopbrengsten. Dit is vooral problematisch voor de magazinemarkt. Wederom blijkt uit de financiële cijfers dat het de grote distributeurs voor de wind gaat. Dat de markt in handen van quasi 1 grote speler is, heeft hier alles mee te maken. De kleine onafhankelijke krantenwinkels daarentegen hebben het erg moeilijk.

Bij de dagbladen wordt de daling in gedrukte verkoop voor een stuk gecompenseerd door stijgende digitale verkoopcijfers. Bij de zogenaamde kwaliteitskranten ligt de digitale verkoop het hoogst, en heeft de digitale verkoop een belangrijk aandeel in de totale verkoop ingenomen. De populaire kranten lopen achter, maar willen hier in de toekomst meer op inzetten.

De introductie van digitale tijdschriften komt niet van de grond. De sterk dalende gedrukte verkoop van magazines wordt absoluut niet opgevangen door het digitale luik.

De concentratie bij de uitgeversgroepen van kranten is sterk toegenomen door de oprichting van Mediahuis in 2013. De 7 belangrijkste betalende Vlaamse kranten worden sindsdien uitgegeven door slechts twee uitgeverijen, De Persgroep Publishing/Medialaan en Mediahuis. Volgend jaar wordt de overname van de participatie in Mediafin van De Persgroep naar Roularta in rekening genomen. Dit zal zorgen voor een kleine daling van de HHI.

Bij de berekening van de concentratie bij de uitgeversgroepen van magazines houden we al rekening met de overname van verschillende titels van Sanoma door Roularta omdat dit een grote impact heeft op de tijdschriftenmarkt. Quasi 100% van de markt is in handen van vier spelers: De Persgroep Publishing/Medialaan, Roularta, Drukkerij en Uitgeverij Halewijn en Cascade. Doordat Cascade in de loop van 2018 een dochteronderneming van De Persgroep is geworden, zijn er in de toekomst slechts drie spelers die quasi heel de markt in handen hebben. De concentratie neemt duidelijk toe. In het algemeen blijft het concentratieniveau bij de tijdschriften lager dan dat op de dagbladmarkt. Bovendien is niet de volledige markt opgenomen, maar enkel de twintig best verkopende titels.

Het is moeilijk om concentratie te meten op het internet, aangezien de surfer veel meer websites kan bezoeken dan diegene die in dit hoofdstuk besproken worden en gemakkelijk naar meerdere websites kan surfen. Toch merken we wat websites van Vlaamse mediagroepen betreft, een hoge concentratie op vlak van groepen en een lage concentratie op vlak van websites. De concentratie daalde wel aanzienlijk dit jaar. De relatieve populariteit van radio, tv of geschreven pers in hun eigen medium, wordt niet altijd weerspiegeld op het internet. De nieuwsmedia zijn erg populair, hun websites worden het meest bezocht. Ook op de sociale media doen zij het goed, samen met radiomerken Studio Brussel en Qmusic. Het valt op dat de populariteit van deze radiomerken op sociale media zich niet vertaalt in websitebezoeken.

Ook dit jaar werden de prijzen van Vlaamse mediaproducten bestudeerd. De kosten voor radio, televisie en geschreven pers zijn in 2017 opnieuw gestegen, en dit sneller dan de index der consumptieprijzen. De onrechtstreekse kosten om van mediaproducten te genieten zoals de kosten voor een computer, een mobiele telefoon zijn evenwel gedaald (met uitzondering van de stijgende elektriciteitskosten).

Ten slotte werd de Vlaamse mediasector ook gesitueerd in een internationale context. Door de taalbarrière is het voor Vlaamse mediaondernemingen niet evident om activiteiten in het buitenland te ontplooien. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er vaak naar de Nederlandse markt wordt gekeken. Zo is er de Nederlands-Belgische thrillerserie Grenslanders, een samenwerking tussen het Belgische productiehuis Eyeworks en zijn Nederlandse collega Column Film, die te zien zal zijn op respectievelijk de VRT dan wel AvroTros.[366] Er wordt meer en meer over de taalgrens getrokken. Roularta Media Group is er zeer aanwezig. Via het exclusief contract met Proximus (vanaf 2018) versterkte Studio 100 zijn aanwezigheid in Wallonië en ook Dobbit TV zendt er uit. Transfer is quasi als enige reclameregie ook actief in Wallonië. Telenet nam in 2017 SFR Belux over en breidt dus zijn kabelvoetafdruk uit in Brussel, een deel van Wallonië en Luxemburg.

De internationalisering van de tv-markt neemt toe, in elk onderdeel van de waardeketen duiken internationale spelers op: productiehuizen (bv. Euro Media Group), rechtenverwerving (bv. Discovery Communications), omroepen (bv. Viceland), distributie (bv. Norkring) en OTT-diensten (bv. Netflix).

Er is weinig directe buitenlandse aanwezigheid in de Vlaamse geschreven pers. Als gevolg van de overname van Telegraaf Media Groep wordt de Nederlandse familie Van Puijenbroek wel de derde aandeelhouder van Mediahuis, naast Corelio en Concentra.

Wat het internet en in het bijzonder de sociale media betreft, situeert de controle zich voornamelijk in het buitenland. Dit zorgt ervoor dat een deel van de Vlaamse reclamebestedingen naar het buitenland vloeien.

Hoewel er niet één speler is die de hele Vlaamse mediasector domineert, blijken veel vormen van horizontale, verticale of crossmediale concentratie te bestaan in en tussen een aantal segmenten van verschillende Vlaamse mediavormen. Voor de aggregatie van klassieke mediaproducten is 80 tot 100% van de markt in handen van slechts vijf mediagroepen. Dit daalde van negen mediagroepen twee jaar geleden, naar acht vorig jaar en vijf dit jaar: VRT, De Persgroep Publishing/Medialaan, Mediahuis, Roularta en SBS.

Aan het einde van het hoofdstuk werd in een samenvattende tabel een overzicht gegeven van de horizontale concentraties die doorheen het hoofdstuk werden becijferd.

Deze concentraties kunnen een risico inhouden voor de diversiteit van het aanbod. Op radiovlak blijft het VRT-aandeel meer dan de helft bedragen. We merken ook de toenemende activiteiten van de dominante televisiedistributeur Telenet in andere delen van de televisiewaardeketen. In de markt van de geschreven pers is de dominantie van de krantenmarkt door slechts twee grote uitgevers, De Persgroep Publishing/Medialaan en Mediahuis, opvallend.

De bestaande maatregelen om de diversiteit in het Vlaamse medialandschap te bevorderen werden, samen met een aantal voorstellen geformuleerd om in de toekomst nog beter naar de diversiteit van het Vlaamse medialandschap toe te werken. Sommige van deze voorstellen waren reeds in eerdere rapporten vermeld. Een aantal voorstellen kregen extra aandacht door middel van arcering en werden opgenomen als beleidsaanbeveling.

Met deze voorstellen wordt geanticipeerd op een mogelijk gevaar voor de concentratie en/of diversiteit binnen de Vlaamse mediasector. Ze kunnen verder uitgewerkt worden wanneer het beleid effectief van oordeel is dat er actie vereist is.

Onder de categorie restricties werden mogelijke maatregelen omtrent gatekeepers, het uniformiseren van regelgeving omtrent reclame en mogelijke restricties omtrent het aantal DAB+-zenders vermeld.

Als vorm van tegengewicht blijft, indien het nodig geacht wordt om tv-omroepen beschikbaar te stellen aan dienstenverdelers, de piste van de must-offerverplichtingen een mogelijke remedie. De VRM signaleert in dit kader de kwestie dat laster en eerroof als strafbare feiten gezien worden als een risico voor de vrije meningsuiting. Ook anti-slapp wetgeving zou de vrije meningsuiting van de journalist kunnen vrijwaren.

Het media-ecosysteem is de laatste jaren ingrijpend veranderd en zodoende zou het niet onverstandig zijn om zowel het evenementenbesluit als bepaalde elementen inzake het recht op vrije informatiegaring aan een evaluatie te onderwerpen.

Ook een mogelijk beperkend mechanisme op investeringen van dienstenverdelers in coproducties van de eigen mediagroep wordt als mogelijk instrument overgenomen uit vorige rapporten.

De opdracht van MediAcademie is momenteel vooral gericht op het ondersteunen van opleidingen voor kwaliteitsvolle journalistiek. Die opdracht zou meer geënt kunnen worden op de journalisten zelf i.p.v. op mediabedrijven. Opleidingen van mediabedrijven zouden ook opengesteld kunnen worden voor alle journalisten.

Om een gelijk speelveld te creëren, verdient het aanbeveling om overleg te plegen omtrent de distributiesteun en btw-regeling. Een andere mogelijkheid is om op Vlaams niveau initiatieven op te zetten om de toegankelijkheid en de verspreiding van nieuwe digitale media-initiatieven te bevorderen.

In het kader van de uitbreiding van de stimuleringsregeling wil de VRM aanstippen dat het, om een level playing-field te creëren tussen enerzijds de dienstenverdelers (art. 184/1 Mediadecreet) en de niet-lineaire televisieomroep-organisaties (art.157 Mediadecreet), aangewezen is om ook de huidige procedures en voorwaarden te evalueren, aangezien deze ingevoerd werden op basis van toenmalige media-ecosysteem. Ondertussen heeft het media-ecosysteem heel wat transities ondergaan.

Op het vlak van transparantie is er de suggestie om de informatiebehoefte over tv-kijken via internet in kaart te brengen en meer samenwerking tussen beleidsniveaus en eigendomstransparantie.

Het beleid zou het Elektronisch Nieuwsarchief, dat al onderzoek faciliteert naar de inhoud van audiovisuele nieuwsmedia, kunnen uitbreiden met de inhoud van de geschreven pers.



[360] Vermits het onderzoek in september 2017 doorging, wordt DAB hier nog vermeld.

[361] Imec Digimeter 2017, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2017, pp. 103-115. Het Digimeter rapport brengt elk jaar het bezit & gebruik van media(technologie) bij Vlamingen in kaart.

[362]Gatz S., “Landelijke radio’s sluiten akkoord met netwerkoperator en overheid voor uitrol DAB+”, 9 februari 2018. https://svengatz.prezly.com/landelijke-radios-sluiten-akkoord-met-netwerkoperator-en-overheid-voor-uitrol-dab

[363] Studiedienst van de Vlaamse Regering (2017), VRIND 2017, Vlaamse Regionale Indicatoren, pp. 323-324. De studiedienst van de Vlaamse regering geeft jaarlijks een overzicht weer van Vlaamse regionale indicatoren.

[364] Imec Digimeter, “Measuring Digital Media Trends in Flanders”, 2017, pp. 32-90. Het imec digimeter rapport brengt elk jaar het bezit & gebruik van media(technologie) bij Vlamingen in kaart.

[365] Imec Digimeter, “Measuring Digital Media Trends in Flanders”, 2017, pp. 32-90. Het imec digimeter rapport brengt elk jaar het bezit & gebruik van media(technologie) bij Vlamingen in kaart.

[366] Trends, “Telecomoperatoren proberen Netflix en co te counteren”, 7 maart 2018.